Mια πολύ σημαντική έκδοση από τον γνωστό εκδοτικό οίκο Routledge ήρθε να προστεθεί στη διεθνή βιβλιογραφία για τα όσα συνέβησαν στο χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την περίοδο της κυριαρχίας των Νεότοουρκων. Την έκδοση επιμελήθηκε ο σημαντικός Τούρκος ιστορικός Taner Aksam μαζί με δύο ημέτερους ιστορικούς της Έδρας Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ Θεοδόση Κυριακίδη και Κυριάκη Χατζηκυριακίδη.
Αφορά τον τόμο των Πρακτικών του Συνεδρίου που η Έδρα είχε διοργανώσει τον Μάιο 2019 με τίτλο: » Η Γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τις συνέπειές της (1908-1923)»
Η Έδρα σώζει την τιμή του ελληνικού πανεπιστημίου που ελάχιστο ενδιαφέρον έχει τα θέματα αυτά. Έχουν ήδη δημιουργηθεί σημαντικά επιστημονικά δίκτυα της Έδρας τόσο στην Ελλάδα όσο κυρίως και στο εξωτερικό. Ήδη η δραστηριοποίησή της αποφέρει σημαντικά, ποιοτικά αποτέλεσματα και έπονται στο εξής και άλλα παρόμοια.
Μακάρι να υπήρχε κρατικό ενδιαφέρον για όλα αυτά και μακάρι οι ιστορικές σχολές να μιμηθούν κατ’ ελάχιστον τη δράση αυτή.
«Πρώτα θα σε αγνοήσουν, μετά θα σε λοιδορήσουν και ύστερα θα σε πολεμήσουν… και τότε κέρδισες» (Γκάντι)
Στις 18/5/22 διοργανώθηκε από τον σύλλογο Ελευθερίου Κορδελιού ημερίδα με θέμα τον ποντιακό χορό. Ομιλητές με βάση τη σειρά παρουσίασης ήταν: Ν. Ζουρνατζίδης, Π. Καραλευθέρης, Κ. Μωυσίδης και Π. Μωυσιάδης. Τη συνάντηση αυτή την επιδίωκα εδώ και πολύ καιρό. Η συμμετοχή μου στην συγκεκριμένη ημερίδα ήταν για μένα μια τραυματική εμπειρία. Άκουσα τοποθετήσεις από τους δύο που εκπροσωπούσαν την ομάδα Παρυάρδη που πραγματικά δεν θα μπορούσαν να ειπωθούν από κάποιον που είχε έστω και ελάχιστες γνώσεις της Ελληνικής παράδοσης. Το μεγάλο τους πρόβλημα απεδείχθη πως έχει συγκεκριμένο όνομα. Του φόρτωσαν όλα τα δεινά του ποντιακού χορού και παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως απόλυτους γνώστες που θα εξυγιάνουν τον χώρο.
Δεν είχα σκοπό να ασχοληθώ, όπως δεν το έκανα και άλλες φορές παρόλο που μου δόθηκε επανειλημμένα η ευκαιρία. Όμως οι εισηγήσεις αυτές τυπώθηκαν σε βιβλίο όπου γίνεται πολλαπλή αναφορά στο όνομα μου και πρέπει να προστατεύσω τον εαυτό μου αλλά και την παράδοση των προγόνων μου από ανακρίβειες και διαστρεβλώσεις.
Δεν θα μπω στη λογική να απαριθμήσω τις δραστηριότητές μου όσον αφορά τα ποντιακά. Και στο βιβλιαράκι που εκδόθηκε για την ημερίδα και στο διαδίκτυο υπάρχει το βιογραφικό μου για όσους ενδιαφέρονται. Αμφισβητώ τη «γνώση» και το ενδιαφέρον τους για την ποντιακή παράδοση. Αν τους ενδιέφερε πραγματικά θα με καλούσαν σε μία ημερίδα και θα λύναμε το πρόβλημα.
Ένα μέλος τους με δημοσίευση στην ποντιακή εφιμερίδα «Ελεύθερη γνώμη», με αποκάλεσε «Βερσάτσε του Πόντου» γιατί φορούσαν στο χορευτικό μου καρό πουκάμισο. Σε ανταπάντηση μου στην ίδια εφημερίδα: «Μεγάλο το λάθος σας κύριε Ιωσηφίδη να αναφέρεστε σε έναν άνθρωπο που γνωρίζετε πάνω από τριάντα πέντε χρόνια με αυτόν τον τρόπο, να τον καταδικάζετε και δεν είναι τυχαίο ότι αυτό γίνεται από την ίδια ομάδα φίλων (είστε ο τρίτος), όταν μπορούσατε κάλλιστα να διοργανώσετε μία ανάλογη ημερίδα, όπου ευχαρίστως θα συμμετείχα. Άλλωστε, είναι κάτι που το κάνω αρκετά συχνά σε διάφορα μέρη της Ελλάδος και του εξωτερικού». Η πρόσκληση έγινε πριν από περίπου 10 χρόνια. Απάντηση καμία.
Ο εν λόγω κύριος δεν έχει δει ούτε τις φωτογραφίες των ανταρτών που κυκλοφορούν και στο διαδύκτιο.
Ακολουθούν μια καταστροφική τακτική και το «ισχύς εν τη ενώσει» μάλλον δεν τους αφορά. Να υποθέσω πως δεν κατανοούν το πρόβλημα που θα προκύψει όταν διαγραφούν από την παράδοσή μας οι χοροί του Κεντρικού και Δυτικού Πόντου; Πώς θα αντιδράσουν οι απόγονοι των καταγόμενων από αυτές τις περιοχές;
Όταν κατέβηκαν στην Αθήνα σε μία ημερίδα που συνδιοργάνωσαν τρεις σύλλογοι στη Μεταμόρφωση (γύρω στους 20 θεατές) ήμουν παρών. Εγώ έχω ανέβει στην Μακεδονία πολλές φορές. Μάλιστα διοργανώσαμε με το σύλλογο «Κύκλος» δύο επιστημονικά συμπόσια στο ξενοδοχείο «Hyatt» με πολύ αξιόλογους επιστήμονες και δεν εμφανίστηκε κανείς τους να καταθέσει τις απόψεις τους. Αντί αυτού επιδίωξαν την αντιπαράθεση που διχάζει το χώρο.
Όταν άκουσα σε μία συνάντηση της επιτροπής χορού της ΠΟΕ στη Θεσ/νίκη, τις εισηγήσεις της ομάδας του Παρυάρδη, πήρα τηλέφωνο τον τότε Πρόεδρο τηςΠΟΕ κ. Χρ. Τοπαλίδη και του επισήμανα το πρόβλημα που πάει να δημιουργηθεί και έπρεπε να λυθεί από το δευτεροβάθμιο όργανο των Ποντίων πριν πάρει διαστάσεις χιονοστιβάδας. Παρά τα άλλα δύο τηλεφωνήματα που ακολούθησαν από μέρους μου να συναντηθούμε στη Λάρισα δεν κατέστη δυνατή η συνάντηση.
Κάποιοι συμπατριώτες μας που ανήκουν στον ΣΥΡΙΖΑ συνέταξαν ένα κείμενο και κατέθεσαν κάποιες προτάσεις που αποτελούν το απαύγασμα ενός αριστερού προσφυγικού προβληματισμού, που εμφανίστηκε ήδη από τη δεκαετία του ’80.
Όσοι συμφωνούν και το προσυπογράφουν, μπορούν να το δηλώσουν με ένα σχόλιο.
——————————-
Προσφυγική Μνήμη και Αριστερά: Συμβολή στον προσυνεδριακό διάλογο
Στην ανολοκλήρωτη αποτίμηση της ιστορίας της ελληνικής Αριστεράς οφείλεται το γεγονός ότι πολύ λίγο έχει συνειδητοποιηθεί η καταλυτική σημασία του προσφυγικού ελληνισμού στην εξέλιξή της ήδη από τη δεκαετία του ’20. Η σημασία δεν οφείλεται μόνο στο γεγονός ότι οι εξαθλιωμένες προσφυγικές μάζες αποτέλεσαν την πρώτη μεγάλη κοινωνική βάση διαμόρφωσης ενός προλεταριάτου, ούτε ότι η τεχνογνωσία που εισέρρευσε στην «Μικρά πλην έντιμο Ελλάδα» μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή συνετέλεσε στην οικονομική ανάπτυξη του Μεσοπολέμου, αλλά και στο γεγονός ότι κατέφθασαν και εντάχθηκαν στις οργανωτικές δομές, στελέχη που ήδη είχαν διαμορφωθεί μέσα από τις επαναστατικές διεργασίες από τις αρχές του 20ου αιώνα. Στελέχη που έφεραν μαζί τους μια προχωρημένη κοινωνική αντίληψη για την αυτοοργάνωση αφενός, αλλά και μια ουσιαστική πολιτική γνώση και στέρεη ιδεολογική κατάρτιση αφετέρου.
Αλλά και όσοι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής κατέφυγαν στην ΕΣΣΔ και επέλεξαν να μην έρθουν πρόσφυγες στην Ελλάδα, συνέβαλαν στη συγκρότηση του πολυάνθρωπου σοβιετικού ελληνισμού, στην εμφάνιση μιας ελληνικής σοβιετικής Αριστεράς και στη διαμόρφωση ενός εκπληκτικού φαινομένου ελληνικής πολιτισμικής αναγέννησης κατά τις δεκαετίες ’20 και ’30 στα σοβιετικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας και του Καυκάσου, που έφτασε να έχει και τέσσερεις αυτόνομες ελληνικές σοβιετικές περιοχές (Gretseskiyi Rayion). Δυστυχώς εκείνο το εκπληκτικό ελληνοσοβιετικό πείραμα θα χαθεί μέσα στη δίνη της σταλινικής εκτροπής. Τότε θα εκτελεστούν ως «εχθροί του λαού» οι ντόπιοι Έλληνες κομμουνιστές (Πόντιοι και Μαριουπολίτες), μαζί με πολλά στελέχη του ΚΚΕ (Χαϊτάς, Μαρκοβίτης, Ευτυχιάδης, Μπεζεντάκος κ.ά.) που είχαν καταφύγει στην ΕΣΣΔ είτε ως δραπέτες από τις αστικές φυλακές, είτε για να αποφύγουν τις διώξεις στην Ελλάδα λόγω Ιδιώνυμου και μεταξικού καθεστώτος.
Δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό ότι το συνεταιριστικό κίνημα στην Ελλάδα oφείλεται στην έλευση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ούτε ότι το αγροτικό κίνημα βρίσκει την ολοκλήρωσή του μέσα από την παρουσία του Κώστα Γαβριηλίδη.
Η σοσιαλιστική εφημερίδα που εξέδιδε ο Γιάννης Πασαλίδης στο Σοχούμι του Καυκάσου την περίοδο 1920-21. Ο Γιάννης Πασαλίδης θα εγκατασταθεί ως πρόσφυγας στη Θεσσαλονίκη, θα είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη του ΕΑΜ και θα δημιουργήσει το 1951 την ΕΔΑ
Το προσφυγικό ζήτημα, οι προεκτάσεις που έλαβε και οι κοινωνικές συγκρούσεις που επέφερε θα χαρακτηρίσουν το Μεσοπόλεμο. Η ένταση του ζητήματος αυτού και η ιδεολογική αντίθεση των προσφυγικών πληθυσμών προς τα κυρίαρχα πολιτικά και οικονομικά μοντέλα, που επικρατούσαν έως τότε στην Ελλάδα, θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό τις νέες ισορροπίες που θα διαμορφωθούν κατά τη δεκαετία του ’40. Ήταν τόσο μεγάλη η κοινωνική σύγκρουση το Μεσοπόλεμο που κατά την περίοδο της Κατοχής θα λάβει συγκεκριμένη πολιτική μορφή και -καλυμμένη από τις ιδεολογίες του καιρού της- θα οδηγήσει σε αιματηρές συγκρούσεις και ακραίες πολιτικές εντάσεις. Όλα τα μπλόκα των Γερμανών και των συνεργατών τους επί Κατοχής θα γίνουν στις προσφυγικές γειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά. Επίσης ξεκάθαρο εθνοτοπικό πρόσημο είχε και η σύγκρουση του ΕΛΑΣ με τη συμμορία της «Χ». Δεν είναι τυχαίο ότι κατά τα Δεκεμβριανά του ’44 η βρετανική RAF θα βομβαρδίσει την προσφυγική Καισαριανή και τα βρετανικά τανκς θα ισοπεδώσουν τις προσφυγικές φαβέλες στο Κερατσίνι ανοίγοντας δρόμο για το κέντρο της Αθήνας.
ΣΤΑ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΟΛΟΙ ΑΠΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ «ΓΡΑΙΚΟΙ». ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΔΙΑΙΡΟΥΝΤΑΙ ΣΕ ΔΥΟ ΠΕΡΙΠΟΥ ΙΣΕΣ ΟΜΑΔΕΣ, ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΤΑΤΑΡΟΦΩΝΟΥΣ
Η ιστορία των Ελλήνων της Αζοφικής είναι αντικείμενο μελέτης από το 19ο αιώνα. Ομως έως σήμερα κρύβει πολλά αινίγματα. Είναι γνωστό ότι οι πρόγονοί τους ζούσαν στην Κριμαία από τα βυζαντινά χρόνια. Κάποιοι επιστήμονες, όπως οι Θ. Χαρατχάι και Α. Μπιελιέτσκι, θεωρούν ότι τα λαογραφικά δεδομένα οδηγούν πιο πίσω, στον 6ο αιώνα π.Χ. Στην Κριμαία ζούσαν μέχρι και το 1778, όταν με πρωτοβουλία της Μεγάλης Αικατερίνης 18.394 Ελληνες μεταφέρθηκαν στις βόρειες ακτές της Αζοφικής Θάλασσας.
Εκεί, στις εκβολές του ποταμού Κάλμιους, ίδρυσαν προς τιμήν της Παναγίας την πόλη Μαριούπολη και στη γύρω περιοχή είκοσι ελληνικά χωριά. Με τον καιρό, ο αριθμός των χωριών αυξάνεται και αρχίζουν να βαφτίζονται με ονόματα που προέρχονται από την ελληνική ιστορία: Αθήνα, Χερσόνησος, Μακεδόνοφκα, Βυζάντιο.
Στα επίσημα έγγραφα όλοι αποκαλούνται «Γραικοί». Πολιτισμικά διαιρούνται σε δύο περίπου ίσες ομάδες, τους ελληνόφωνους και τους ταταρόφωνους. Οι ελληνόφωνοι με τη σειρά τους διαιρούνται σε πέντε γλωσσικές υποομάδες και αυτοαποκαλούνται «Ρουμέοις» και «Γραικοέλληνες». Οι ταταρόφωνοι μιλούν διάφορες διαλέκτους της κριμαιοταταρικής γλώσσας και ονομάζουν τον εαυτό τους «ουρούμ», «Γραικοτάταρους» και «Παζαριώτες».
Ελληνική Σοβ. Αυτονομία
Ετσι, στις άγριες στέπες, με χίλια βάσανα, ξαναφυτεύτηκε ο Ελληνισμός, χτίστηκαν εκκλησίες, τα παιδιά πήγαιναν στα σχολεία, αναπτύχθηκε το εμπόριο και η αγροτική οικονομία. Ομως η αφομοιωτική πολιτική της ρωσικής κυβέρνησης άγγιξε και τους Ελληνες -όπως και τις άλλες μειονότητες. Το 1859 καταργήθηκε η Αυτονομία της Μαριούπολης και το 1869 το ελληνικό δικαστήριο. Στο τέλος του 19ου αιώνα εμφανίστηκαν προβλήματα τόσο στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία όσο και στην τέλεση της θείας λειτουργίας στα ελληνικά.
Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η σοβιετική εξουσία παραχώρησε ξανά την αυτονομία στους Ελληνες της Αζοφικής και η δεκαετία 1926-36 αποτέλεσε μια καρποφόρα περίοδο σε όλους τους τομείς της ζωής τους. Αλλά τον Δεκέμβριο του 1937, ακριβώς την παραμονή των Χριστουγέννων, συνελήφθη ο δημοφιλής ποιητής Γεώργιος Κοστοπράβ και ακολούθησαν ίσως τα πιο τραγικά γεγονότα στην ιστορία του μαριουπολίτικου Ελληνισμού. Ο Γεώργιος Κοστοπράβ, που υπήρξε πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και συνεργάτης της ελληνικής εφημερίδας «Κολεχτιβιστής», εκτελέστηκε από τις σταλινικές αρχές στις 14 Φεβρουαρίου του 1938.
Στη διάρκεια ενός μόνου έτους εκδιώχθηκαν 3.628 Ελληνες και από αυτούς εκτελέστηκαν 3.470. Μεταξύ των εκτελεσθέντων υπήρχαν και 77 υπήκοοι της Ελλάδας. Στην πρώτη σειρά των καταδιωχθέντων από το σταλινικό καθεστώς ήταν συγγραφείς, δάσκαλοι, ιερείς, όπως και εργαζόμενοι αγρότες. Διαλύθηκαν όλα όσα είχαν σχέση με το ελληνικό πνεύμα και με την εθνική ύπαρξη: τα σχολεία, το θέατρο, οι εκκλησίες. Τα μεταλλικά τυπογραφικά στοιχεία του ελληνικού εκδοτικού οίκου τα έριξαν στη θάλασσα, έκαψαν βιβλία και απαγόρευσαν τα πανηγύρια. Εκλεισαν τις εφημερίδες και τα περιοδικά. Το να μιλάς ελληνικά ήταν ντροπή, το να είσαι Ελληνας επικίνδυνο. Από τότε χιλιάδες Ελληνες έκρυβαν την καταγωγή τους και δήλωναν «Ρώσος», «Ουκρανός» κ.λπ.
Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να εξαφανίσουν και τα τελευταία ίχνη της ελληνικότητας του τόπου, οι Αρχές μετονόμασαν τα χωριά και η Μαριούπολη πήρε το 1948 το όνομα Ζντάνοφ.
Η εποχή της «τήξης των πάγων» μετά το 1956 έδωσε μια μικρή ανάσα στον κόσμο: έγινε αποκατάσταση των άδικα εκτελεσθέντων, επιτράπηκαν τα πανηγύρια. Από το 1963 άρχισαν να τυπώνονται τα έργα των Ελλήνων λογοτεχνών στα ρωσικά και στα ουκρανικά. Οι άνθρωποι άρχισαν και πάλι να ονειρεύονται ένα καλύτερο μέλλον.
Ομως το 1964 έδιωξαν τον Χρουστσόφ και στο σκοτάδι επιζεί μόνο η ποίηση. Κάθε τρία χρόνια περίπου βγαίνει ένα βιβλιαράκι, αφού το καθεστώς έχει ανάγκη να δημιουργεί την εντύπωση ότι όλα πάνε καλά. Σ’ αυτό το πλαίσιο έπρεπε να παίζουν το ρόλο τους και οι Ελληνες ποιητές, χωρίς να ζητούν κάτι παραπάνω.
Στο μεταξύ, η κρίση του συστήματος κάνει τις αλλαγές αναπόφευκτες. Ετσι, το 1978 δημοσιεύεται διάταγμα της κυβέρνησης το οποίο επιτρέπει στις εθνικές μειονότητες να απασχοληθούν με την παράδοση και τον πολιτισμό τους. Δεν χάνουν αυτή την ευκαιρία και οι Ελληνες της Αζοφικής, διοργανώνοντας λαογραφικά μουσεία και διάφορα συγκροτήματα.
Επιτέλους, στην εποχή της λεγόμενης «περεστρόικα» αρχίζει η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Πραγματοποιείται το φολκλορικό φεστιβάλ «Μεγάλη Γιορτή». Από το 1985 τυπώνονται σε τοπικές διαλέκτους με κυριλλική γραφή τα βιβλία των Α. Σαπουρμά, Λ. Κυριάκωφ, Δ. Παππού, Β. Μπαχτάρωφ, Δ. Πατρίτσα, Β. Κιορ, Μπορότα, Σ. Μπίκωφ, Θ. Σεμπανίτς, Γ. Νταντσένκο και άλλων ποιητών, ενώ από το 1988 εκδίδεται κάθε χρόνο το λογοτεχνικό περιοδικό «Πρινέσου Αστρου» (Πρωινό Αστρο).
Γιορτάζοντας το ’21
Οσον αφορά την κοινωνική τους ζωή, οι Ελληνες εκδηλώνουν πιο ελεύθερα και τα εθνικά τους συναισθήματα. Ετσι για παράδειγμα, το 1989 εορτάζεται πρώτη φορά στη Μαριούπολη η επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης της 25ης Μαρτίου 1821. Η πρωτοβουλία και η οργάνωση της εορτής αυτής ανήκει στο «Σύλλογο Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού» που είχε ιδρυθεί τον Ιανουάριο του 1988 και τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς είχε μετονομαστεί σε «Σύλλογο Ελλήνων της Μαριούπολης». Για τον εορτασμό της επετείου της 25ης Μαρτίου δόθηκε άδεια από την Κεντρική Επιτροπή του Κ.Κ. Ουκρανίας. Ομως η τοπική επιτροπή του Κ.Κ. στη Μαριούπολη απαγόρευσε την εκτύπωση της ελληνικής σημαίας πάνω στην πρόσκληση.
Σε επικίνδυνες δοκιμασίες υπεβλήθησαν οι Ελληνες της Αζοφικής, όταν το Κ.Κ. της Σοβιετικής Ενωσης ανακοίνωσε τη «νέα πολιτική» και έταξε αυτονομία σ’ όλες τις μειονότητες. Το ζήτημα της αυτοδιοίκησης είχε τόσο κλιμακωθεί, ώστε στο πλαίσιο του Συνεδρίου των Ελλήνων της ΕΣΣΔ, στο Γελεντζίκ της Νότιας Ρωσίας τον Μάρτιο του 1991, τέθηκε ως πρόταση στις αρχές η ίδρυση Αυτόνομης Ελληνικής Δημοκρατίας. Με αυτό το πρόβλημα ασχολήθηκε πια η Ειδική Επιτροπή τους Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Αλλά μετά την κατάρρευση της Αυτοκρατορίας, μετά το πραξικόπημα του Αυγούστου του 1991, ματαιώθηκε και η ιδέα της Αυτονομίας των Ελλήνων.
Από τότε, οι Ελληνες της Αζοφικής προσαρμόζονται πλέον στις συνθήκες που δημιουργούνται στην ανεξάρτητη Ουκρανία.
* Μουσικολόγος-εθνολόγος (alexanderashla@yahoo.gr). Εχει εκδώσει δίσκους με τα τραγούδια των Ελλήνων της Αζοφικής. Ιδρυσε το Σύλλογο Ελλήνων της Μαριούπολης και υπήρξε αντιπρόεδρος της Ενωσης των Ελλήνων της Ουκρανίας. Στην Ελλάδα έχει εκδοθεί το βιβλίο του «Τα Μαριουπολίτικα. Τραγούδια, παραμύθια και χοροί των Ελλήνων της Αζοφικής»
Πρόσφατα, εκδόθηκε στην Ουκρανία μια δίτομη έκδοση βασιζόμενη σε ντοκουμέντα με τίτλο «Ανάμεσα σε παρεξηγημένες φιλοδοξίες και ανυπολόγιστες απώλειες…» Ήταν το αποτέλεσμα ενός μεγάλου ερευνητικού έργου από τη Μαρία Πύργο (Ντόνετσκ) και την ‘Ελενα Ουζμπέκ (Χάρκοβο). Το κύριο αντικείμενο του έργου ήταν η μελέτη μιας ευρείας κλίμακας εθνικού κοινωνικού και πολιτιστικού μετασχηματισμού της κοινότητας των Ελλήνων της Μαριούπολης τις δεκαετίες 1920-1930, τα αποτελέσματα και οι συνέπειές του.
Το δικαίωμα στην ελληνική ταυτότητα κατοχυρώθηκε λόγο των πολιτικών επιλογών στην ΕΣΣΔ, ως μια προσωρινή πολιτική παραχώρηση στις εθνικές κοινότητες της χώρας κατά τη διάρκεια του σχηματισμού του σοβιετικού κράτους. Η νέα πολιτική στο εθνικό ζήτημα της ΕΣΣΔ στο αρχικό στάδιο προκάλεσε μια επιφυλακτική αντίληψη των πολιτών. Οι επιφυλάξεις των λεγόμενων αλλοεθνών βασίζονταν στη συσσωρευμένη (συχνά αρνητική) εμπειρία της ζωής στη Ρωσική Αυτοκρατορία, στα χρόνια των επαναστάσεων και του Εμφυλίου Πολέμου. Στην απόκλιση και την πάλη του νέου και του παλιού, τον ιδεαλισμό και τον πραγματισμό, την αισιοδοξία και τον φόβο. Το δικαίωμα στην ανάπτυξη του ελληνικού πολιτισμού στις ελληνικές περιοχές στις αρχές της δεκαετίας του 1930 υλοποιήθηκε υπό άγρυπνο κομματικό έλεγχο. Και διεκόπη πάλι από το ίδιο Κομμουνιστικό Κόμμα.
Η καταστροφή την περίοδο του σταλινισμού
Οκτώ δεκαετίες αργότερα, μπορούμε να πούμε με λύπη ότι πολιτικοί επιστήμονες, εθνοψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι δεν έχουν μελετήσει το ζήτημα της επιρροής των διαφόρων πολιτικών εκστρατειών στην ανάπτυξη των εθνικών πολιτισμών και των εθνικών κοινωνικών διαδικασιών στη νέα ιστορική εποχή. Είναι γνωστό το γεγονός των τεράστιων ανθρώπινων απωλειών μεταξύ των εθνικών μειονοτήτων της ΕΣΣΔ στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, που οδήγησαν σε δημογραφικά προβλήματα.
Είναι επίσης γνωστό ότι, μαζί με τις ποσοτικές απώλειες, πολλοί λαοί γνώρισαν την καταστροφή -σωματική ή ηθική και ψυχολογική- των εθνικών ελίτ (εθνική διανόηση και ακτιβιστές) και φορείς της εθνικής ταυτότητας (κυρίως των χωρικών, αγροτικού πληθυσμού). Αυτές οι απώλειες είναι αναντικατάστατες και οι συνέπειες των εθνικών μετασχηματισμών και υποβαθμίσεων είναι μη αναστρέψιμες.
Σάββας Γιαλή (1895-1938) Επικεφαλής του ελληνικού τμήματος στην κυβέρνηση της Ουκρανικής ΣΣΔ. Εκτελέστηκε το 1938
Το ζήτημα των συνεπειών των διάφορων πολιτικών επιδιώξεων στο εθνικό ζήτημα κατά τις δεκαετίες ’20 και ’30 -που οδήγησαν στο ανάπτυξη ισχυρών εθνικο-πολιτιστικών και εθνικο-κοινωνικών διαδικασιών- παραμένει ανοιχτό. Καταστρέφοντας, αυτά τα επιτεύγματα έθαψαν κάτω από τα ερείπιά τους την ίδια την ιδέα της ανάπτυξης των εθνικοτήτων της ΕΣΣΔ. Ακολούθησαν δεκαετίες συκοφαντίας και εκφοβισμού, οι οποίες οδήγησαν σε μια εθνική ύφεση. Ωστόσο, οι εθνικο-πολιτιστικές αναβιώσεις, που δρομολόγησαν τους μηχανισμούς της εθνικής αυτοσυνείδησης, συνέχισαν να συγκινούν τους λίγους εκπροσώπους των κοινοτήτων που διατήρησαν τη μητρική τους γλώσσα, τις παραδόσεις και τη μνήμη της μεγαλειώδους ανάπτυξης της δεκαετίας του 1930.
Μελετώντας το Μεσοπόλεμο
Αποτίοντας φόρο τιμής στους ερευνητές της ιστορίας των Ελλήνων της Ουκρανίας, οι συγγραφείς έθεσαν ως καθήκον να αναδημιουργήσουν την ιστορία των μεγαλύτερων επιτευγμάτων της ουκρανικής ελληνικής αναγέννησης στις περιοχές της Μαριούπολης και του Ντονέτσκ, καθώς και να αναδείξουν τα πρόσωπα που συμμετείχαν ενεργά σε εκείνη την ανάπτυξη του ελληνικού πολιτισμού, της εκπαίδευση και της εμπέδωσης της αυτοσυνείδησης των ομογενών. Για αυτό μελετήθηκαν οι μοναδικές συλλογές αρχείων, μουσείων και βιβλιοθηκών της Ουκρανίας, της Ρωσίας, της Ελλάδας, καθώς και ο ελληνικός περιοδικός τύπος της ΕΣΣΔ.
Ιούλης 1936. Το εξώφυλλο του περιοδικού Πιονέρος
Το βιβλίο «Ανάμεσα σε παρεξηγημένες φιλοδοξίες και ανεκτίμητες απώλειες…» αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος είναι μια βιογραφία δύο μοναδικών ανθρώπων, των αδελφών Σάββα Γιαλή του Γεωργίου και Θεόδωρου Γιαλή, που έτυχε να γίνουν οι παθιασμένοι εκφραστές της ιδέας του ελληνισμού στην Ουκρανία. Στα πεπρωμένα τους, σαν σε καθρέφτη, καθρεφτιζόταν ο χρόνος, οι προκλήσεις, οι προσδοκίες, οι ελπίδες τους. Και η τραγωδία είναι μία για όλους, για όλους τους ανθρώπους. Ο Σάββας και ο Θεόδωρος Γιαλή είναι οι Έλληνες εθνικοί ηγέτες της εποχής του ελληνισμού στον 20ο αιώνα, ξεχασμένοι, δυστυχώς, από τους συντοπίτες τους.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου παρουσιάζει την ιστορία των μοναδικών θεσμών του ελληνισμού στην Ουκρανία: – του Ελληνικού Παιδαγωγικού Κολλεγίου (Τεχνικουμ) της Μαριούπολης, -της εφημερίδας «Κολεχτιβιςτίς» («Κολεχτιβιστής», όργανο Τύπου της Επιτροπής της Περιφέρειας του Ντόνετσκ και της επιτροπής της Πόλης της Μαριούπολης του ΚΚ (μπολσεβικων) της Ουκρανίας), -το περιοδικό «Νέος μαχιτίς» («Πιονέρος»), όργανο Τύπου Κεντρικής Επιτροπής της Πανενωσιακής Λενινιστικής Κομμουνιστικής Ένωσης της νεολαίας, το μοναδικό ελληνικό παιδικό περιοδικό στην ΕΣΣΔ), -τον Περιφερειακό Ελληνικό Εκδοτικό Οίκο του Ντόνετσκ, -το Ελληνικό Τυπογραφείο της Μαριούπολης , -το Κρατικό Θέατρο Ελλήνων Εργατών και Αγροτών Μαριούπολης και -την Ελληνική Λογοτεχνική Ομάδα Μαριούπολης.
Μέσα από τη μελέτη των ντοκουμέντων αναδεικνύεται η στενή δημιουργική αλληλεπίδραση και αλληλεγγύη των διαφόρων περιοχών του ελληνισμού στην ΕΣΣΔ (Ουκρανία, Βόρειος Καύκασος, Υπερκαυκασία, Κριμαία), και παρουσιάζονται οι κοινές πολιτιστικές ελληνικές εθνικές διεργασίες.
Κάθε μία από τις ενότητες του δεύτερου μέρους συνοδεύεται από το κεφάλαιο «Άνθρωποι και Μοίρες», όπου παρέχονται βιογραφικά στοιχεία για τους συμμετέχοντες στην Ελληνική Αναγέννηση στη Μαριούπολη και στο Ντονμπάς. Πολλές μορφές του ελληνισμού δεν τους θυμούνται πια. Για πολλές δεκαετίες, τη μνήμη τους προσεκτικά σβήστηκε και η ιστορία της δεκαετίας του 1930 παραποιήθηκε. Όλα αυτά έγιναν σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας «σοβιετικός άνθρωπος» – που δεν θυμάται τη συγγένεια, δεν αισθάνεται έλξη για τον γενέθλιο πολιτισμό του και τελικά μετατρέπετε σε προϊόν ενός ισχυρού ιδεολογικού συστήματος.
Το καθήκον της Μνήμης
Η ιστορική μνήμη των Ελλήνων της Μαριούπολης της δεκαετίας του 1930 έπρεπε να αποκατασταθεί σπιθαμή προς σπιθαμή καινα εντοπιστούν όλα τα θραύσματα. Η διατήρηση σχεδόν καθενός από αυτά είναι μια καταπληκτική και ευτυχισμένη εμπειρία. Δεν είναι μυστικό ότι μετά τον λιμό του 1932-1933 και την «ελληνική επιχείρηση» του NKVD της ΕΣΣΔ το 1937-1938, το ένστικτο της αυτοσυντήρησης υπαγόρευε σε κάθε επιζώντα Έλληνα ένα αξίωμα: πρέπει κανείς να επιβιώσει και για να επιβιώσει, πρέπει να ΞΕΧΑΣΕΙ. Ο λαός άρχισε να υπάρχει από καθαρή πλάκα, πάνω στην οποία τα ελληνικά γράμματα θα μπορούσαν και πάλι να γίνουν καταδίκη.
Προς μεγάλη ερευνητική μας χαρά, στη Μαριούπολη και σε πολλά ελληνικά χωριά της περιοχής, έμειναν οι απόγονοι των συμμετεχόντων και των συγχρόνων των πολύπλοκων εσωτερικών πολιτικών διεργασιών της προπολεμικής δεκαετίας. Παρά τις απαγορεύσεις και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, κάποιοι από αυτούς διατηρούσαν φωτογραφίες, επιστολές, τετράδια μαθητών, ήδη δυσανάγνωστα έγγραφα και …μνήμη. Τα μετέφεραν στον νέο αιώνα και τα μοιράστηκαν με τους συντάκτες του έργου, σαν να είχαν πάρει αυτοί πλέον τη σκυτάλη. Τώρα που το βιβλίο γράφτηκε και εκδόθηκε, οι συγγραφείς παραδίδουν τη σκυτάλη της Μνήμης στους σεβαστούς αναγνώστες.
Το βιβλίο δημιουργήθηκε σε ενεργή συνεργασία με ιστορικούς, φιλολόγους, ντόπιους ιστορικούς και πατριώτες της Ουκρανίας, της Ελλάδας, της Ρωσίας, της Κύπρου. Δεν θα μπορούσε να γεννηθεί αν δεν υπήρχε το διαρκές ενδιαφέρον για το έργο της Πρεσβείας της Ελλάδος στην Ουκρανία εκπροσωπούμενη από τον Έκτακτο και Πληρεξούσιο Πρέσβη της Ελλάδας στην Ουκρανία (2013 – 2016) Βασίλη Παπαδόπουλο και την οικονομική βοήθεια του Δημήτρη Μπακόλα. Τεράστια συμβολή στην υλοποίηση του έργου είχε το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού Α.Γ. Λεβέντης (Ίδρυμα Α. Γ. Λεβέντη, Λευκωσία, διευθυντής – Καθηγητής Χαράλαμπος Μπακιρτζής.
Η εφημερίδα «Κολεχτιβιστής». Χρησιμοποιούσε το 20γράμματο ελληνικό αλφάβητο, όπως είχε αποφασιστεί σε σύσκεψη Ελλήνων διανοουμένων της ΕΣΣΔ το 1925 που αποφάσισε την επίλυση του γλωσσικού ζητήματος με την καθιέρωση του 20γράμματου αλφαβήτου στη θέση του 24γράμματου και της δημοτικής γλώσσας στη θέση της καθαρεύουσας
…Και τώρα πόλεμος!
… Τώρα η Ουκρανία ζει με τις πραγματικότητες του πολέμου, στο επίκεντρο του οποίου, μεταξύ άλλων, βρίσκονται τα εδάφη που κατοικούν οι Έλληνες της Μαριούπολης. Πολλές αιτίες πολέμου κρύβονται στην ιστορία των κρατών και των λαών, και η γνώση της αληθινής ιστορίας πρέπει να γίνει ισχυρή βάση με την οποία θα αντιμετωπιστούν οι καταστροφές.
Ο τίτλος του βιβλίου «Ανάμεσα σε παρεξηγημένες φιλοδοξίες και ανυπολόγιστες απώλειες…» ήταν μια γραμμή από ένα ποίημα του Γκεόργκι Κοστοπράβ, του ιδρυτή της ελληνικής λογοτεχνίας της Μαριούπολης. Ογδόντα χρόνια έχουν περάσει από το τραγικό τέλος της ουκρανικής ελληνικής αναγέννησης. Το τι ήταν αυτά τα χρόνια για τους Έλληνες της Μαριούπολης δεν είναι μυστικό για κανέναν. Εκτός από μια σύντομη «απόψυξη» την περίοδο του Χρουτσιόφ, που δεν είχε χρόνο να γεννήσει εθνικές ελπίδες, πριν από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, οι Έλληνες της Μαριούπολης, όπως και οι περισσότεροι συμπατριώτες μας, βρίσκονταν σε κατάσταση εθνο-πολιτισμικής στασιμότητας.
Στην ανεξάρτητη Ουκρανία, η οποία σε όλα τα στάδια συνέβαλε ενεργά στην πολιτιστική ανάπτυξη των εθνικών μειονοτήτων, με τη συνεχή βοήθεια της Ελλάδας, οι Εθνικοί Σύλλογοι Πατριωτών και η Ομοσπονδία Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας που τους, ένωσε έκαναν πολλά για την αναβίωση του Ελληνισμού. Όμως, μάλλον, λόγω της μη αναστρέψιμης ελληνικής εθνικής καταστροφής του 1937-1938, όλες αυτές οι προσπάθειες δεν οδήγησαν σε μια εθνική-πολιτιστική αναγέννηση. Παρόμοιες διαδικασίες είναι χαρακτηριστικές για τα ελληνικά κινήματα στις δημοκρατίες της πρώην ΕΣΣΔ και άλλα εθνικά κινήματα.
Οι Έλληνες της Ουκρανίας, όπως και οι άλλες εθνικές μειονότητες της χώρας, ζουν στις συνθήκες πολύπλοκων σύγχρονων παγκόσμιων διαδικασιών (παγκοσμιοποίηση, ενοποίηση επιτάχυνση, τεχνολογική επανάσταση κ.λπ.). Σήμερα δεν αισθάνονται εθνικές προκλήσεις και διακρίσεις. Κανείς και τίποτα δεν απειλεί την εθνική τους ταυτότητα. Είναι πιο επικεντρωμένοι στην αυτοπραγμάτωση και συχνά είναι πιο εξοικειωμένοι και άνετοι με τον εικονικό κόσμο, παρά τα πραγματικά πεδία της αιώνιας μάχης για τον Άνθρωπο – από την εποχή του Ομήρου μέχρι την εποχή του Κοστοπράβ…
Θεόδωρος Γιαλή (1899 – 1938), ο πρώτος εκδότης «Κολεχτιβιστή». Εκτελέστηκε το 1938
Η σημερινή Ουκρανία, παρότι παρουσιάζεται ως ένα ομοιογενές μόρφωμα, είναι ένα συνονθύλευμα ιστορικών εμπειριών, λαών και ανθρώπων διαφόρων περιοχών, με χαρακτηριστικά τα οποία δεν σχηματίζουν κάποια εμφανή πολιτισμική κοινότητα. Αυτό θα μπορούσε να συμπεράνει όποιος έψαχνε να βρει οποιουδήποτε είδους συγγένειες από τη «Μικρή Ρωσία» των Ουκρανών Κοζάκων, στις στέπες της Ταυρίδας, έως και το πιο «εξευρωπαϊσμένο» Λβοβ. Επομένως, μπορεί να ειπωθεί ότι και η Ουκρανία είναι μια περίπτωση «φαντασιακής κοινότητας», μιας κατασκευής στο πλαίσιο της κλασικής θεωρίας του Μπένεντικτ Αντερσον; Οχι ακριβώς.
Η γέννηση του ουκρανικού έθνους και η ανάπτυξη του ουκρανικού εθνικισμού δεν μπορεί να ενσωματωθεί σε κάποιο συγκεκριμένο θεωρητικό πλαίσιο, μεταξύ αυτών που έχουν διαμορφωθεί έως σήμερα κι αφορούν τη μελέτη των ταυτοτήτων και του έθνους. Η εθνικιστική δραστηριότητα στη χώρα δεν ταυτίστηκε ποτέ με το πέρασμα από την αγροτική προς τη βιομηχανική κοινωνία, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι το Ντονέτσκ, νυν θύλακας της ρωσο-ουκρανικής αυτονομίας, αποτελούσε πάντα τον βιομηχανικό πυρήνα της χώρας. Αντίθετα, οι αγροτικές περιοχές ήταν αυτές στις οποίες οφείλεται η γέννηση του ουκρανικού έθνους και όλων των παρελκόμενων με αυτή συνδηλώσεων. Είναι αυτές οι περιοχές στις οποίες η ουκρανική ταυτότητα γεννήθηκε και αναπτύχθηκε μέσα στη σύγκρουση δύο διαφορετικών πολιτισμών, του ρωσικού και του πολωνικού, οι οποίοι, ενίοτε και με τη βία, προσπάθησαν να επιβληθούν στην περιοχή που εκτείνεται από το Λβοβ ή Λέμπεργκ έως και την κοιλάδα του Κουμπάν στον βόρειο Καύκασο.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
Κυρίαρχη τάση στην ουκρανική διανόηση είναι η παραγωγή μιας μακράς αφήγησης που ενώνει τις διάφορες περιόδους του συγκεκριμένου ιστορικού χώρου, με πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα τον «πατέρα» –για πολλούς– της εθνικής ουκρανικής ιστορίας Μιχαήλο Χρουσέβσκι. Η ιστορικότητα αυτού του χώρου, που ενώνει την ευρωπαϊκή Δύση με τη σλαβική Ανατολή, λαμβάνει μυθικές διαστάσεις στη διατύπωση ότι το «σημείο μηδέν» της ουκρανικής ιστορίας είναι οι Κιμμέριοι, οι οποίοι ζούσαν στην περιοχή της Θάλασσας του Αζόφ και στον βόρειο Καύκασο περί το 1300 π.Χ.
Το 1240 ξεκίνησε η μογγολική κατοχή που κράτησε αρκετούς αιώνες, μέχρι την απορρόφηση της δυτικής Ουκρανίας από τους Λιθουανούς στα μέσα του 14ου αιώνα πότε. Αυτοί παραχώρησαν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα στους νέους κατοίκους, με αυτά των υπόλοιπων πολιτών του Μεγάλου Δουκάτου της Λιθουανίας. Κατόπιν, το 1340 ο βασιλιάς Κάζιμιρ της Πολωνίας κατέλαβε την περιοχή της Κόκκινης Ρουθηνίας (περιοχή ανάμεσα στην νοτιοανατολική Πολωνία και στην δυτική Ουκρανία), παραχωρώντας, και αυτός με τη σειρά του, ίδια δικαιώματα στους κατοίκους με τους υπόλοιπους πολίτες υπηκόους του Βασιλείου της Πολωνίας, ενώ οι ευγενείς των νέων επαρχιών, έγιναν άμεσα μέλη της «σζλάχτα» (szlachta), της ανώτερης τάξης των ευγενών του πολωνικού βασιλείου.
Από την ακαδημαϊκή μελέτη του ιστορικού χώρου της Ουκρανίας έως την παραγωγή εθνικής αφήγησης, το χάσμα είναι αρκετά μεγάλο. Αυτό το χάσμα ανέλαβαν να γεφυρώσουν οι Κοζάκοι ως εθνοτική ομάδα που ζούσαν στα όρια της Πολωνο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Σε αυτούς στηρίζοντανι και οι πρώτες απόπειρες σύνθεσης ουκρανικής εθνικής ιστορίας, και ειδικότερα στον Μπογκχντάν Χμελνίτσκι, αρχηγό (hetman) των Κοζάκων του Ζαπορόζιε. Και αυτό όχι άδικα: ο Χμελνίτσκι εξεγέρθηκε εναντίον της Πολωνο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας το 1648, και κατορθώνοντας να ιδρύσει το πρώτο αυτόνομο κράτος (hetmanate) των (Ουκρανών) Κοζάκων, το οποίο απορροφήθηκε από τη Ρωσική Αυτοκρατορία λίγα χρόνια αργότερα, το 1654, διατηρώντας εντούτοις ένα καθεστώς σημαντικής αυτονομίας για πάνω από 100 χρόνια, έως το 1764. Ο Χμελνίτσκι λοιπόν, και οι Κοζάκοι του Ζαπορόζιε υπήρξαν η βάση της παραγωγής ουκρανικής εθνικής ιστορίας, και αυτό γιατί ενσάρκωσαν τη δίκαιη απαίτηση ενός έθνους για ανεξαρτησία αλλά και για ξεχωριστή θέση στην κυρίαρχη πολωνική και ρωσική ιστορία.
Κατά τη διάρκεια των 100 χρόνων ύπαρξης του αυτόνομου ουκρανο-κοζακικού μορφώματος αναδύθηκε και η νέα προνομιούχος τάξη των ευγενών, κομμάτι της σζλάχτα, η οποία απορροφήθηκε στο σύνολό της από την τάξη των ευγενών (dvorianstvo) της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, στην οποία άνηκε πλέον αυτή η νέα εθνικοπολιτική οντότητα. Εως και τον 19ο αιώνα, αυτή η νέα τάξη, η οποία απαρτιζόταν από Κοζάκους πολέμαρχους και ιδιοκτήτες γης, απολάμβανε πλήθος προνομίων ως αναπόσπαστο κομμάτι της τάξης των ευγενών της Ρωσίας. Για πολλούς ιστορικούς, το ουκρανικό έθνος και η Ουκρανία αντλούν τη γέννησή τους από αυτή την ίδια ανθρωπογεωγραφία των ευγενών της σζλάχτα, οι οποίοι –μετά την αυτονόμηση των Κοζάκων από την Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία– δέθηκαν στο άρμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και έγιναν κομμάτι του ντβοριάνστβο.
Με την κατάργηση του αυτόνομου κράτους των Κοζάκων στο πλαίσιο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, παρατηρήθηκε έντονη κινητικότητα στην πολιτισμική και λογοτεχνική ζωή των Ουκρανών, η οποία συνεχίστηκε με ακόμη ζωηρότερους ρυθμούς έναν αιώνα αργότερα. Να σημειωθεί ότι το ουκρανο-κοζακικό κράτος ήταν μια μικρογραφία της σημερινής Ουκρανίας: δεν είχε καμία επαφή με τη θάλασσα, στα ανατολικά δεν περιελάμβανε ούτε το Χάρκοβο ούτε και το Ντονέτσκ, στα δυτικά η περιοχή της Γαλικίας, με κυριότερο αστικό κέντρο το Λβοβ, ήταν ακόμη ενσωματωμένη στο βασίλειο των Πολωνών, ενώ το νοτιοανατολικό κομμάτι της περιοχής είχε δοθεί ως δώρο στην αυτοκράτειρα των Αψβούργων Μαρία-Τερέζα. Οι κάτοικοι της περιοχής (Ρουθήνιοι) είχαν αυτοκρατορική συνείδηση και σε καμία περίπτωση δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως Ουκρανούς. Μάλιστα, έως και τα μέσα του 19ου αιώνα, θεωρούντο Πολωνοί, ενώ και οι πιο δεκτικοί στις νέες ιδέες αποδέχονταν την πολωνική ταυτότητα ως τη μοναδική ευκαιρία για να ξεφύγουν από τον θεοκρατικό σκοταδισμό και να προσεγγίσουν ευκολότερα την Ευρώπη του Διαφωτισμού. Πολύ αργότερα άρχισαν να αυτοπροσδιορίζονται ως Ουκρανοί και να έρχονται σε επαφή με ομοεθνείς τους από την Ανατολή.
Τον 19ο αιώνα, πλήθος διανοουμένων και μη από πολλές περιοχές της σημερινής Ουκρανίας άρχισε να έρχεται σε επικοινωνία μεταξύ του αναζητώντας ένα κοινό παρελθόν, να συλλέγει ιστορικό υλικό, υπερασπιζόμενο μια ενωτική ταυτότητα. Πριν από αυτούς, οι μόνες ιστορικές πηγές οι οποίες θα μπορούσαν να προσφέρουν μια εικόνα του ουκρανικού χώρου είναι οι αφηγήσεις των ταξιδευτών –συνήθως προσκυνητών– που διέσχιζαν πολλές εκατοντάδες χιλιομέτρων, από τα βόρεια προς τα νότια, προκειμένου να γνωρίσουν τη θρησκευτική παράδοση του Κιέβου (για πολλούς η Μέκκα του χριστιανικού πολιτισμού της Ανατολής) και να εξερευνήσουν σπιθαμή προς σπιθαμή τα χριστιανικά μνημεία του νότου.
Πορτραίτο του Μπογκντάν Χμελνίτσκι, αγνώστου καλλιτέχνη
Κατά τον ίδιο αιώνα, το Κίεβο αποτέλεσε κέντρο συνάντησης της νεογέννητης ουκρανικής διανόησης Δύσης και Ανατολής. Τη δεκαετία του 1840 ιδρύθηκε η αδελφότητα «Κυρίλλου και Μεθοδίου». Κύριο μέλημά της ήταν να καταδείξει ότι ανάμεσα στους Πολωνούς και στους Ρώσους υπήρχε ένα ακόμη σλαβικό φύλο, ισάξιο με τα δύο κυρίαρχα: οι Ουκρανοί. Φυσικά, αυτό το αίτημα δεν αντιμετωπίστηκε θετικά ούτε από τους Ρώσους ούτε από τους Πολωνούς (οι τελευταίοι είχαν χάσει μεγάλο κομμάτι της δυτικής Ουκρανίας από τους πρώτους στον ρωσοπολωνικό πόλεμο του 1792). Ως αποτέλεσμα, η αδελφότητα έπεσε θύμα της καταστολής της τσαρικής αστυνομίας. Ενας από τους συλληφθέντες ήταν ο Τάρας Σεβσένκο, ο οποίος θεωρείται σήμερα ως ο διαπρεπέστερος των Ουκρανών διαφωτιστών. Επιπλέον, τo 1876 η ουκρανική γλώσσα βρέθηκε σε καθεστώς απαγόρευσης. Από την πλευρά της, η ρωσική διανόηση είδε με συμπάθεια το εθνικό ζήτημα των Ουκρανών, αλλά το αντιμετώπισε ως ένα πολιτισμικό τοπικό φαινόμενο, αρνούμενη έτσι να τους τοποθετήσει ισάξια δίπλα στα «μεγάλα σλαβικά φύλα», τους Ρώσους και τους Λευκορώσους. Ετσι, τους αποδόθηκε το προσωνύμιο «Μικρορώσοι» (malorousskie).
Το εθνικό ζήτημα των Ουκρανών απέκτησε πολιτικές αλλά και ταξικές προεκτάσεις, καθώς οι φτωχοί αγρότες συνέχισαν να εργάζονται υπό καθεστώς σκλαβιάς στα φέουδα Πολωνών ευγενών σε όλη τη δυτική Ουκρανία. Ακόμη και ο Νικολάι Κοστομάροβ, από τους σημαντικότερους ιστορικούς της Ουκρανίας τον 19ο αιώνα, είχε παραδεχθεί ότι η διαφοροποίηση των Ουκρανών από τους Ρώσους δεν βασίζεται τόσο σε εθνολογικά και γλωσσικά κριτήρια όσο σε κοινωνικοπολιτικά. Παρεμφερή λογική υιοθέτησε μία από τις ηγετικές φυσιογνωμίες της ουκρανικής εθνικής διανόησης του 19ου αιώνα, ο Μιχαήλο Ντραχομάνοβ, ο οποίος θεωρούσε τις εθνικές διαφορές μεταξύ Ουκρανίας και Μοσχοβίας ως απότοκο του γεγονότος ότι οι Ουκρανοί τον 18ο αιώνα «βρίσκονταν πιο κοντά στη Δύση», αλλά και ο Βιάτσεσλαβ Λιπίνσκι, ο οποίος ανήγε τις όποιες διαφορές στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο ήταν δομημένη η διοίκηση της κυρίαρχης τάξης, αλλά και οι ευρύτερες ταξικές διαφορές.
Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, η εθνική συνείδηση των Ουκρανών απέκτησε συλλογικό περιεχόμενο και εκφράστηκε από πολιτικές και αγροτικές οργανώσεις, από συλλόγους και από μια ιντελιγκέντσια αρκετά ξεκάθαρη στη στόχευση μιας αυτόνομης κρατικής οντότητας στη νότια Ρωσία.
Σε αυτό το πλαίσιο κτίστηκε η ουκρανική εθνική ιδέα, η οποία, το 1918 –και μετά από τη θεσμοθέτηση της Δούμας ως συνταγματικού οργάνου άσκησης πολιτικής διοίκησης από τον Νικόλαο Β’– μετουσιώθηκε σε ένα νεοσύστατο έθνος-κράτος. Το κράτος αυτό βέβαια έμελλε να διατηρηθεί τρία χρόνια, έπειτα από την παρέμβαση του Κόκκινου Στρατού αλλά και την επιθυμία πολλών Ουκρανών να συμμετάσχουν ισάξια σε μια «σοβιετική ένωση» με τη Ρωσία.
Καρτ ποστάλ του 1920, στην οποία απεικονίζεται ο αγώνας των ενωμένων Ουκρανών ενάντια σε Πολωνούς και Ρώσους.
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ
Στους κόλπους του βραχύβιου πρώτου ουκρανικού κράτους (1918-1921), της Ουκρανικής Εθνικής Δημοκρατίας, γεννήθηκε και το σύγχρονο ουκρανικό εθνικιστικό κίνημα, ξεκινώντας από την, λίγο γνωστή σήμερα, Λεγεώνα των Οπλιτών του Σιτς (Sich: ιδιαίτερη ονομασία των διοικητικών κέντρων των Κοζάκων του Ζαπορόζιε), η οποία υπήρξε κομμάτι του εθνικού στρατού και δημιούργημα του Γεβγέν Κονοβάλετς, μεταγενέστερου ηγέτη της Οργάνωσης Ουκρανών Εθνικιστών (OUN). Οταν διαλύθηκε η Λεγεώνα, μέλη της ίδρυσαν την Ουκρανική Στρατιωτική Οργάνωση (UVO), μια κατά γενική ομολογία τρομοκρατική οργάνωση που δρούσε στην πολωνοκρατούμενη –ως αποτέλεσμα της Συνθήκης των Παρισίων– Ουκρανία, και η οποία υπήρξε ο θεμέλιος λίθος της OUN.
Η OUN ιδρύθηκε το 1929 και στην αρχή δεν ήταν τίποτα άλλο από μια φασιστική οργάνωση, μουσολινικού τύπου, η οποία απέκτησε λαϊκή φήμη καθ’ όλη τη δεκαετία του 1930 στην περιοχή της Γαλικίας. Ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της, Γεβγέν Κονοβάλετς, δολοφονήθηκε από πράκτορα της NKVD στο Ρότερνταμ το 1938, γεγονός που συνετέλεσε στη διάσπαση της οργάνωσης σε δύο φράξιες, του Στεπάν Μπαντέρα και του Αντρέι Μέλνικ. Είχε προηγηθεί η δολοφονία του Πολωνού υπουργού Εσωτερικών Μπρόνισαλβ Πιεράτσκι το 1934, για την οποία ο Μπαντέρα και ο Μίκολα Λέμπεντ (ηγετική μορφή της OUN) καταδικάστηκαν σε θάνατο από τις πολωνικές Αρχές, αλλά η ποινή τους σύντομα μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη.
Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Η πιο εκμοντερνισμένη, «εξευρωπαϊσμένη» τάση του ουκρανικού εθνικισμού συνοψίζεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, στην προσπάθεια των Ουκρανών για ανεξαρτησία κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Αυτός ο αγώνας, που θα μπορούσε να πάρει το όνομά του από τον τίτλο του ντοκιμαντέρ του Σλάβκο Νοβίτσκι, «Μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν», αποτελεί τη βάση της νέας εθνικής ουκρανικής διανόησης, η οποία, προκειμένου να κτίσει έναν νέο θεμελιώδη μύθο εθνογένεσης, έλαβε ίσες αποστάσεις από τον ναζισμό και τον σοβιετικό κομμουνισμό. Αναφορικά με τον δεύτερο, η τάση θυματοποίησης του ουκρανικού λαού από τους κομμουνιστές της Μόσχας και τον Στάλιν, ειδικότερα, βασίζεται στα δεινά που έφερε η κολεκτιβοποίηση, ο λιμός του 1932-1933 και οι ενδοπολεμικές και μεταπολεμικές μαζικές διώξεις και εκτελέσεις Ουκρανών πολιτών.
Η τραγωδία της Ουκρανίας την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ίσως να μην μπορεί να συγκριθεί με αυτήν καμίας άλλης χώρας μεταξύ 1941-1944. Ενδεικτικά, περισσότεροι από τέσσερα εκατομμύρια πολίτες έπεσαν νεκροί κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ενώ οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους δολοφόνησαν περισσότερους από ένα εκατομμύριο Εβραίους. Από τα 2,8 εκατομμύρια σοβιετικών πολιτών που εστάλησαν στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα 2,3 ήταν από την Ουκρανία. Επίσης, περισσότερες από 700 πόλεις και 28.000 χωριά καταστράφηκαν μερικώς ή ολοσχερώς.
Η γερμανική εισβολή στην Ουκρανία ξεκίνησε στις 22 Ιουνίου 1941. Στις τάξεις του γερμανικού στρατού έδρασαν και δύο ουκρανικές μεραρχίες, η «Nachtigall» και η «Roland», οι οποίες πιθανότατα οργανώθηκαν από δύο Ουκρανούς πράκτορες των Γερμανών: τον γνωστό με την κωδική ονομασία «Κονσούλ Ι», Αντρέι Μέλνικ, αλλά και τον Στεπάν Μπαντέρα. Τουλάχιστον αυτό αποκάλυψε ο Γερμανός στρατηγός Ερβιν Στόλτσε στην απολογία του κατά τη διάρκεια της δίκης της Νυρεμβέργης.
Η κεντρική γερμανική διοίκηση εγκατέστησε την έδρα της στην πόλη Ζίτομιρ και στη Βινίτσια, στην κεντροδυτική Ουκρανία. Αυτά ήταν τα κέντρα οργάνωσης της στρατιωτικής μηχανής των Γερμανών στον δρόμο προς την Ανατολή.
Το σκεπτικό των Γερμανών απείχε αρκετά από τα οράματα των Ουκρανών εθνικιστών της εποχής, οι οποίοι άδραξαν την ευκαιρία ώστε να τιμωρήσουν τους «Σοβιετικούς δυνάστες» του ουκρανικού λαού και να διεκδικήσουν, στρατιωτικά πλέον, μια ανεξάρτητη Ουκρανία. Οι ναζί έβλεπαν τους κατοίκους της Ουκρανίας υποτιμητικά, ενώ ουδέποτε αντιμετώπισαν θετικά την προοπτική της αυτονομίας της, έως τότε, σοβιετικής δημοκρατίας. Αντίθετα, γι’ αυτούς η Ουκρανία σήμαινε μια εν δυνάμει αποικία του Γ’ Ράιχ, λογική που τους οδήγησε πολύ γρήγορα σε σύγκρουση με τους Ουκρανούς εθνικιστές. Παρότι πολλά μέλη της OUN είχαν συνεργαστεί στενά με τα Ες Ες και τη Βέρμαχτ στον αρχικό σχεδιασμό της επιχείρησης «Barbarossa», ήδη από το φθινόπωρο του 1941 οι σχέσεις μεταξύ των δύο έδειχναν αρκετά τεταμένες, ειδικά μετά τη δολοφονία 600 περίπου εθνικιστών της OUN στη χαράδρα του Μπάμπι Γιαρ, μαζί με χιλιάδες Εβραίους και Ρομά. Την ίδια περίοδο συνελήφθησαν οι Μέλνικ και Μπαντέρα, με τον τελευταίο να μεταφέρεται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ζάξενχαουζεν.
Οι εθνικιστές, ενώ επικροτούσαν τους ναζί στη μάχη ενάντια στον «εβραιομπολσεβικισμό», έβλεπαν με μεγάλη ανησυχία τη στελέχωση σημαντικών θέσεων της νέας διοίκησης από ντόπιους γερμανικής καταγωγής, κύρια πηγή προτίμησης των κατακτητών για την πλήρωση αυτών των θέσεων. Επίσης, η χρηματοδότηση της οργάνωσης από τους Γερμανούς είχε ήδη σταματήσει με την ανάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ, και πλέον οι Ουκρανοί εθνικιστές αντλούσαν πόρους από δικές τους καμπάνιες, αλλά και από χώρες όπως η Λιθουανία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, καθώς και από την ουκρανική διασπορά των ΗΠΑ.
Η άρνηση των Γερμανών να προχωρήσουν το ζήτημα της ουκρανικής αυτονομίας δεν είχε γίνει άμεσα αντιληπτή ούτε από τους Ουκρανούς εθνικιστές, οι οποίοι ήλπιζαν στη χείρα βοηθείας των ναζί, ούτε όμως και από τους κατοίκους της χώρας, οι οποίοι –έχοντας βιώσει μια δεκαετία μεγάλης δυστυχίας και φτώχειας– σχημάτιζαν ουρές στα κτίρια διοίκησης των κατακτητών αναζητώντας δουλειά και θεωρώντας τους Γερμανούς ως ανθρώπους μιας «ανώτερης κουλτούρας». Αλλοι, παρ’ όλα αυτά, αντιμετώπισαν τη γερμανική εισβολή με λιγότερη αισιοδοξία, αν όχι με καχυποψία.
Η γερμανική προπαγάνδα τους πρώτους μήνες της εισβολής είχε διττό χαρακτήρα: από τη μία οι ναζί αυτοπροβάλλονταν ως ελευθερωτές του ουκρανικού λαού από τον «εβραιομπολσεβικικό ζυγό», από την άλλη προσπάθησαν να προσεταιριστούν τους κατοίκους με το άνοιγμα των εκκλησιών και το δικαίωμα για ελεύθερη άσκηση των θρησκευτικών τελετών, το οποίο είχε απαγορευθεί τη δεκαετία του 1930. Σύντομα πολλές εκκλησίες άνοιξαν, ενώ αρκετοί ιερείς ξεκίνησαν να λειτουργούν ελεύθερα.
Αυτό όμως που ενδιέφερε περισσότερο τους Γερμανούς ήταν η πλήρης κυριαρχία τους σε στρατηγικό, πολιτισμικό και πολιτικό επίπεδο, και φυσικά η εξόντωση των Εβραίων, η οποία μάλιστα συντελείτο πολύ νωρίτερα από τη λήψη της απόφασης περί «τελικής λύσης» τον Ιανουάριο του 1942. Σε αυτό το πλαίσιο δεν έλειψαν τα πογκρόμ και οι λεηλασίες εβραϊκών περιουσιών, οι οποίες συχνά επικουρούντο από τους εθνικιστές, που έβλεπαν με εχθρότητα τις εβραϊκές κοινότητες της χώρας ως τροχοπέδη στην υλοποίηση του σχεδίου της ανεξαρτησίας.
Οι Ουκρανοί εθνικιστές, οι οποίοι ζούσαν εκτός της ΣΣΔ της Ουκρανίας, κατά την είσοδό τους στα κατακτημένα, από τους Γερμανούς, εδάφη της χώρας, θεωρήθηκαν από το ΚΚΣΕ συνεργάτες των Γερμανών και προδότες. Αυτό οφείλεται όχι μόνο στη δράση τους κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά και σε όλη τη δεκαετία του 1930, όταν επεξεργάζονταν μαζί με τους χιτλερικούς σχέδιο για τη δημιουργία ενός ουκρανικού κράτους-μαριονέτας του Γ’ Ράιχ, το οποίο θα εκτεινόταν από τα νοτιανατολικά της Πολωνίας έως και τα εδάφη της σοβιετικής Ουκρανίας.
Αυτή η πρώιμη συνεργασία μεταξύ χιτλερικών και Ουκρανών εθνικιστών δεν πρέπει να εκπλήσσει: είναι γνωστό ότι στις δεκαετίες του 1920 και 1930, φασιστικά κινήματα και οργανώσεις βρίσκονταν σε άμεση συνεννόηση και επικοινωνία μεταξύ τους. Αν ιστορικά ο φασισμός αντλούσε το θεωρητικό του υπόβαθρο από τον Φιλίππο Μαρινέτι, τον Τζιοβάνι Τζεντίλε, τον Καρλ Σμιτ και από πολλούς άλλους, στην ουκρανική περίπτωση έβρισκε τον θεωρητικό του μανδύα στον Ντμίτρι Ντόντσοβ και στην περίφημη μπροσούρα του με τον τίτλο «Εθνικισμός». Ο Ντόντσοβ ποτέ δεν υπήρξε μέλος της OUN, παρ’ όλα αυτά η συμβολή του στην καθολική αποδοχή της ιδέας ότι το ουκρανικό έθνος ήταν η πιο μεγαλειώδης αξία της εποχής υπήρξε καθοριστικής σημασίας για τη θεωρητική επένδυση των φασιστικών ιδεών που διέπνεαν την οργάνωση. Ενας ακόμη γνωστός Ουκρανός εθνικιστής της εποχής ήταν ο Πέτρο Μιρτσούκ, ο οποίος συνόψισε τον τρόπο για την ταχεία οικοδόμηση ενός ανεξάρτητου ουκρανικού κράτους σε ένα σχήμα που θα βασιζόταν στην εθνοκάθαρση, στη βίαιη απομάκρυνση των μη ουκρανικών πληθυσμών από τα ουκρανικά εδάφη, στη ρωσοφοβία, στην ύπαρξη ενός χαρισματικού ηγέτη που θα ηγείτο του έθνους και σε αρχές παρεμφερείς με αυτές του εθνικοσοσιαλισμού. Εκείνο που έλειπε από την κεντρική γραμμή της OUN ήταν οι ρατσιστικές αναφορές, κύριος άξονας του λόγου των χιτλερικών ναζί, των Ρουμάνων της Σιδηράς Φρουράς του Κοντρεάνου κ.ά. Είναι χαρακτηριστικό ότι αρκετοί ηγέτες της οργάνωσης ήταν παντρεμένοι με Εβραίες.
Επιστρέφοντας στη δράση των Ουκρανών εθνικιστών κατά τη διάρκεια του πολέμου, ήδη από το καλοκαίρι του 1941, στην περιοχή του Ζίτομιρ, οι δύο φράξιες της OUN, του Στεπάν Μπαντέρα και του Αντρέι Μέλνικ, πραγματοποιούσαν επισκέψεις σε χωριά με σκοπό να στελεχώσουν τις οργανώσεις τους και να προπαγανδίσουν τις θέσεις τους. Στόχος τους ήταν να συγκροτήσουν παντού εθνικιστικούς πυρήνες (Sich), να γαλουχήσουν τη νεολαία μέσω της λαϊκής ουκρανικής μουσικής παράδοσης και τέχνης, καθώς και συλλόγων μελέτης της ιστορίας. Ο απώτερος σκοπός τους ήταν η δημιουργία ενός ουκρανικού επαναστατικού στρατού, ο οποίος θα στρεφόταν εναντίον Γερμανών και Σοβιετικών κατακτητών και θα μαχόταν για μια «ελεύθερη Ουκρανία» – ένας σκοπός που εντέλει πραγματοποιήθηκε (βλ. σημείωση).
Τον χειμώνα του 1941, μέλη της OUN, αυτόνομοι εθνικιστές και μέλη της ουκρανικής κατοχικής αστυνομίας, την οποία είχαν ιδρύσει οι ναζί, σχημάτισαν τον Ουκρανικό Επαναστατικό Στρατό (UPA), υπό την πολιτική καθοδήγηση του Μπαντέρα. Οι δύο οργανώσεις (OUN και UPA) σχεδίασαν από κοινού και πραγματοποίησαν μία από τις μεγαλύτερες σφαγές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αυτή των Πολωνών της Βολινίας και της ανατολικής Γαλικίας. Συγκεκριμένα, στις αρχές του 1943, στο πλαίσιο μιας πολιτικής εθνοκάθαρσης, οι εθνικιστές ξεσήκωσαν τους ουκρανικούς πληθυσμούς της Βολινίας εναντίον των Πολωνών, οι οποίοι αποτελούσαν το 10-12% της περιοχής. Σύντομα, ξεκίνησαν επιθέσεις εναντίον χωριών, τα οποία έγιναν θέατρο μαζικών εκτελέσεων, λεηλατήθηκαν και κάηκαν. Αναλογιζόμενοι ότι οι Ουκρανοί χρησιμοποίησαν μαχαίρια, τσεκούρια και αξίνες εναντίον των Πολωνών, μπορούμε να αντιληφθούμε το μέγεθος της βαρβαρότητας. Δεν έλειψαν έφοδοι σε εκκλησίες όπου σφαγιάστηκαν γυναικόπαιδα στην προσπάθειά τους να σωθούν. Οσοι κατάφεραν να εγκαταλείψουν την περιοχή ζήτησαν βοήθεια από τους ναζί, οι οποίοι με τη σειρά τους τους έστειλαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι σφαγές του UPA μεταφέρθηκαν στην περιοχή της ανατολικής Γαλικίας, όπου συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση απέναντι και πάλι σε άμαχους πολωνικούς πληθυσμούς. Η πλευρά των θυμάτων κάνει λόγο σήμερα για συνολικά 100.000 νεκρούς (40 με 60 χιλιάδες στη Βολινία, 30 με 40 χιλιάδες στην ανατολική Γαλικία). Σωτήρια για τους Πολωνούς ήταν η λήξη του πολέμου και η επέμβαση του Κόκκινου Στρατού και της NKGB (Λαϊκό Κομμισσαριάτο Κρατικής Ασφάλειας). Επειτα από αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ του Κόκκινου Στρατού και των εθνικιστών, η πλάστιγγα είχε γείρει εις βάρος των δεύτερων. 38.000 χιλιάδες μαχητές του UPA παραδόθηκαν ενώ αναρίθμητοι έπεσαν στο πεδίο της μάχης. Το μέγεθος της ήττας φαίνεται από το γεγονός ότι 75.000 από τους 90.000 ένοπλους εθνικιστές είχαν εξουδετερωθεί μέχρι και το καλοκαίρι του 1945.
Παρ’ όλα αυτά, μέσα σε έναν χρόνο, οι εθνικιστές κατάφεραν να αναπληρώσουν τις δυνάμεις σε έμψυχο υλικό, κυρίως λόγω των αντιποίνων που γνώρισαν οι δυτικές επαρχίες της χώρας από την NKGB και τον Κόκκινο Στρατό, με αποτέλεσμα να συνεχίσουν να μάχονται για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Εχοντας εγκαταλείψει την αντιπολωνική τους θέση, συνεργάστηκαν με άλλες αντικομμουνιστικές ομάδες της Πολωνίας εναντίον των Σοβιετικών, αν και δεν ευτύχησαν να πετύχουν τον σκοπό τους. Αντίθετα προκάλεσαν τα αντίποινα της σοβιετικής εξουσίας, η οποία μέχρι και τις αρχές της επόμενης δεκαετίας εκτόπισε εκατοντάδες χιλιάδες Πολωνούς και Ουκρανούς (συμπεριλαμβανομένων των εθνικιστών και των οικογενειών τους) από την περιοχή της δυτικής Ουκρανίας και ανατολικής Πολωνίας. Παρά τις διώξεις, το ουκρανικό εθνικιστικό κίνημα συνέχισε να υφίσταται στο εξωτερικό, με άλλες ομαδοποιήσεις και συμμαχίες, για να επανεμφανιστεί δυναμικά στο προσκήνιο στην ανεξάρτητη πλέον Ουκρανία.
Η ΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ
Τον Αύγουστο του 1991 ιδρύθηκε το ουκρανικό κράτος με τη μορφή που το γνωρίσαμε έως και τα γεγονότα της πλατείας Μαϊντάν (Νοέμβρης 2013- Γενάρης 2014).
Μετά την ανεξαρτησία, άρχισαν να καταφθάνουν στη νεοσύστατη Ουκρανία πολίτες ουκρανικής καταγωγής, κυρίως από τις ΗΠΑ και τον Καναδά, οι οποίοι ανέλαβαν συγκεκριμένους ρόλους ως κυβερνητικοί σύμβουλοι, κληρικοί, επιχειρηματίες, δάσκαλοι. Εμφορούμενοι, όχι μόνο από την «ιδεολογία της Δύσης» αλλά και από μια καθ’ όλα μονόπλευρη διδασκαλία της ιστορίας της χώρας, οι συγκεκριμένοι επαναπατρισθέντες, δεύτερης και τρίτης γενιάς, συγκρότησαν τη νέα εθνική ουκρανική διανόηση. Αυτό ίσως να επιβεβαιώνει και τον Βρετανό ιστορικό Αντριου Γουίλσον, ο οποίος θεωρεί ότι ο ουκρανικός εθνικισμός είναι μια «μειονοτική πίστη», αυτή συγκεκριμένων ομάδων διανοουμένων.
Βασική προϋπόθεση για την κατασκευή μιας συλλογικής ταυτότητας για όλους τους Ουκρανούς ήταν η προώθηση μιας κοινής αντίληψης για το παρελθόν. Σε αυτό το πλαίσιο, βασικό μέλημα της εθνικής διανόησης και όλων των κυβερνήσεων ήταν η αποκατάσταση της OUN. Για να πραγματοποιηθεί αυτό χρησιμοποιήθηκαν προφορικές μαρτυρίες πρώην μελών της οργάνωσης, οι οποίοι βασανίστηκαν από τις πολωνικές και γερμανικές Αρχές. Αλλοι μαχητές της ηρωοποιήθηκαν, όπως ο Ολέχ Καντίμπα Ολζίχ, ο οποίος το 1938-39 είχε συνωμοτήσει, ανεπιτυχώς βέβαια, για την αυτονόμηση της υπερκαρπάθιας Ουκρανίας και συνελήφθη από τους Ούγγρους, ενώ λίγα χρόνια αργότερα αιχμαλωτίστηκε από τους ναζί και πέθανε στο στρατόπεδο του Ζάξενχαουζεν. Τα παραδείγματα είναι αναρίθμητα. Σε γενικές γραμμές, η OUN παρουσιάζεται ως η μόνη οργάνωση η οποία με την ίδρυσή της τοποθέτησε σε πρώτο πλάνο τη δημιουργία μιας αυτόνομης Ουκρανίας, ξεκινώντας από τα ουκρανικά εδάφη της Πολωνίας, όπου και δρούσε έως και το 1941. Αρκετά μέλη της OUN αντιμετωπίστηκαν ως «απειλή για την πατρίδα» από τις πολωνικές Αρχές (Οκτώβριος του 1937) και φυλακίστηκαν στο στρατόπεδο Μπερέζα Καρτούσκα στη σημερινή νότια Λευκορωσία.
Φυσικά η αποκατάσταση της OUN δεν έγινε μετά βαΐων και κλάδων. Αρκετοί βετεράνοι του Κόκκινου Στρατού που πολέμησαν στη σοβιετική Ουκρανία έβλεπαν με έντονη καχυποψία αυτή την προσπάθεια, κυρίως στις ανατολικές επαρχίες της χώρας, ενώ δεν έλειπαν και οι ανοικτές συμπλοκές κατά τη διάρκεια παρελάσεων.
Η κυριαρχία της σκέψης των Ουκρανών της δυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ για την ιστορία του εθνικου κινήματος της πατρίδας τους, που ανακήρυττε σε εθνικό ήρωα τον Μπαντέρα επικυρώθηκε και επίσημα με την προεδρία του Βίκτορ Γιούσενκο, ο οποίος, μετά την Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004, εισηγήθηκε την είσοδο της χώρας στο ΝΑΤΟ, απομακρύνοντας ακόμη περισσότερο την Ουκρανία από την επιρροή της «μητέρας Ρωσίας».
Η αφήγηση και η ερμηνεία του παρελθόντος της Ουκρανίας καθόρισαν και καθορίζουν ακόμη και σήμερα τις κυρίαρχες επιλογές του λαού όσον αφορά τη μελλοντική πορεία της χώρας, τάσεις που συμπυκνώνονται έως και σήμερα στην αντίστιξη της φιλοευρωπαϊκής Δύσης (Λβοβ, Κίεβο) με τη φιλορωσική Ανατολή (Ντονέτσκ), η οποία γίνεται ακόμη πιο έντονη αν ληφθεί υπόψη το γλωσσικό ζήτημα. Παρότι από το 1989 έως και το 2001 οι Ουκρανοί αύξησαν τη δημογραφική τους υπεροχή στη χώρα, από το 72,7 στο 77,8%, ο μισός περίπου πληθυσμός της χώρας μιλάει ρωσικά. Η ρωσόφωνη ανατολική Ουκρανία είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα προσκόλλησης στη Ρωσία, ειδικά μετά τα τελευταία γεγονότα και την απόσχιση της περιοχής του Ντονέτσκ με τη δημιουργία μιας νέας αυτόνομης δημοκρατίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Αυτή ήταν μια εξέλιξη που δεν θα μπορούσε να προκαλέσει έκπληξη ούτε καν στους εκπρόσωπους της Δύσης και των ΗΠΑ, οι οποίοι, «έπεφταν από τα σύννεφα» όταν έβλεπαν την κατάσταση στις ανατολικές επαρχίες της χώρας να γίνεται χαώδης. Αν αναλογιστούμε ότι σε έκθεση της CIA το 1993 εκφράζεται ανοικτά η πρόβλεψη διάσπασης της Ουκρανίας εξαιτίας πολιτικών, εθνικών και τοπικών διαφορών στο εσωτερικό της, τότε μάλλον η στάση της Δύσης απέναντι στο πρόβλημα κρίνεται δικαιολογημένα ως υποκριτική.
Η κρίση μεταξύ δύο διαφορετικών «κόσμων» στην Ουκρανία είναι κρίση ταυτότητας, όχι πάντα μεταξύ ουκρανικής/ρωσικής, αλλά και ουκρανικής/σοβιετικής. Σε αρκετές έρευνες της δεκαετίας του 1990 είναι αρκετά χαρακτηριστική η υπεροχή της «σοβιετικής» ταυτότητας στο Ντονέτσκ, σε συσχέτιση με οποιαδήποτε άλλη, γεγονός αρκετά ενδιαφέρον για ιστορικούς και ανθρωπολόγους, στα μάτια των οποίων αποκαλύπτονται διαφορετικές δυναμικές σχηματισμού συλλογικής συνείδησης σε σχέση με τα παραδοσιακά μοτίβα «κοινή γλώσσα», «κοινά χαρακτηριστικά», «κοινά πολιτισμικά στοιχεία». Ακόμη και αμέσως μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, οι κάτοικοι του Ντονέτσκ επιθυμούσαν μια νέα ένωση με τη Ρωσία, την ίδια στιγμή που στο Λβοβ το εθνικιστικό κίνημα επιζητούσε την οριστική καταδίκη της σοβιετικής εμπειρίας στη συλλογική μνήμη. Και αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι το Λβοβ, από μια τυπική πολωνική πόλη με έντονο το ουκρανικό στοιχείο, ενσωματώθηκε στην ΕΣΣΔ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την ίδια στιγμή που το Ντονέτσκ είχε ήδη γευτεί τη σοβιετική εμπειρία για περισσότερα από 20 χρόνια. Είναι όμως 20 χρόνια αρκετά για να κάνουν τη διαφορά; Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική: σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ουκρανικές πόλεις, ήδη από τον 19ο αιώνα το Λβοβ ανέπτυξε μια έντονη πολιτισμική δραστηριότητα με δεκάδες εκπαιδευτικά, ερευνητικά και πανεπιστημιακά κέντρα, με αναρίθμητες εκδόσεις, περισσότερες ακόμη και από εκείνες της Μόσχας και της Οδησσού. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο γαλουχήθηκαν τα εθνικά ιδεώδη των Ρουθηνίων, οι οποίοι, παρά τις αυτονομιστικές τάσεις, το 1918 θεωρήθηκαν Ουκρανοί και εντάχθηκαν μάλλον αυτοβούλως στο πάνθεον της γενικής ουκρανικής ιστορίας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, και μετά τα τελευταία γεγονότα –της κατάληψης της Κριμαίας από τους Ρώσους και της απόσχισης της περιοχής του Ντονέτσκ–, το ζήτημα της Ουκρανίας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον κυρίως λόγω των αντιφάσεων που γεννά. Πώς είναι δυνατόν το κόμμα Σβομπόντα και η οργάνωση Δεξιός Τομέας που αυτοπροσδιορίζονται ως συνεχιστές της OUN, μέλη της οποίας φυλακίστηκαν και εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς, να υιοθετούν τον ναζιστικό χαιρετισμό; Πώς μπορεί να συμπορεύεται το συντηρητικό –με έντονες τις φασιστικές αποχρώσεις– στοιχείο με τους δημοκρατικούς δυτικόφιλους Ουκρανούς;
Η αναγέννηση της ουκρανικής εθνικής ταυτότητας έπειτα από την ανεξαρτησία πραγματοποιήθηκε με τις ευλογίες των ΗΠΑ και της ΕΕ, με ξεκάθαρα γεωστρατηγικούς σκοπούς που επικεντρώνονταν στην ανάσχεση της ρωσικής επιρροής στην περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, οι φιλοδυτικές δυνάμεις της χώρας, οι υπέρμαχοι του νεοφιλελευθερισμού, οι αντικομμουνιστές, οι ελίτ της ουκρανικής διασποράς, οι εθνικιστές, οι νεοφασίστες έγιναν μία γροθιά για την άνευ όρων αποκόλληση της Ουκρανίας από το παζλ της πρώην Κοινοπολιτείας. Η καθεμία από αυτές τις συνιστώσες έδρασε στο πεδίο όπου ειδικευόταν: οι νεοφιλελεύθεροι σε αυτό της οικονομίας, η διασπορά σε αυτό της διπλωματίας και οι φασίστες σε αυτό της βίας εναντίον του διαφορετικού. Με τον τρόπο αυτό συγκρότησαν ένα πολύ επικίνδυνο μείγμα πολιτικών, οι οποίες τοποθέτησαν σε πρώτο πλάνο την ουκρανική ταυτότητα και τον πατριωτικό λόγο, προκειμένου να δημιουργήσουν μια νέα Ουκρανία, φιλελεύθερη, ευρωπαϊκή, αλλά και φασιστική ταυτόχρονα.
Αντιφατικό μεν, πραγματικό δε: τα γεγονότα του Μαϊντάν, οι δεκάδες νεκροί από τους Ουκρανούς φασίστες στο εργατικό κέντρο της Οδησσού στις 2 Μαίου του 2014 –άλλοι θύματα στραγγαλισμού, άλλοι απλά ξυλοκοπημένοι μέχρι θανάτου, άλλοι καμένοι ζωντανοί– έρχονται να υπενθυμίσουν ότι ιστορικά η «αγάπη» για την πατρίδα και το έθνος μεταφράζεται συχνά σε βία και βαρβαρότητα. Εντέλει, είναι το «έθνος» παράγωγο πολιτισμού ή παράγωγο μισαλλοδοξίας και φόβου; Στη σημερινή Ουκρανία, μάλλον το δεύτερο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Kasianov G. – Ther P. (επιμ.): A LABORATORY OF TRANSNATIONAL HISTORY: UKRAINE AND RECENT UKRAINIAN HISTORIOGRAPHY, CEU Press, Βουδαπέστη K Μόναχο
Lower W.: NAZI-EMPIRE BUILDING AND THE HOLOCAUST IN UKRAINE, University of North Carolina Press, Chapel Hill 2005.
Marples D.: HEROES AND VILLAINS: CREATING NATIONAL HISTORY ON CONTEMPORARY UKRAINE, CEU Press, Βουδαπέστη
Rudnitsky S.: UKRAINE: THE LAND AND ITS PEOPLE, ΝέαΥόρκη
Shelukhyn S.: UKRAINE, POLAND AND RUSSIA AND THE RIGHT OF THE FREE DISPOSITION OF THE PEOPLES, Friends of Ukraine, Ουάσινγκτον
Statiev Α.: THE SOVIET COUNTERINSURGENCY IN THE WESTERN BORDERLANDS, Cambridge University Press, Κέμπριτζ
Ukrainian National Committee of the US: UKRAINE ON THE ROAD TO FREEDOM, Νέα Υόρκη
Η νέα χρονιά συμπίπτει με τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ο τόπος κουβαλά μια πολύ βαριά ιστορία και ο νεότερος Ελληνισμός είναι φορτωμένος από πυκνά γεγονότα και σταθμούς, από κύματα επεμβάσεων, πολέμων, μεγάλων αγώνων, εισβολών, σφαγών, προδοσιών.
Το ημερολόγιο των εκδόσεων Α/συνεχεια για το 2022 θα επιχειρήσει να θυμίσει αυτήν την ιστορία με σύντομα κείμενα και φωτογραφικά ντοκουμέντα, ώστε να φανεί πιο καθαρά τι χάθηκε, ποια ήταν τα ιστορικά νήματα που διακόπηκαν και σε ποια δίνη «απορροφήθηκαν» μεγάλα τμήματα πληθυσμών που ζούσαν για αιώνες στην Ανατολή.
Στην δική μας εποχή η Ελλάδα συμπιέζεται ανάμεσα στον τουρκικό επεκτατισμό και στο καθεστώς της μεταμοντέρνας αποικίας των ευρωατλαντικών δυνάμεων. Ο σύγχρονος αγώνας είναι αναγκασμένος να αναζητήσει την ουσία και τη ζωτικότητά του μεταξύ άλλων και σε όλα εκείνα τα ματαιωμένα εν δυνάμει του Ελληνισμού, φέροντας ένα ταυτόχρονα εθνικό και οικουμενικό φορτίο, επιμένοντας στη δυνατότητα ενός μικρού λαού να έχει τη δική του οικονομική, πολιτική, παραγωγική υπόσταση.
Ο τίτλος του ημερολογίου των εκδόσεων Α/συνέχεια για το 2022 είναι «1922, Ιστορία που αντηχεί ακόμα». Για ποιο λόγο επιλέχθηκε αυτό το θέμα και αυτός ο τίτλος;
Με τις εκδόσεις Α/συνεχεια αποφασίσαμε για το 2022 να βγάλουμε ένα ημερολόγιο με θέμα τα 100 χρόνια από το 1922 και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Την προηγούμενη χρονιά είχαμε την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, η οποία αποτέλεσε και την ιδρυτική πράξη του ελληνικού κράτους, το ξεκίνημα μιας ιστορίας φορτωμένης από πυκνά γεγονότα και σταθμούς. Το 1922 αποτέλεσε έναν σταθμό στην εξέλιξη αυτή. Το 1922, σχεδόν οριστικοποιούνται τα σύνορα της σημερινής Ελλάδας, και σταθεροποιείται η εθνική σύνθεση του πληθυσμού όπως θα προκύψει μετά από την Ανταλλαγή.
Οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής παίζοντας σκάκι πάνω σε περιοχές και έθνη δεν είχαν κανένα πρόβλημα να χρησιμοποιήσουν και στη συνέχεια να εγκαταλείψουν την Ελλάδα σε μια πολεμική επιχείρηση στα βάθη της Τουρκίας. Την ίδια στιγμή, η άρχουσα ελληνική ελίτ ταυτιζόταν με τη μία ή την άλλη πτέρυγα των ξένων δυνάμεων, με μόνο κίνητρο την κατοχύρωση της πολιτικής της ισχύος, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε την οριστική καταστροφή του ελληνισμού της Ανατολής. Κατά τη γνώμη μας σήμερα βρισκόμαστε σε ένα αντίστοιχο σταυροδρόμι για τους λαούς της περιοχής. Η κατανόηση του προηγούμενου μεγάλου σταθμού αλλά και η ανάδειξη των φορτίων μνήμης που κουβαλούν οι λαοί μας είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για τον σωστό προσανατολισμό σε αυτόν τον νέο γύρο γεωπολιτικών ανακατατάξεων.
Ακόμα φιλοδοξούμε με αυτό το ημερολόγιο να προσφέρουμε ένα όμορφο και χρήσιμο δώρο για τα Χριστούγεννα και τη νέα χρονιά που να κινητοποιεί τη μνήμη και να παρέχει συνεχώς αφορμές για αναζήτηση και προβληματισμό.
Τι πρέπει να περιμένει να βρει ο αναγνώστης στο εσωτερικό του ημερολογίου;
Το ημερολόγιο αποτελείται από 53 φωτογραφίες που συνοδεύονται από μικρά κείμενα και μαζί συνθέτουν κάποιες σημαντικές πτυχές και θέματα των διαδικασιών μετάβασης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα έθνη-κράτη και τη θέση του Ελληνισμού σε αυτές. Επίσης περιέχονται τρία κάπως μεγαλύτερα κείμενα που επιχειρούν με έναν πιο συνεκτικό τρόπο να δείξουν τι είναι αυτό που χάθηκε στις δίνες των γεωπολιτικών ανακατατάξεων της εποχής και της περιοχής, να αναγνώσουν τα ιστορικά νήματα και τα «εν δυνάμει» του Ελληνισμού που ματαιώθηκαν, και να αναδείξουν την ιστορική και πολιτική φύση του τουρκικού καθεστώτος και τη σημασία των γενοκτονιών ως ιδρυτικών πράξεων αυτού.
Ποια είναι λοιπόν αυτά τα χαρακτηριστικά του τουρκικού καθεστώτος και πώς το επηρέασαν αυτές οι «ιδρυτικές πράξεις»;
Πράγματι το (νεο)τουρκικό καθεστώς εμφάνισε κάποια πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά που ακόμα και σήμερα κρύβονται κάτω από τις επικρατούσες ιδεολογικοποιήσεις στην Ελλάδα. Η νεοτουρκική ιδεολογία που επικράτησε με τον κεμαλισμό αποτελούσε τη συνάντηση του τουρκισμού και του δυτικού (κυρίως γερμανικού) θετικισμού και ρομαντισμού. Ο (νέος) Τούρκος παρουσιάστηκε ως η ενσάρκωση του νιτσεϊκού υπερανθρώπου που ως ο μηχανικός της νέας εποχής θα έφτιαχνε την κοινωνία στα επιθυμητά του μέτρα. Το κοινωνικό υποκείμενο αυτών των μετασχηματισμών δεν ήταν βέβαια η τουρκική αστική τάξη αλλά στρατιωτικά και γραφειοκρατικά στρώματα που εργαλειοποιούσαν τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς – ειδικά αυτούς που προήλθαν από τα Βαλκάνια μετά τους Βαλκανικούς πολέμους. Κύρια στρατηγική τους ήταν ο εκτουρκισμός των μουσουλμάνων και η εξόντωση/ξεριζωμός των μη-μουσουλμάνων. Μέσα από τις γενοκτονίες και την απαλλοτρίωση του πλούτου από τους χριστιανικούς πληθυσμούς έγινε μία μεγάλων διαστάσεων συσσώρευση κεφαλαίου, ιδρυτική του τουρκικού καπιταλισμού.
Για ποιο λόγο το ελληνικό κράτος και η ελληνική ελίτ κράτησαν αυτή τη στάση;
Είναι αξιοσημείωτο ότι η ελληνική Βουλή αναγνώρισε τη γενοκτονία πολλά χρόνια αφού συντελέστηκε. Μόλις το 1994 ψηφίστηκε η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και το 1998 η Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Είναι ίσως θέμα μιας άλλης συζήτησης το γιατί έχουν αναγνωριστεί πολλές γενοκτονίες (Έλληνες της Μικράς Ασίας και του Πόντου) και όχι μία και αδιάσπαστη που να περιλαμβάνει ολόκληρο τον Ελληνισμό της περιοχής, ή ακόμα και όλους τους μη-μουσουλμανικούς πληθυσμούς που εξοντώθηκαν (Αρμένιοι, Ασσύριοι, Έλληνες). Το σημαντικό είναι ότι το κράτος σιώπησε ακριβώς γιατί ήταν συνένοχο στην απομόνωση και τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Ανατολής.
Ήδη από την ίδρυσή του το ελληνικό κράτος έφερε την μεγάλη αντίφαση μεταξύ του μέχρι τότε τρόπου ύπαρξης του Ελληνισμού και της δυτικών προδιαγραφών εθνοκρατικής και εξαρτημένης ύπαρξης που αναγκάστηκε να υιοθετήσει μετά το πέρας της Επανάστασης. Αυτή την αντίφαση ακολουθούσε και μια δεύτερη: Αυτή μεταξύ του Ελληνισμού που βρισκόταν μέσα στο όρια του εθνικού κράτους και αυτού που ήταν εκτός αυτών των ορίων.
Είχαν διαφορετικές ιστορικές πορείες, διαφορετικές ταξικές συνθέσεις και διαφορετικές θέσεις στα μεγάλα σταυροδρόμια που ακολούθησαν. Το εθνικό κράτος δε μπορούσε παρά να υπονομεύει την εθνική ενότητα με τους εξω-ελλαδικούς ομοεθνείς πληθυσμούς όπου δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να τους εργαλειοποιήσει.
Ειδικά για την περίοδο που συζητάμε, η αρκετά ανεπτυγμένη ελληνική αστική τάξη στην Ανατολή αφενός αποτελούσε απειλή για τον συσχετισμό δύναμης της ελλαδικής ελίτ και αφετέρου δεν εντασσόταν σε καμία στρατηγική των Μεγάλων Δυνάμεων και πατρώνων του ελληνικού κράτους. Αυτοί είναι και οι βασικοί λόγοι της υιοθέτησης μιας στάσης που συνοψίζεται στη φράση του Α. Στεργιάδη, ύπατου αρμοστή Σμύρνης: «Καλύτερα να μείνουν εδώ να τους σφάξει ο Κεμάλ, γιατί αν πάνε στην Αθήνα θα ανατρέψουν τα πάντα».
Τέλος, πες μας λίγα λόγια για το εξώφυλλο.
Η εικόνα του εξωφύλλου είναι από μια καρτ ποστάλ των αρχών του 20ού αιώνα, κομμάτι της συλλογής «εν Πόντω» του Στέργιου Θεοδωρίδη. Απεικονίζει την Φιλαρμονική Τραπεζούντας μέσα σε μια βάρκα με το όνομα «Αργώ – Ναυτική Εκστρατία». Η Αργοναυτική Εκστρατεία αποτελεί τη μυθολογική αρχή και ένα διαχρονικό σημείο αναφοράς της παρουσίας του Ελληνισμού στη Μαύρη Θάλασσα. Αν παρατηρήσει κανείς το εξώφυλλο θα δει παράλληλα με αυτό το σημείο αναφοράς και την τότε πολιτισμική και οικονομική άνθιση, τον κοσμοπολιτισμό και την αυτόνομη ύπαρξη αυτού του άλλου Ελληνισμού που αγνοήθηκε τόσο στην Ελλάδα. Στο εσωτερικό του ημερολογίου βρίσκονται και άλλα κομμάτια της συλλογής «εν Πόντω».
Φτάνοντας στο τέλος της δίκης της εγκληματικής νεοναζιστικής οργάνωσης, όσοι αγωνίστηκαν για την αποκάλυψη της δράσης της θα πρέπει να νοιώθουν δικαιωμένοι. Με την αίσθηση βεβαίως ότι ο αγώνας ενάντια στον πολύμορφο φασισμό δεν είναι κάτι που θα τελειώσει σύντομα!
Ας θυμηθούμε και εμείς από την πλευρά μας τον δικό μας αγώνα, την δική μας προσπάθεια να μην περάσουν στον εντελώς ανώριμο ποντιακό χώρο οι μεγαλοστομίες και η καπηλεία των Νεοναζί. Μια προσπάθεια πετυχημένη τελικά, γιατί τα δευτεροβάθμια όργανα του ποντιακού ελληνισμού εκτός από την προφορική καταδίκη της Χρυσής Αυγής προχώρησαν εγκαίρως και στην απαγόρευσή της να συμμετέχουν στις εκδηλώσεις και τις κινητοποιήσεις.
Τα δικά μας κείμενα για τη Χρυσή Αυγή και γενικά για την ακροδεξιά απειλή είναι τα εξής:
H ανάρτηση αυτή αφιερώνεται στον πρόωρα χαμένο εκλεκτό φίλο ΣΤΕΡΓΙΟ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗ, που η συμβολή του στην ανάπτυξη του αντιφασιστικού αγώνα υπήρξε καθοριστική
«Σε περιόδους αύξησης του κύματος προσφύγων και μεταναστών και μιας αισθητής απότομης μετακίνησης των ψηφοφόρων προς τη Δεξιά στην κοινωνία και την πολιτική διαγράφεται μια απαίτηση των καιρών: τα μουσεία πρέπει να στραφούν προς τις θετικέςπλευρέςτων πολυ-πολιτισμικών κοινωνιών και να μελετήσουν την πολύπλευρη αξίας τους στην εξέλιξη ακόμη και παλαιότερων εποχών. Να επιθυμούν να εκσυγχρονισθούν και να διευρύνουν μακροπρόθεσμα τον κύκλο των σταθερών επισκεπτών τους.»
Η διευθύντρια του Μουσείου Δρ Shoole Mostafawy δηλώνει: «Διαφοροι άνθρωποι από διαφορετικές χώρες καταγωγής διαμορφώνουν την εικόνα ευρωπαϊκών μητροπόλεων. Οι περισσότεροι άνθρωποι που προέρχονται από ισλαμικά κράτη θεωρούν ότι ο πολιτισμός τους σπάνια παρουσιάζεται με αντικειμενικό τρόπο και κατά κανόνα οι Εκθέσεις σχεδιάζονται με βάση μια πατροπαράδοτη ιστορική προοπτική…
Οι τουρκικοί πόλεμοι τον 17ο αιώνα ξεκαθάρισαν τη σχέση μεταξύ Ευρώπης και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ταυτοχρόνως τονίζεται ότι η τριχοτομημένη Ουγγαρία και η Βαλκανική χερσόνησος δημιούργησαν ζώνες μεταφοράς συνδεδεμένες με στενές πολιτιστικές ανταλλαγές. Γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιείται ο όρος «διαπολιτιστική Ιστορία». Οι επισκέπτες μπορούν να μάθουν για τη ζωή διπλωματών, απεσταλμένων, εμπόρων, αιχμαλώτων πολέμου, τεχνιτών και καλλιτεχνών, θρησκευτικών μειονοτήτων, προσφύγων, και μεταναστών, οι οποίοι μέσω της ανταλλαγής γνώσεων σχετικά με την εκάστοτε διαφορετική κουλτούρα έπειξαν ένα αποφασιστικό ρόλο. Όπως και σήμερα, υπήρξαν θρησκευτικοί, οικονομικοί και πολιτικοί λόγοι που έσπρωξαν τους ανθρώπους να πάρουν την «Βαλκανική οδό».
Όχι σπάνια, σε σύγκριση με το σήμερα, ακολουθούσαν τον δρόμο χωρίς επιστροφή, η Οθωμανική αυτοκρατορία όμως τους πρόσφερε τον καιρό της Αντιμεταρρύθμισης καταφύγιο και ασφάλεια. Πρόσωπα με διαφορετική εθνικότητα, θρησκεία και γλώσσα έπαιξαν κατά τον 17ο αιώνα τον σημαντικό ρόλο του πρεσβευτή μιας ξένης κουλτούρας και ήταν αυτοί οι οποίοι προμήθευαν την Ευρώπη με προϊόντα, ιδέες και γνώσεις από όλο τον κόσμο-όπως διαμορφώνουν και βοηθούν σήμερα την δημοκρατική Ευρώπη άνθρωποι διαφορετικής καταγωγής.“
Βασικές θέσεις του Νίκου Πουλαντζά (30 Σεπ. 1936 – 3 Οκτ. 1979)
…..
O Νίκος Πουλαντζάς απορρίπτοντας την άποψη του απολύτως οικονομικού χαρακτήρα των τάξεων και τον μυθολογικό δυισμό τους, θεωρεί ότι οι ιδεολογικοί και πολιτικοί παράγοντες στη συγκυρία επηρεάζουν τη συγκρότηση και δράση των κοινωνικών τάξεων. Οι τάξεις δεν μπορούν να οριστούν ξέχωρα από την πάλη. Έτσι ο Πουλαντζάς απορρίπτει ουσιαστικά μια στενή δομική αντίληψη για τις τάξεις υπέρ μιας πιο ευρείας σχεσιακής δομικής αντίληψης. Οι τάξεις, μόνο κατ’ αρχήν, προσδιορίζονται δομικά, δηλαδή υπάρχουν αντικειμενικά και ανεξάρτητα από τη θέληση ή τη συνείδηση των ατόμων. Στον προσδιορισμό των τάξεων τον κύριο ρόλο τον παίζουν οι κοινωνικές σχέσεις παραγωγής και οι πολιτικές ιδεολογικές σχέσεις αποτελούν μέρος αυτών των σχεσιακών δομικών προσδιορισμών. Συνεπώς, τα κριτήρια είναι οικονομικά, πολιτικά και ιδεολογικά. Στα οικονομικά κριτήρια προτείνει το διαχωρισμό των βιομηχανικών χειρωνάκτων «παραγωγικών εργατών» και των «μη παραγωγικών εργατών» με το κριτήριο της παραγωγής υπεραξίας και όχι με το κριτήριο του αν είναι κανείς μισθωτός ή μη.[1]
Άρα, την εργατική τάξη την αποτελούν αυτοί που παράγουν άμεσα υπεραξία παράγοντας υλικά εμπορεύματα και όχι οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες, στο εμπόριο και στο κράτος. Οι τελευταίες ομάδες είναι που αποτελούν ένα μεγάλο τμήμα αυτού του κοινωνικού χώρου που ονομάζει «νέα μικροαστική τάξη». Είναι η τάξη των επαγγελματιών, των τεχνικών και των υπόλοιπων πνευματικά εργαζομένων, που είναι φορείς των κυρίαρχων ιδεολογικών σχέσεων. Οι ιδεολογικές και πολιτικές σχέσεις είναι οι κοινωνικές σχέσεις που διασφαλίζουν την αναπαραγωγή του κυρίαρχου τρόπου εκμετάλλευσης. Στο πολιτικό επίπεδο η διασφάλιση αυτή επιτυγχάνεται μέσω των σχέσεων εποπτείας και εξουσίας στο εσωτερικό των δημοσίων οργανισμών και των ιδιωτικών καπιταλιστικών επιχειρήσεων. Οι μισθωτοί διευθυντές-διαχειριστές και οι επόπτες βρίσκονται σε σχέση ανταγωνισμού με την εργατική τάξη ακόμα και αν εμπλέκονται στη διαδικασία της άμεσης παραγωγικής εργασίας. Στο ιδεολογικό επίπεδο η διάκριση «χειρωνακτικής και πνευματικής εργασίας» παίζει σημαντικότατο ρόλο στην υποταγή της εργατικής τάξης αποκλείοντάς την από τα «μυστικά» της γνώσης της παραγωγικής εργασίας στο σύνολό της. Αυξάνεται έτσι η εξάρτηση της εργατικής τάξης από το κεφάλαιο. Αυτοί οι μισθωτοί διευθυντές και επόπτες δεν είναι αντικείμενα εκμετάλλευσης με τη μορφή της κυρίαρχης καπιταλιστικής αλλά είναι συμμέτοχοι στην κυριαρχία πάνω στην εργατική τάξη είτε πολιτικά είτε ιδεολογικά. Μαζί με τους παραδοσιακούς μικροαστούς, όπως οι μικροκαταστηματάρχες και οι παλιοί τεχνίτες, αποτελούν μια ενιαία αλλά ετερογενή μικροαστική τάξη, που χαρακτηρίζεται από τα ιδεολογικά στοιχεία του ατομικιστικού ανταγωνισμού, του ρεφορμισμού και της πίστης σε ένα «ουδέτερο» κράτος, διαιτητή ανάμεσα στα αντιμαχόμενα ταξικά συμφέροντα.[2] Η θέση για την παραγωγική και μη παραγωγική εργασία αντιμετωπίστηκε αρκετά κριτικά από πολλούς.[3] Πρώτον, πολλές, αν όχι οι περισσότερες θέσεις στο πλαίσιο του κοινωνικού καταμερισμού εργασίας περιλαμβάνουν τόσο παραγωγικές όσο και μη παραγωγικές δραστηριότητες. Δεύτερον, δεν ξεκαθαρίζεται γιατί και πώς αυτή η διάκριση οδηγεί αναγκαστικά σε τόσο θεμελιακές διαφορές συμφερόντων και εμπειριών των εργαζομένων. Ο Καρλ Μαρξ είχε ήδη επισημάνει ότι από τους μη παραγωγικούς εργάτες η υπεραξία αποσπάται με την απλήρωτη εργασία τους που μειώνει το κόστος για τους καπιταλιστές.[4]
Για το βιβλίο του Ρωμανού Γεροδήμου «Ανταποκρίσεις από τον 21ο αιώνα» (εκδ. Παπαδόπουλος).
Του Γιώργου Σιακαντάρη
Ο Ρωμανός Γεροδήμος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Μπόρνμουθ, στα πενήντα περίπου άρθρα του, τα οποία δημοσιεύτηκαν στον αξιόλογο ιστότοπο και στο διαδικτυακό ραδιόφωνο Amagi, μας ξεναγεί με ιδιαίτερα γλαφυρό αλλά και πρωτότυπο τρόπο στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Στο πρώτο μέρος με τίτλο «Ένας κόσμος σε μετάβαση» έχουμε μια μελέτη για τις εξελίξεις στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και στο δεύτερο μέρος με τίτλο «Ένα ταξίδι στο χωροχρόνο» ταξιδεύουμε μαζί με τον συγγραφέα σε χώρες άμεσα επηρεασμένες από αυτές τις εξελίξεις.
Ο συγγραφέας μάς παρασέρνει σε έναν γόνιμο προβληματισμό και ενδεχομένως σε εμβάθυνση ή και επανεξέταση των αντιλήψεών μας. Η εκ μέρους του απουσία οιουδήποτε φανατισμού και απολυτότητας παρακινεί τους αναγνώστες ελεύθερα να προβληματιστούν για τα συμπεράσματα του βιβλίου.
Αυτά τα άρθρα αναθεωρημένα και εμπλουτισμένα με πλήθος στοιχείων και παραπομπών συνθέτουν μια από τις πιο εύστοχες και διεισδυτικές αναλύσεις που έχω διαβάσει για το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης. Ο συγγραφέας μάς παρασέρνει σε έναν γόνιμο προβληματισμό και ενδεχομένως σε εμβάθυνση ή και επανεξέταση των αντιλήψεών μας. Η εκ μέρους του απουσία οιουδήποτε φανατισμού και απολυτότητας παρακινεί τους αναγνώστες ελεύθερα να προβληματιστούν για τα συμπεράσματα του βιβλίου.
Λουκάς Αξελός: «Πόσο επίκαιρος είναι σήμερα ο Καρλ Μαρξ;»
Το σημαντικό στην ζωή είναι προφανώς η ζωή και όχι ένα αποτέλεσμά της
(Ιωάννης Βόλφγκανγκ Γκαίτε)
Μπαίνοντας στην τρίτη εκατονταετία μετά την συμπλήρωση διακοσίων χρόνων από την γέννηση του Καρλ Μαρξ, άνοιξε ένας νέος κύκλος συζητήσεων, ομιλιών, άρθρων και αφιερωμάτων, δίνοντας λαβή για το ακόνισμα της σπάθης φίλων ή πολεμίων του.ποτελεί, ανεξάρτητα από την στάση που ο καθένας μας κρατεί, γεγονός ότι ο μαρξισμός κατά τους πολλούς ή η φιλοσοφία της πράξης κατά τον Αντόνιο Γκράμσι, αποτέλεσε όχι μόνο την πιο πολυσυζητημένη αντίληψη, αλλά και το μοναδικό, ίσως, πολιτικοκοινωνικό ρεύμα του 20ού αιώνα, που είχε τόσο ευρεία απήχηση σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.
Το αν ο μαρξισμός υπήρξεν ή όχι ένα προοδευτικό βήμα στην πορεία της ανθρωπότητας, το αν είναι μια ανοιχτή θεωρία ή ένα κλειστό σύστημα ιδεών, το αν ήταν και εξακολουθεί να είναι οδηγός για δράση, το αν πρόκειται για μια μορφή «υλιστικής» εσχατολογίας σε αντίθεση με την «ιδεαλιστική-μεταφυσική» εσχατολογία, το αν οι αποτυχημένες ή οι σχετικά επιτυχημένες απόπειρες πρακτικής εφαρμογής του συνιστούν μια μερική ή συνολική αποτυχία του ίδιου, αποτελούν ερωτήματα μείζονος σημασίας και προπαντός ερωτήματα που δεν ξεπερνώνται με εύκολες απαντήσεις.
Είναι κοινή, πλέον, πεποίθηση ότι η κατάρρευση των ανατολικών καθεστώτων το 1989, σήμανε και το τέλος μιας ολόκληρης εποχής.
Εποχής που καλώς ή κακώς πολιτογραφήθηκε ως εποχή του εφαρμοσμένου μαρξισμού (υπαρκτού, κατ’ άλλους, σοσιαλισμού) ή για την ακρίβεια των εφαρμοσμένων εκδοχών του.
Ένα πολύ σημαντικό παραμύθι του Πόντου κυκλοφόρησε πρόσφατα (Δεκέμβριος 2019) από τις εκδόσεις Έρεισμα των Χανίων με τον τίτλο: «ΟΙ ΔΥΟ ΚΛΕΦΤΕΣ. Ένα παραμύθι του Πόντου» με την επιμέλεια του Χρήστου Μαχαιρίδη και την εξαιρετική εικονογράφηση της Κατερίνας Παϊσίου. Τη σύγχρονη απόδοση του παραμυθιού έκανε ο Ιεροκλής Σαββίδης.
Το παραμύθι αυτό διασώθηκε μέσα στους αιώνες και έφτασε έως τις μέρες μας από τον Δημήτριο Κωστικίδη (1910-1991) του Ευσταθίου και της Χαρίκλειας, το γένος Σαββίδη, από τη Γέμουρα, (την αρχαία Γημωρά), της Τραπεζούντας. Συνοπτικά ο μύθος που γύρω του πλέκεται το παραμύθι αναφέρεται σε μια σύζυγο με δύο άνδρες-κλέπτες, που όταν ο ένας φεύγει από την οικογενειακή εστία για να «εργαστεί» τον αντικαθιστά ο άλλος και τελικά επικρατεί ο πιο τυχερός και έξυπνος σύζυγος-κλέφτης.
Αντίστοιχη ιστορία διασώζει ο Ηρόδοτος στην «Ευτέρπη» και ειδικά στο κεφάλαιο του Ραμψίνιτου, όπου αναφέρεται σε ένα μύθο της αρχαίας Αιγύπτου. Όπως γράφει ο Ιεροκλής Σαββίδης, εγγονός του Δ. Κωστικίδη: «Ούτε λίγο ούτε πολύ, η ιστορία που διάβαζα (στον Ηρόδοτο) ήταν ένα μοτίβο από τους ‘’Δυο Κλέφτες’’, ένα αγαπημένο παραμύθι που μου έλεγε ο παππούς μου τη δεκαετία του ’60, όταν ήμουν μικρός. Το θέμα της ιστορίας είναι τόσο ασυνήθιστο, που είναι αδύνατο να πρόκειται για σύμπτωση.»
Ο Χρήστος Μαχαιρίδης, επιμελητής της έκδοσης, γράφει: «Όταν όμως το παραμύθι μεταδίδεται σε άλλη χώρα, αλλάζει και προσαρμόζεται στο νέο πολιτισμικό του περιβάλλον. Οι δύο κλέφτες, το δικό μας παραμύθι, φαίνεται πως εντάσσεται σε αυτόν τον κύκλο των παραμυθιών που … ταξίδεψε στην αρχαία Ελλάδα, για να επιβιώσει στα νεώτερα χρόνια, στα παραμύθια της «Βαθειάς Ελλάδας», όπως αποκαλούσαν τον Πόντο οι λόγιοι της εποχής.
Η λησμονιά όμως δεν είναι μονάχα το έσχατο σπίτι
αυτών που δεν τους θυμούνται οι άλλοι,
είναι συχνά η κρυψώνα που ψάχνουν:
όσοι αδίκησαν, οι σαράφηδες οι τοκογλύφοι της ζωής,
οι κερδοσκόποι του μάταιου κέρδους στον σύντομο βίο μας.
Είναι το άλλοθι, η δικαιολογία, το πρόσχημα αυτών που δεν θέλουν και δεν μπορούν να μεγαλώσουν την ζωή τους με όσα έγιναν πριν
βάζοντας τα μαζί
με όσα θα γίνουν μετά.
«Ειν’αμαρτία να ξεχνάμε»
του Λάμπρου Βαζαίου
Αναζητώντας κάποιες λεπτομέρειες, στο βιβλίο της ζωής του Γρηγόρη Σκαμπαρδώνη θυμήθηκα πόσο μου είχε αρέσει τότε που το έγραψε, ο τίτλος. «Μνήμης αντίδοτον» το είχε ονομάσει ο καλός φίλος. Ταιριαστός ο τίτλος με τον συγγραφέα, τόσο ταιριαστός που με κάνει κάθε φορά να σκέπτομαι, πως δεν είναι ούτε συχνό ούτε εύκολο κάτι τέτοιο στην σχέση του ανθρώπου με το βιβλίο του. Φαίνεται πως η Ζωή μόνο στους ξεχωριστούς το χαρίζει αυτό! Στο νου μου όμως ήρθε αμέσως μετά χωρίς να το καταλάβω, το παράπονο και η «παραγγελιά» της Αγγέλας Παπάζογλου που επέμενε ότι: «είν’αμαρτία να ξεχνάμε»! Πόσο δίκιο είχε λέγοντας το, όταν με το φτωχικό γραφτό της μας μίλησε για την δύσκολη ζωή της.
Όλα αυτά ήρθαν στο νου μου, όταν άρχισα να ψάχνω για τον αποχαιρετισμό του χρόνου, για την γιορτή των Χριστουγέννων, για ό,τι επιτέλους κάνω κάθε χρόνο τέτοιες μέρες! Με τον «τρόπο» του Οδυσσέα και τις αυστηρές οδηγίες του Ιανού, τελείωσα το βιβλίο που ετοιμάζεται αυτές τις μέρες στον «Μένανδρο». Δεν είχα όμως καταλάβει καλά μέχρι τώρα, πόση προσοχή και πόση φροντίδα χρειάστηκε ώστε να μην ξεχαστούν όσα είχαν γλιστρήσει στην άκρη της μνήμης και φαινόταν πως θα χανόντουσαν πια. Ακόμη χειρότερα ήταν για τους δικούς μου ανθρώπους που κινδυνεύανε να είναι η λησμονιά το τελευταίο τους σπίτι. Είδα πόσο πικρή είναι η μετακόμιση αυτή. Δεν ζουν μονάχοι τους οι άνθρωποι, όσο και αν δεν το παραδέχονται οι περισσότεροι. Όσα λένε, όσα κάνουν, όσα σκέφτονται αλλά και όσα ονειρεύονται βαδίζουν μαζί τους. Αυτά τα τελευταία με τα όνειρα μαζί, άλλοτε προπορεύονται και άλλοτε ακολουθούν αργοπορώντας, συχνά όμως βιάζουν το βήμα μας γκρινιάζοντας ανυπόμονα.Συνέχεια →
Στο βιβλίο του Οι δολοφόνοι της μνήμης, (Maspero, 1981, La Découverte 2005) ο ιστορικός Πιέρ Βιντάλ Νακέ, μιλά για την εσκεμμένη διαστρέβλωση όχι μόνον της επιστήμης της Ιστορίας, αλλά και αυτήν της συλλογικής μνήμης, που υπερβαίνοντας το επιστημονικό πεδίο, ανοίγεται στο πολιτικό/πολιτισμικό. Παιδί εκτελεσμένων στα ναζιστικά στρατόπεδα, συναγωνιστής των Αλγερίνων κατά της γαλλικής αποικιοκρατίας, που πλήρωσε με βασανιστήρια την στάση του, σύντροφος εμπράκτως και των Ελλήνων που αντιστάθηκαν στην Χούντα, ο συγγραφέας επιτίθεται σε όλους εκείνους, ακροδεξιούς και λοιπούς αρνητές με δήθεν προοδευτικό προσωπείο, που προσπάθησαν, πλαστογραφώντας Ιστορία και μνήμη, να σβήσουν την γενοκτονία των Εβραίων από τον χιτλερισμό.
Το βιβλίο του Ι. Χανδρινού Όλη νύχτα εδώ Μια προφορική ιστορία της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, εκδ. Καστανιώτη, ασχολείται με την εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973, συλλέγοντας ογδόντα τέσσερις μαρτυρίες ανθρώπων που σχετίζονται με αυτήν. Δεν δηλώνει ότι η εξέγερση και η καταστολή της δεν υπήρξαν. Αλλά επιλέγει και μεταχειρίζεται το πολύτιμο και ευαίσθητο υλικό αυτό με τρόπο που να φέρνει στο νου τον τίτλο που μόλις ανέφερα. Η προφορική ιστορία είναι με μία έννοια ένα υποκατάστατο της ψυχαναλυτικής διαδικασίας. Ένας συλλέκτης αφηγήσεων εκτός από ιστορική γνώση οφείλει να σέβεται το πλαίσιο που έχει συμφωνηθεί με τους αφηγητές που επιλέγει. Ιδιαίτερα όταν αυτοί δεν είναι αμιγής ομάδα. Ένα έντυπο συγκατάθεσης συνηθίζεται να υπογράφεται μεταξύ τους. Η ειλικρίνεια που ζητά από αυτούς προϋποθέτει την δική του απέναντί τους. Η έρευνα δεν μπορεί να συγχέεται με την άγρα σκανδάλου. Ιδού γιατί:
Με ένα αφιέρωμα στην τέχνη στην ΕΣΣΔ της περιόδου 1917-1956 κυκλοφορεί ο νέος τόμος 29 της Μαρξιστικής Σκέψης. Ο αναγνώστης θα βρει κείμενα για τις πιο σημαντικές τέχνες – πεζογραφία, ποίηση, κινηματογράφος, θέατρο, μουσική, ζωγραφική – προερχόμενα από επιφανείς μαρξιστές του παρελθόντος και κυρίως από σύγχρονους μαρξιστές και άλλους ερευνητές.
.
Αναλύονται τα πιο δημιουργικά ρεύματα της σοβιετικής τέχνης που έφεραν τη νεαρή ΕΣΣΔ στην παγκόσμια πρωτοπορία σε τομείς όπως ο κινηματογράφος, το θέατρο, η μουσική κ.ά. Ταυτόχρονα φωτίζονται οι καταστροφικές συνέπειες του σταλινισμού στην καλλιτεχνική δημιουργία αλλά και οι προσπάθειες των καλλιτεχνών να τις υπερβούν, ξαναβρίσκοντας το νήμα της επανάστασης.
.
Η θεματολογία του αφιερώματος περιλαμβάνει την αναδιοργάνωση των τεχνών στα χρόνια της επανάστασης, την Αβανγκάρντ της δεκαετίας του 1920 στη ζωγραφική, το θέατρο και τον κινηματογράφο, τις θεωρητικές αναζητήσεις των χρόνων της επανάστασης και τις διαμάχες της δεκαετίας του 1930 για το ζήτημα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, τη λογοτεχνία του «Ξεπαγώματος» και τον κινηματογράφο του «Νέου Κύματος». Ταυτόχρονα παρουσιάζεται η συνεισφορά εμβληματικών μορφών όπως οι Γκόρκι, Γεσένιν, Μαγιακόβσκι, Αϊζενστάιν, Μέγιερχολντ, αλλά και άγνωστοι σημαντικοί λογοτέχνες όπως ο Πάβελ Βασίλιεφ, η Ιρένε Οντοέβτσεβα κ.ά. Συζητείται ακόμη η πρόσληψη του Σαίξπηρ και του Πικάσο στην ΕΣΣΔ και παρουσιάζεται καταληκτικά η αποτίμηση της μεταχείρισης των καλλιτεχνών στη σταλινική και μετασταλινική περίοδο από τον Ν. Χρουστσόφ.
Ο τόμος ολοκληρώνεται με το Β΄ μέρος του άρθρου του Θ. Αλεξίου για το ζήτημα του φασισμού.
Ακολουθεί απόσπασμα από το άρθρο της Σοφίας Χατζοπούλου «Ο Μαγιακόβσκι και η γραφειοκρατία. Ένα σχόλιο πάνω στα θεατρικά Ο Κοριός και Το Χαμάμ», που φιλοξενείται στο νέο τόμο της Μαρξιστικής Σκέψης, (σελ. 140-146). Η Σοφία Χατζοπούλου είναι εκπαιδευτικός και αρθρογράφος.
Παρασκευή 11 και Σάββατο 12 Οκτωβρίου θα διοργανωθεί ένα διήμερο προς τιμήν του πρόσφατα χαμένου Πόντιου διανοούμενου Στέργιου Θεοδωρίδη.
Οι φίλοι του που το διοργανώνουν αναφέρουν: » Εκδηλώσεις για τη ζωή και το έργο του Στέργιου Π. Θεοδωρίδη. Επιθυμούμε να παρουσιάσουμε ορισμένες πλευρές της δραστηριοποίησής του σε διαφορετικούς μεταξύ τους χώρους (ποντιακός χώρος, στέκι «Αμπάριζα», εφημερίδα «Δρόμος της Αριστεράς») και να δείξουμε την κοινή στάση που τις διαπερνούσε. Ο αγώνας για Μνήμη και Ζωή…«
Παρασκευή 11/10, 19:00, στο στέκι «παίρνω Αμπάριζα» (Γαλακηδών 11 & Λυσίου, Γαλάτσι): Έκθεση φωτογραφίας από την δραστηριοποίηση του Στέργιου και έκθεση δείγματος της συλλογής του «Εν Πόντω – συμβολή στη μνήμη, επιστολικά δελτάρια 1890-1920».
Οι επισκέπτες στο Γαλάτσι θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσω ένα τμήμα από τη μοναδική συλλογή του Θεοδωρίδη με καρτ ποστάλ και άλλα ντοκουμέντα για τον ιστορικό Πόντο.
Σάββατο 12/10, 19:00, στο Δημαρχείο Γαλατσίου (Αρχιμήδους & Ιπποκράτους): Κεντρική εκδήλωση για την προσωπικότητα και την κοινωνική δράση του Στέργιου Θεοδωρίδη.
Για την δράση του στο Ποντιακό Κίνημα και τη σημασία του αρχείου του θα μιλήσουν:
-Bλάσης Αγτζίδης, ιστορικός
-Χρήστος Γαλανίδης, πρόεδρος της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών
-Yiannis-Vassilis Yiailali, για τη σημασία της παρέμβασης του Θεοδωρίδη στο συνέδριο για την Γενοκτονία που διοργανώθηκε στην Άγκυρα από Τούρκους ακτιβιστές
Ο τίτλος αν και ξαφνιάζει, πιστεύω ότι αποδίδει πιστά την πραγματικότητα. Το κείμενο είναι καρπός προβληματισμού, έρευνας και στην συνέχεια προσπάθειας να ερμηνευτεί το αποτέλεσμα των εκλογών. Αυτή είναι η κεντρική ιδέα. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για περιδιάβασμα στα «φαινόμενα» και την αναζήτηση όσων δεν ειπώθηκαν, όσων δεν λέγονται ακόμη και σήμερα με το όνομα τους και κυρίως την μελέτη των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν. Η προέλευση, η πορεία και κυρίως η μεθοδολογία του προσώπου ή και των προσώπων που από το βαθύ (στην αρχή!!) παρασκήνιο συντόνισαν και πέτυχαν αποτέλεσμα, έχει ιδιαίτερη σημασία. Σήμερα, μετά την επιτυχή (για εκείνους) εξέλιξη, βγήκε (και βγήκαν) στο φως, στο άπλετο φως ο πρωταγωνιστής, (και οι «πρωταγωνιστές» συνεργάτες του), σχεδιάζοντας προφανώς ο ίδιος (και οι ίδιοι) τα επόμενα βήματα της Κυβερνητικής εξουσίας, που πλέον ασκούν από τις θέσεις ευθύνης που έλαβαν.
****Αυτό θα το αναλύσουμε χωριστά γιατί είναι τελείως ασυνήθιστο. Οι άνθρωποι που δρούν δουλεύοντας διακριτικά και περίπου ανώνυμα (για τον πολύ κόσμο) δεν συνηθίζουν να εκτίθενται στην δημοσιότητα ενός κυβερνητικού θώκου μετά την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος. Δεν συνηθίζουν να «καίγονται» και κρατούν διακριτική την παρουσία τους. Την εχεμύθεια μας ζητούν συνήθως, χωρίς φυσικά να παραλείπουν την αμοιβή για τις υπηρεσίες τους, που συνήθως είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική! Στο μέλλον μπορεί να χρειαστεί να οργανωθεί κάτι ανάλογο και πρέπει να είναι διαθέσιμοι! Είναι επαγγελματίες μην το ξεχνάμε.
Η πρώτη ένδειξη, η πρώτη υποψία πιο απλά, φάνηκε σχεδόν αμέσως (λιγότερο από 5 μήνες χρειάστηκαν) μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της της χώρας από τον ΣΥΡΙΖΑ και τους ΑΝΕΛ. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης με πολλά decibel, αισθητικά αταίριαστα, άρχισε επίμονα να ζητά νέες εκλογές !!! Καμία λογική στο αίτημα, ξεκάρφωτο έδειχνε. Δεν ήταν όμως. Επί 3,5 χρόνια μονότονα επαναλαμβανότανε συνεχώς, μέχρι να γίνει μιθριδατική ακουστική καθημερινότητα. Σημαντικό ρόλο είχαν βέβαια τα ΜΜΕ, πάσης φύσεως, έντυπα, τηλεοπτικά, ραδιόφωνο και κυρίως το διαδίκτυο που μέσα από τα κινητά τηλέφωνα εκφωνούσε όλο το 24ωρο το σύνθημα στους «μη διαβάζοντες πλέον κανένα έντυπο πολίτες»!!! Στο αρχικό σταδιακά προστίθενται με τρόπο μικρά η μεγαλύτερα συνθήματα. Με τον τρόπο αυτόν σχηματίζεται σιγά-σιγά ο κορμός της «εύληπτης» πολιτικής θέσης για το μεγάλο κοινό.
Η Κυβέρνηση όμως δεν απαντούσε όπως έπρεπε. Αν ήταν κάποια τυχαία παραξενιά η καπρίτσιο θα είχε αποτέλεσμα η ανασκευή του ψεύδους ή της υπερβολής, ακόμη και της ανακρίβειας. Το ζητούμενο όμως ήταν άλλο. Η συνεχής επανάληψη της «ανάγκης» για εκλογές, λειτούργησε ως εξαρτημένο αντανακλαστικό. Συνδυάστηκε γρήγορα με το αφήγημα της «αριστερής παρένθεσης» για να δώσει στους οπαδούς της ΝΔ ψευδαίσθηση σιγουριάς για πιθανή επιστροφή στην νομιμότητα της διακυβέρνησης της χώρας από αυτούς «που πρέπει». Ως αξιοπρεπής θέση άμυνας η άρνηση του παραλογισμού «εκλογές ξανά τώρα» ήταν σωστή. Δεν μπόρεσε όμως η Κυβέρνηση να διακρίνει τι σήμαινε αυτό, από οργανωτική άποψη προπαγάνδας. Το αντανακλαστικό Pavlov δημιουργήθηκε και λειτούργησε μέχρι τέλους. Συνέχεια →
ΕΝΑ ΠΑΛΙΟ ΑΛΛΑ ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΟΥ ΕΦΥΓΕ ΤΟΣΟ ΝΩΡΙΣ!
…Το πέρασμα στα μαθητικά και αργότερα στα φοιτητικά χρόνια από ακροαριστερές οργανώσεις αντί να βοηθήσει στην αριστερή προσέγγιση και κατανόηση της ιστορίας του παππού μου (μέλος του ρωσικού στρατού και αργότερα μπολσεβίκος) της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας της οικογένειάς μου αντίθετα την καταπίεσε κρύβοντάς την στα βάθη της ψυχής.
Για μένα και για πολλούς ήταν ένα ιδιαίτερο πρόβλημα να μπορούμε να κουβεντιάσουμε και να συνδέσουμε την πολιτισμική μας ταυτότητα και ότι ιστορικά αυτή σέρνει από πίσω της με την πολιτική μας ταυτότητα. Η στάση αυτή της Αριστεράς που διαπερνούσε και διαπερνά όλο το φάσμα της (κοινοβουλευτικής, εξωκοινοβουλευτικής, ανανεωτικής κ.λπ.) έδειχνε να στηρίζει αυτό που το εθνικό αστικό κράτος με βίαιο τρόπο προσπάθησε να επιβάλλει στους πληθυσμούς που έλκουν την καταγωγή από την καθ’ ημάς Ανατολή. Την λήθη, την πολιτισμική και πολιτιστική ομογενοποίηση. Μία ίδια τεράστια λευκή σελίδα υπάρχει στην επίσημη κρατική αλλά και στην αριστερή ιστοριογραφία. Και η σελίδα αυτή αφορά την ιστορία των Ελλήνων της Ανατολής. Αυτό μου προκαλεί πόνο και θλίψη.
Θλίβομαι γιατί όσες φορές η Αριστερά με την ευρεία της έννοια έτυχε να καταπιαστεί με το θέμα έμεινε αγκυλωμένη σε μια παλιά ιδεοληψία αυτή του αλάνθαστου του Λένιν και της Σοβιετικής Ένωσης της πρώιμης περιόδου σχετικά με την στάση απέναντι στο κεμαλικό κίνημα, που στο κάτω κάτω της γραφής ένα ζήτημα εξωτερικής πολιτικής της τότε Σοβιετικής Ένωσης ήταν, όχι κανένα θέσφατο, και η αμφισβήτηση αυτής της στάσης δεν αποτελεί αμφισβήτηση της όλης επαναστατικής διαδικασίας. Συνέχεια →
Το βράδυ των ευρωεκλογών, ο Παναγιώτης Λαφαζάνης παραιτήθηκε από την ηγεσία της ΛΑΕ. Στο κείμενο της παραίτησής του, δήλωνε πως για υπάρξει η Αριστερά είναι απαραίτητη η ριζική της επαναθεμελίωσή, κι ότι αν δεν συμβεί αυτό απειλείται, όχι μόνο η ελληνική αλλά και η διεθνής Αριστερά, «επί ποινή αφανισμού». Τόνιζε μάλιστα αυτοκριτικά ότι ο ίδιος το είχε καταλάβει από καιρό αλλά τρόμαζε μπροστά στη δυσκολία και την αβεβαιότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος.
.
Το βράδυ των ευρωεκλογών, ο Παναγιώτης Λαφαζάνης παραιτήθηκε από την ηγεσία της ΛΑΕ. Στο κείμενο της παραίτησής του, δήλωνε πως για υπάρξει η Αριστερά είναι απαραίτητη η ριζική της επαναθεμελίωσή, κι ότι αν δεν συμβεί αυτό απειλείται, όχι μόνο η ελληνική αλλά και η διεθνής Αριστερά, «επί ποινή αφανισμού». Τόνιζε μάλιστα αυτοκριτικά ότι ο ίδιος το είχε καταλάβει από καιρό αλλά τρόμαζε μπροστά στη δυσκολία και την αβεβαιότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος.
Η αναφορά γίνεται γιατί η «ποινή αφανισμού» επικρέμεται πάνω από όλους τους πολιτικούς οργανισμούς που δεν κατανοούν τη νέα εποχή, τα καινούργια ζητήματα, τις εκκωφαντικές διαψεύσεις. Όσα αναδεικνύει η πρόσφατη ιστορία του τόπου. Και θέλουν να βαδίζουν τάχα αντιπολιτευτικά ή αντισυστημικά. Η «ποινή αφανισμού» δεν απειλεί αποκλειστικά αριστερές δυνάμεις, αλλά ολόκληρο τον αντιμνημονιακό χώρο.
Ένα μεγαλοπρεπές μνημείο για τον Πόντο κοσμεί από τον Μάη του 2019 την πόλη του Εσεντουί. Μια πόλη ππου ανήκει στη Βόρεια Οσετία της Ρωσικής Ομοσπονδίας που αποτέλεσε σταθμό για δεκάδες χιλιάδες Έλληνες του Πόντου από τον 19ο αιώνα.
Μια ενδιαφέρουσα ανάλυση του θέματος κάνει ο γνωστός, συντηρητικών απόψεων, νομικός Γιάννης Αποστολίδης
Ο ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ
Του Γιάννη Αποστολίδη, πρώην δικηγόρου
Εντάξει, κακώς και αδίκως οδηγήθηκε στη Βουλή με το ερώτημα της ποινικής δίωξης για το σκάνδαλο ΝΟΒΑΡΤΙΣ ο Παναγιώτης Πικραμένος και τον ανάγκασαν να κλαίει ο άνθρωπος πάνω στο βήμα υπερασπιζόμενος την αθωότητά του. Αλλά από εκεί και πέρα, για ποιο λόγο τέθηκε επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας; Τι προσέφερε στο δημόσιο βίο; Το γεγονός ότι υπήρξε πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας και εξ αυτού του αξιώματός του έγινε πρωθυπουργός της υπηρεσιακής κυβέρνησης το 2012, αυτό βέβαια δεν είναι προσφορά στο δημόσιο βίο τέτοια που να δικαιολογεί την παραπάνω θέση στο ψηφοδέλτιο της Νέας Δημοκρατίας.
Παρατίθεται η ομιλία στις εκδηλώσεις μνήμης που διοργάνωσε η ΠΟΕ στη Θεσσλονίκη στις 19-5-2019, του Τούρκου υπηκόου Πόντιου ακτιβιστή Ιμπραήμ Γιαϊλαλί, που επέλεξε ως μικρό του όνομα αυτό των προγόνων του «Γιάννης-Βασίλης»
———————————–
Γιάννης Βασίλης Γιαϊλαλί: Ο Πόντος ζει.
Εμείς οι Έλληνες του Πόντου μετά την γενοκτονία καταφέραμε να διαφυλάξουμε την ύπαρξή μας
Αγαπημένα μου αδέλφια, με την ευκαιρία της επετείου της Γενοκτονίας του Πόντου, παρά τις μη επαρκείς καταδίκες των πολιτικών γενοκτονίας, τις πυρπολήσεις και τη λεηλασία της γης μας, θέλω να ξεκινήσω ενθυμούμενος τους αθάνατους ήρωες, τους αντάρτες με την γενναία καρδιά, οι οποίοι υπερασπίστηκαν τον λαό του Πόντου μέχρι το τελευταίο τους βόλι, την Ελένη Τσαούς, τον Βασίλειο Ανθόπουλο, τον Βασίλ Ουστά. Η μνήμη τους θα φωτίζει πάντα τον αγώνα μας. Αγαπημένα μου αδέλφια, θα ήθελα να σας πω ξανά πόσο υπερήφανος νιώθω που είμαι εγγονός της Ελένης Τσαούς, του Βασίλ Ουστά και του Κοτζά Αναστάση.
Αδέρφια μου, ο Πόντος είναι ένα τμήμα της Ελλάδος με ιστορία 2800 χρόνια. Αντιστάθηκε στις προσπάθειες εξαφάνισης της ταυτότητάς του και της αρπαγής των εδαφών του, αντιστάθηκε στην αφομοίωση, ακόμη και όταν ο Σουλτάνος Μεχμέτ, με την εκστρατεία του κατέστρεψε την Ελληνική Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Αν δει κάποιος την πρόσφατη ιστορία θα δει, όπως εγώ, ότι η αρχή της γενοκτονίας είναι το 1461. Από τότε ξεκίνησε μια πρωτοφανής περίοδος επίθεσης εναντίον της ύπαρξής μας, της γλώσσας μας, του πολιτισμού μας και της θρησκείας των Ελλήνων του Πόντου.
Με αισιοδοξία και μύχιες προσδοκίες χαιρετίζουμε την ανακοίνωση υποψηφιότητας του Βλάση Αγτζίδη στη λίστα ευρωβουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ. O Βλάσης θα παραταχθεί συνειδητά μ’ έναν ιδεολογικό σχηματισμό που φιλοξενεί συχνά αρνητικές του Ζητήματός μας ρητορικές. Ή μήπως ο ιδεολογικός σχηματισμός που φιλοξενεί συχνά αρνητικές του Ζητήματός μας ρητορικές θα παραταχθεί με τον επιστημονικό λόγο του ιστορικού Αγτζίδη, του εμβριθούς μελετητή τηςΓενοκτονίας των προγόνων του;
Το Ζήτημά μας –εξόχως ευρωπαϊκό– ποτέ άλλοτε δεν είχε την ευκαιρία να εγκαταστήσει διαρκή «πρεσβευτική αρχή» στις Βρυξέλλες όσο τούτη τη φορά, με τη δυνητική παρουσία του Βλάση στο ευρωκοινοβούλιο.
Μια συγκλονιστική συνέντευξη του Νίκου Μπελογιάννη(υιός)
.
Ξαφνιασμένος, στο σαλόνι του διαμερίσματος του πέμπτου ορόφου μιας μεσοαστικής πολυκατοικίας στου Ζωγράφου (μέσα στο σπίτι, στο οποίο κάποτε έμενε μαζί με τη μητέρα του, την αγωνίστρια της Αριστεράς, Έλλη Παππά), το πρώτο που κοιτάω, επάνω σε μία κολόνα, στα αριστερά της πόρτας εισόδου, είναι το πολυφωτογραφημένο πορτρέτο του Πάμπλο Πικάσο για τον «άνθρωπο με το γαρύφαλλο», τον πατέρα-ήρωά του – σχεδόν ταυτόχρονα με το «χαίρω πολύ» μας. «Είναι το αυθεντικό;», τον ρωτάω έκπληκτος, παρατηρώντας το ιδιόχειρο σημείωμα του ίδιου του σπουδαίου ζωγράφου, που βρίσκεται στην πίσω πλευρά. «Όχι, όχι», μου εξηγεί. «Το αυθεντικό είναι πολύ μικρότερο σε μέγεθος, και ανήκε σε μια σειρά που έφτιαχνε ο Πικάσο με εκτελεσμένους από διάφορα καθεστώτα – μεταξύ αυτών, δυο Βάσκοι που είχε εκτελέσει ο Φράνκο, ένας Αλγερινός που είχαν εκτελέσει οι Γάλλοι και ο πατέρας μου.
Με ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον αφιέρωμα στην Επανάσταση της Κούβας κυκλοφορεί ο 28ος τόμος του καλού περιοδικού «Μαρξιστική Σκέψη«.
Ο νέος τόμος 28 της Μαρξιστικής Σκέψης επιχειρεί να τιμήσει την 60ή επέτειο της Κουβανικής Επανάστασης με ένα αφιέρωμα αντάξιο της σημασίας της. Στόχος του είναι να φωτίσει την ιστορία της επανάστασης, με τις επιτυχίες και τις αντιθέσεις της, όσο και την παρούσα σύνθετη οικονομικο-πολιτική κατάσταση στην Κούβα.
Η Κουβανική Επανάσταση, αναμφισβήτητα η πιο σημαντική παγκόσμια στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, όχι μόνο νίκησε τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό στην αυλή του, αλλά κατόρθωσε να ξεπεράσει τις τεράστιες δυσκολίες της δεκαετίας του 1990. Σε πείσμα όλων των προβλέψεων, ήταν η μόνη που επέζησε από την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Σε αυτή την εξέλιξη έβαλε τη σφραγίδα του ο Φιντέλ Κάστρο, ο ιστορικός της ηγέτης, ήταν όμως ταυτόχρονα μια απόδειξη της ζωτικότητας και της αντοχής της.
Μια φωτογραφία που περιέχει όλη την τραγωδία εκείνης της εποχής. Και με μια έννοια είναι εντελώς επίκαιρη στην εποχή μας που παρατηρείται άνοδος της Ακροδεξιάς, για να μας θυμίζει την πραγματική προέλευση των φυσικών και πολιτικών απογόνων εκείνων των υπανθρώπων…
Σύμφωνα με τονΜίμη Χριστοφιλάκηη φωτογραφία τραβήχτηκε μετά την μάχη του Βρονταμά (Λακωνία) στις 10 Οκτωβρίου1946. Ο δεύτερος από τα δεξιά είναι ο Γιάννης Παυλάκος[Και οι άλλοι είναι γνωστοί ομαδάρχες των ΕΑΟΚ. Δηλαδή το ακροδεξιό παρακράτος που οργανώθηκε από το επίσημο κράτος για να κάνει τη «βρώμικη δουλειά» .
Τα κομμένα κεφάλια είναι από νεκρούς αντάρτες. Αναγνωρισμένα! Είναι και γνωστοί οι δύο που τα έκοψαν.
Μια από τις λεπτομέρειες του ταξιδιού του Αλέξη Τσίπρα συνδέεται με την Παράκαμψη του πρωτοκόλλου για κατάθεση στεφανιού στο Μαυσωλείο του Μουσταφά Κεμάλ. Έως τώρα μόνο ο Ιρανός πρωθυπουργός παλαιότερα είχε απαιτήσει και είχε επιβάλλει την παραβίαση του Πρωτοκόλλου. Και αυτό γιατί ο κοσμικός εθνικιστής Κεμάλ δεν ήταν αποδεκτός από τους μουσουλμάνους θεολόγους.
Όμως η στάση του Αλ. Τσίπρα οφειλόταν σε μια προοδευτική αντίληψη σεβασμού κάποιων πανανθρώπινων κανόνων, όπως ότι δεν είναι δυνατόν να αποτίεται τιμή ένα ιστορικό πρόσωπο που βαρύνεται με σφαγές, εθνικές εκκαθαρίσεις. Ακριβώς γι αυτό, γίνεται εντελώς επίκαιρο ένα κείμενο που είχε γραφεί πριν από τρία περίπου χρόνια, με αφορμή την πρώτη επίσκεψη Τσίπρα στην Τουρκία, όταν για να αποφύγει το Πρωτόκολλο επέλεξε να επισκεφτεί μόνο την Κωνσταντινούπολη:
«Ανεξάρτητα από τη διπλωματική αποτίμηση του ταξιδιού του Έλληνα πρωθυπουργού στην Τουρκία, δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο ένα γεγονός που έχει τεράστια συμβολική σημασία και ανατρέπει μια παράδοση της ελληνικής διπλωματίας που καλά κρατούσε από το 1922. Και η παράδοση αυτή συνδέεται με την -αληθινή ή όχι- εκδήλωση σεβασμού προς το αμφιλεγόμενο πρόσωπο του ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας, του Μουσταφά Κεμάλ πασά, ο οποίος έλαβε το προσωνύμιο «Ατατούρκ», δηλαδή «πατέρας των Τούρκων».
Για τους σύγχρονους Τούρκους ο Μουσταφά Κεμάλ ήταν όντως Ατατούρκ, εφόσον συνεχίζοντας την πολιτική των Νεότουρκων εθνικιστών κατασκεύασε σχεδόν εκ του μηδενός ένα νέο έθνος. Όμως για τις μη μουσουλμανικές κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Αρμένιους, Έλληνες, Ασσύριους) υπήρξε ο μοιραίος άνθρωπος, ο οποίος επέφερε το οριστικό τέλος στην ύπαρξή τους. Η καταστροφή και η πυρπόληση της Σμύρνης το Σεπτέμβρη του 1922 υπήρξε η τελευταία βίαιη πράξη που συνέβη συνειδητά από τον τουρκικό εθνικισμό υπό τα όμματα και την επιδοκιμασία του Κεμάλ.
Εκτός από όλα αυτά όμως, ο Μουσταφά Κεμάλ έδωσε την έμπνευση στο ναζιστικό κίνημα, που επικράτησε λίγα χρόνια αργότερα στην Ευρώπη και τελειοποίησε τις μεθόδους. Μέθοδοι που από το 1914 είχαν αρχίσει να εφαρμόζονται δια χειρός Νεότουρκων επί των στοχοποιημένων μη μουσουλμανικών κοινοτήτων. Η πρόσφατη μελέτη του Stefan Ihring με τίτλο «Atatürk in the Nazi Imagination» που εκδόθηκε από τις εκδόσεις του Harvard έδωσε τις τελικές απαντήσεις πάνω στα ερωτήματα αυτά.
ΠΑΛΙΟ ΑΛΛΑ ΧΡΗΣΙΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΩΝ ΕΝΔΟ-ΕΡΝΤΟΓΑΝΙΚΩΝ ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΝ——————————————————————————————————ΚΩΣΤΑΣ ΙΟΡΔΑΝΙΔΗΣ
Η Τουρκία σε κρίση
Νέα ενδοπαραταξιακή κρίση στην Τουρκία, μετά τη διάρρηξη των σχέσεων του προέδρου κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον πρωθυπουργό κ. Αχμέτ Νταβούτογλου και την παραίτησή του. Ο Σουλτάνος καρατόμησε τον Μεγάλο Βεζίρη του θα λέγαμε –βεβαίως τηρουμένων των αναλογιών– εάν καταφεύγαμε στη χρήση όρων μιας άλλης εποχής. Υπήρχε όμως προηγούμενο μιας ηπιότερης μορφής, όταν μετά το τέλος της προεδρικής θητείας του, ο κ. Αμπντουλάχ Γκιουλ εξαφανίσθηκε από το πολιτικό προσκήνιο της χώρας του.
Δεν θα έπρεπε να προκαλούν έκπληξη εξελίξεις της μορφής αυτής. Ο ιδρυτής, ο αρχηγός, ο εξασφαλίζων εντυπωσιακές πλειοψηφίες στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης είναι ο κ. Ερντογάν και οι αντίπαλοί του στο εσωτερικό της χώρας και στο εξωτερικό, την κεφαλή αυτού ζητούν επί πίνακι.
Ενοχές που δεν δικάστηκαν, ατομικές τύψεις που σφραγίστηκαν ή έλαβαν το χρίσμα της κρατικής συγκάλυψης στα μεταπολεμικά χρόνια και τα «φαντάσματα» εκατοντάδων αδικαίωτων δολοφονημένων συγκροτούν τον κορμό της εργασίας του ερευνητή Ανδρέα Βενιανάκη, που εκδόθηκε πρόσφατα υπό τον τίτλο «Δάγκουλας, ο “δράκος” της Θεσσαλονίκης – Συμβολή στην Ιστορία των Ταγμάτων Ασφαλείας επί Κατοχής (1941-1944)», εκδόσεις Επίκεντρο, πρόλογος Στράτου Δορδανά, Βάιου Καλογρηά»
Σχεδόν δέκα χρόνια ασχολούνταν ο Βενιανάκης με τον Αντώνη Δάγκουλα, τον πρώτο «δράκο» της Θεσσαλονίκης, ο οποίος έδρασε με τη συμμορία του τους τελευταίους δέκα μήνες της γερμανικής κατοχής σκορπώντας τον τρόμο και φέροντας την ευθύνη για 600-700 εκτελέσεις.
Το μέγεθος του τρόμου που έσπειρε ήταν τέτοιο και τόσο που έμεινε στη συλλογική μνήμη για δεκαετίες μετά τον θάνατό του, αλλά ως ψυχολογική απώθηση, δημιουργώντας «μεταπολεμικά μια κατάσταση συλλογικής αμνησίας».
Mε αφορμή την επέτειο της έναρξης των σταλινικών διώξεων (Δεκέμβρης του 1937), αναδημοσιεύουμε ένα εξαιρετικό κείμενο του Θρ. Ευτυχίδη, ως απάντηση στις αντιλαϊκές γελοιότητες των νεο-σταλινικών
(ο τίτλος της ανάρτησης είναι δικός μας, και όπως έγραψε κάποιος στο f.b.: Τον τίτλο αυτό ο Γκίκας τον κέρδισε με την αξία του)
Μία απάντηση στο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ, για τις διώξεις των Ελλήνων στην πρώην ΕΣΣΔ
Είναι τραγικό όταν χρησιμοποιείς ένα κακογραμμένο κείμενο για να συγκαλύψεις και να αποκρύψεις την αλήθεια.
Πριν δύο βδομάδες κάποιος φίλος μου έστειλε την παρακάτω παραπομπή από τα ιστορικά του Ριζοσπάστη . Το εν λόγω «ιστορικό» κείμενο δημοσιέυθηκε στο Ριζοσπάστη της 23ης Απριλίου 2017 και έχει τον βαρύγδουπο τίτλο:
Τα σημεία όπου έπεσαν νεκροί οι 24 του Πολυτεχνείου
Κάθε χρόνο, στην επέτειο του Πολυτεχνείου, ανακύπτει και ανασύρεται η συζήτηση γύρω από το ζήτημα του ακριβούς αριθμού των νεκρών κατά τη διάρκεια της εξέγερσης.
Όμως να με συγχωρεί, εγώ είμαι Τουρκοκύπριος και δεν ξέρω ποια δικαιώματα πρέπει να μας δώσει και δεν μας δίδει η ελληνοκυπριακή πλευρά.
Διάβασα με ενδιαφέρον τη μετάφραση στα τουρκικά του άρθρου του Ελληνοκύπριου ιστορικού Γεώργιου Διονυσίου στον «Πολίτη». Παράλληλα με τις αξιόλογες ιστορικές αναφορές που κατέγραψε, υπάρχουν δύο πράγματα που έλκυσαν την προσοχή μου. Το πρώτο είναι το εξής: «Στην καρδιά του κυπριακού προβλήματος υπάρχει η επίμονη άρνηση των Ελληνοκυπρίων για αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στη διακυβέρνηση». Το δεύτερο είναι το εξής: «Το Κυπριακό δεν είναι πρόβλημα μόνο εισβολής και κατοχής. Είναι ταυτόχρονα και πρόβλημα δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων. Η μόνη μέθοδος που δεν χρησιμοποίησε η ελληνοκυπριακή πλευρά για να πετύχει επανένωση του νησιού είναι η πλήρης αναγνώριση των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων».
Νίκος Μιχαηλίδης: Τι προβλέπει το Σουλτανάτο του Ερντογάν
.
Οι πρόσφατες φονικές πυρκαγιές και ο τραγικός θάνατος δεκάδων συμπολιτών μας δικαιολογημένα έστρεψαν τα φώτα της δημοσιότητας στο εσωτερικό. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι στον περίγυρο μας έπαψαν να τρέχουν πολιτικές εξελίξεις που μας αφορούν και επηρεάζουν το μέλλον μας άμεσα. Στη μετεκλογική Τουρκία υπάρχει πλέον μια διαφορετική πολιτειακή πραγματικότητα που δεν θα ήταν υπερβολή να την ονομάσουμε κεκαλυμμένη δικτατορία.
Όλα έγιναν πολύ γρήγορα και η κοινωνία αλλά και ο δημοκρατικός ακαδημαϊκός κόσμος αιφνιδιάστηκαν. Υπάρχει τεράστια σύγχυση και σοβαρό έλλειμμα πληροφόρησης καθώς και μεγάλος φόβος. Άλλωστε το σύστημα αυτό επιβλήθηκε διά της βίας, της νοθείας και εν μέσω απειλών και καλλιέργειας κλίματος φόβου και σοβινιστικού παροξυσμού.
Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του; Το νέο σύστημα παρέχει τρομακτικές υπερεξουσίες στον επικεφαλής του κράτους τις οποίες κανένας ηγέτης της Τουρκίας μέχρι σήμερα δεν διέθετε. Ούτε καν ο ιδρυτής της χώρας, ο δικτάτορας αξιωματικός του οθωμανικού στρατού Μουσταφά Κεμάλ. Στο σύστημα αυτό δεν υπάρχει πρωθυπουργός και ο ρόλος του υπουργικού συμβουλίου στη διακυβέρνηση της χώρας αλλάζει και υποβιβάζεται.
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης ή στρατόπεδο κράτησης είναι τόπος όπου κρατείται μεγάλος αριθμός ανθρώπων, που εγκλείεται συχνά χωρίς δίκη και με συνοπτικές διαδικασίες. Οι κρατούμενοι συνήθως έχουν κοινή εθνική ή θρησκευτική ταυτότητα ή πολιτικά πιστεύω. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αν και γνωστά ως μέθοδος από τα παλιά χρόνια, εμφανίστηκαν οργανωμένα προς τα τέλη του 19ου αιώνα. Πριν και κατά τη διάρκεια του Β” Παγκοσμίου Πολέμου η Ναζιστική Γερμανία διατηρούσε στρατόπεδα συγκέντρωσης (Konzentrationslager, Κοντσεντρατσιόνσλαγκερ) σε όλη την επικράτεια που βρισκόταν υπό τον έλεγχό της.
Εκατομμύρια κρατούμενοι των στρατοπέδων συγκέντρωσης έχασαν τη ζωή τους λόγω κακομεταχείρισης, ασθενειών, ασιτίας και υπερβολικής εργασίας. Κατά τα τέλη του πολέμου, στρατόπεδα έγιναν τόποι τρομακτικών ιατρικών πειραμάτων, όπου γίνονταν πειράματα ευγονικής, κατάψυξης κρατουμένων καθώς και δοκιμές πειραματικών ουσιών και θανατηφόρων φαρμάκων. Για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Ελλάδα δεν υπάρχει ικανός αριθμός καταγεγραμένων μαρτυρίων. Δεν γνωρίζουμε τον αριθμό τους ούτε και σε ποια γεωγραφικά σημεία λειτούργησαν, εκτός βέβαια από τις μαρτυρίες για την συγκέντρωση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης σε γκέτο (Συνοικισμός Βαρόνου Χιρς κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό), δηλαδή σε αυστηρά φρουρούμενη περιοχή πριν την αποστολή τους στο στρατόπεδο εξόντωσης Άουσβιτς.
To κείμενο αυτό γράφτηκε τις μέρες του τραμπουκισμού του Μπουτάρη από ακροδεξιούς και ανεγκέφαλα φρικιά (τα οποία εντοπίζονται και στη δεξιά και στην αριστερά). Στη συνέχεια το κείμενο παράπεσε κάπως. Αλλά οι σύγχρονες εξελίξεις με την ακραία εξυπηρέτηση από την Ελλάδα των αμερικανικών σχεδιασμών για τα δυτικά Βαλκάνια, το έφερε ξανά στην επικαιρότητα. Και όταν λέμε «αμερικανικούς σχεδιασμούς για τα δυτικά Βαλκάνια» εννοούμε την άρον-άρον ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ μέσα από μια απαράδεκτη ελληνική υποχώρηση που σχετιζόταν με την αποδοχή της εθνικιστικής σλαβομακεδονικής κατασκευής και την παράδοση του όρου «Μακεδόνας» εξ ολοκλήρου στους Σλαβομακεδόνες. Το θέμα αυτό το έθιξε ο Ανδρέας Ζαχαριάδης. Διαβάστε το.
Γνωρίζει άραγε κανείς τι κέρδισε η Ελλάδα στο καυτό μέτωπο των ελληνοτουρκικών σχέσεων από την άκριτη αυτή υποστήριξη των αμερικανικών επιλογών; ———————————————————————
——————-
Την Παρασκευή 25 Μαϊου -λίγες μέρες μετά τους τραμπουκισμούς που υπέστη ο Γιάννης Μπουτάρης ως δήμαρχος της Θεσσαλονίκης- δέχτηκε στο γραφείο του τον Αλέξη Τσίπρα, που με την ιδιότητα του πρωθυπουργού της Ελλάδας τον επισκέφτηκε για να του εκφράσει την συμπαράστασή του.
Έκανε πάρα πολύ καλά ο Τσίπρας, δηλώνοντας προς τους ανεγκέφαλους τραμπούκους και τους καθοδηγητές τους ότι από εδώ και πέρα θα βρουν μπροστά τους τη δημοκρατική απάντηση. Μια απάντηση που ο δημοκρατικός ποντιακός λαός την έδωσε άμεσα καταγγέλοντας τους όσους επιτέθηκαν στον Μπουτάρη…Συνέχεια →
Στον Καρλ Μαρξ αφιερώνεται ο τόμος 26 της Μαρξιστικής Σκέψης με αφορμή τη συμπλήρωση των 200 χρόνων από τη γέννησή του στις 5 Μάη του 1818. Περιλαμβάνει κείμενα του ίδιου του Μαρξ και αναλύσεις σχετικές με το έργο του από Έλληνες και ξένους ερευνητές.
Το αφιέρωμα ξεκινά με κάποια ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και αντιπροσωπευτικά κείμενα του Μαρξ: μερικά από τα νεανικά ποιήματά του· η πολεμική του στην «Ιστορική σχολή του Δικαίου» όταν δημοσιογραφούσε στην Εφημερίδα του Ρήνου· η αποτίμησή του της εξέγερσης του Ιούνη του 1848 στο Παρίσι· οι διάσημες «Θέσεις για τον Φόιερμπαχ».
Ακολουθούν αναλύσεις μαρξιστών και άλλων προοδευτικών ερευνητών. Ο Φοίβος Σταύρος Μακρίδης παρουσιάζει τη ζωή και το έργο του Μαρξ, ο Χρήστος Αβραμίδης τον δημοσιογράφο Μαρξ και η Γιάννα Κατσιαμπούρα τη βιογραφία και τη συμβολή της γυναίκας του Τζένυ φον Βεστφάλεν. Ο Ερνέστ Μαντέλ συζητά τις κύριες θεωρητικές συνεισφορές του, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάλυσή του της καπιταλιστικής οικονομίας, ο Φρεντ Μόσλεϊ αναλύει τις λογικές βάσεις του Κεφαλαίου και ο Γκεόργκ Λούκατς διερευνά τις απόψεις του Μαρξ για την κλασική και την άνιση ανάπτυξη. Ακολουθούν άρθρα της Σάντια Σνάιντερ για την ανάπτυξη της πολιτικής σκέψης του Μαρξ στα διάφορα στάδιά της, της Άννας Ασλανίδη για το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, του Σίντνεϊ Χουκ για την πολεμική του Μαρξ στους «αληθινούς σοσιαλιστές» και των Σταύρου Σκεύου και Ηρακλή Χριστοφορίδη για τις απόψεις του Μαρξ για τη διαρκή επανάσταση.
Στην ελληνική Μακεδονία ΔΕΝ θα ζούνε (από ‘δώ και πέρα) Μακεδόνες
του Ανδρέα Ζαχαριάδη
Ο Τσίπρας θα υπογράψει τη συμφωνία με τα Σκόπια περί την Μεγάλη Πρέσπα, με διάχυτο το φόβο των λαϊκών αντιδράσεων. Γιατί φαίνεται ότι υπάρχει μια γενική κατακραυγή που ξεκινά από την παλιά αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ (που τώρα βρίσκεται εκτός του κόμματος) και το ΚΚΕ, έως τους σοσιαλιστές, τους κεντροδεξιούς, τους δεξιούς και τους εθνολαϊκιστές. Και όλα αυτά τα προκάλεσε μια πρόχειρη και ετεροβαρής τάχα επίλυση (υπό την απόλυτη κηδεμονία και πίεση των αμερικανονατοϊκών «φίλων») ως κατάληξη της 27χρονης αντιδικίας των Ελλήνων με τους Σλαβομακεδόνες των Σκοπίων.
Γιατί δυστυχώς τα προβλήματα που θα προκύψουν από μια τέτοια λύση δεν θα ξεπεραστούν τόσο εύκολα στο εσωτερικό της Ελλάδας, ανεξάρτητα το πόσο θα σεβαστούν οι Σλαβομακεδόνες τις «δυσμενείς» για αυτούς προβλέψεις .
Κατ’ αρχάς η Ελλάδα αποδέχτηκε πλέον οριστικά ότι ο όρος «Μακεδόνας» ως παράγωγο της «Μακεδονίας», δεν είναι γεωγραφικός όρος αλλά είναι εθνικός. Και ότι ως τέτοιος αφορά αποκλειστικά στους Σλαβομακεδόνες (των Σκοπίων και όχι μόνο!)
Κατά δεύτερον: οι Νοτιο-ελλαδίτες και οι ελίτ τους, ιστορικά υποτιμούν τον Βορρά και αυτό υπάρχει όπως φαίνεται ακόμα στο ιδεο-ψυχολογικό DNA τους. Πιθανόν γιατί κάποτε τον είδαν ως στοιχείο επέκτασης εις βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Και όταν ενσωματώθηκε στην Ελλάδα τον αντιμετώπισαν μάλλον ως κατακτημένο χώρο με μια αποικιοκρατική αντίληψη.
Η ιστορία βέβαια στάθηκε αμείλικτη απέναντι στους μη Έλληνες των Νέων Χωρών, όπως και στους Έλληνες της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να εγκατασταθούν στη (Νότια κατά Κοτζιά) Μακεδονία. Και μετά από 100 χρόνια τα δισέγγονά τους να αποκτήσουν μια αναμφισβήτητη μακεδονική εθνικοτοπική ταυτότητα. Μιας και αυτή είναι η οριστική, δια παντός, πατρίδα τους…. Μαζί με τους ντόπιους ελληνοορθόδοξους (ελληνόφωνους, τ.βλαχόφωνους, τ.σλαβόφωνους, τ. αλβανόφωνους) συγκρότησαν την ελληνική εθνότητα που κατοικούσε στη Μακεδονία και ακολούθησε καθ’ όλο τον 20ο αιώνα το συνολικό ελληνισμό στις πολεμικές και πολιτικές του διαδρομές. Συνέχεια →
Τι κάνουν, τι κάνουμε σήμερα όλοι κι όλες εμείς που στηρίξαμε με ανιδιοτέλεια στο πλαίσιο ενός απελευθερωτικού οράματος τον ΣΥΡΙΖΑ, δίνοντας ένα τράτο σε πρόσωπα και πράγματα που δεν μετρήσαμε με μεζούρες, χωρίς να έχουμε διαβάσει κριτικά το ανεφάρμοστο πρόγραμμά του, χωρίς να έχουμε λάβει υπ’ όψιν ότι επειδή μύριζε εξουσία τον είχαν περιβάλει ήδη άνθρωποι της εξουσίας παντός καιρού; Και τον στηρίξαμε όχι μόνο για να πάρει την εξουσία, σε μια ώρα άωρη όπως αποδείχθηκε τοις πράγμασι, αλλά ακόμα πιο πολυάριθμοι για να την επιβεβαιώσει με εκείνο το ΟΧΙ, το ασαφές ως προς το τί, που μύριζε τακτικισμό, έναν τακτικισμό αποτυπωμένο στο βλέμμα αυτών που το πρότειναν, αλλά που ακόμα κι έτσι πολεμήθηκε από παντού για να κερδίσει μεταξύ μας έναν σεβασμό ερήμην των προθέσεων αυτών που το είχαν εισηγηθεί; Γιατί ξέραμε ήδη εκείνον τον δραματικό Ιούνιο του 2015 ότι οι διαφορές μεταξύ πρότασης Γιουνκέρ και Σύριζα δεν ήταν μεγάλες, ξέραμε ήδη δηλαδή ότι, τύποις, η διαμάχη γινότανε για τον Φ.Π.Α. στα μακαρόνια, αφού ακόμα και αυτά δεν είχαν αφήσει οι δανειστές στην ησυχία της χαμηλής τιμή τους.
Αντιδράστε στις φασιστικές συμπεριφορές (είτε στόχος είναι ο Μπουτάρης, είτε το Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο)
Έναν από τους ελάχιστους πνευματικούς χώρους -το Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο- που παραπέμπει έως τις μέρες μας στην παλιά πλουραλιστική Αριστερά χτύπησαν οι αναρχοφασίστες των Εξαρχείων. Κοινοί γελοίοι -πρακτοράκια του κώλου- και αμαθείς τραμπούκοι που υποδύονται τους κοινωνικούς επαναστάτες. Στην πραγματικότητα είναι το alter ego των χρυσαυγιτών.
Παρόμοιοι με αυτούς -μπορεί και οι ίδιοι- που τραυμάτισαν βαριά λίγους μήνες πριντην Αναστασία Τσουκαλά, μια κοινωνική επιστήμονα που είχε το θράσος να βρίσκεται στην περιοχή όπου οι ανεγκέφαλοι έκαναν την συνηθισμένη επαναστατική τους γυμναστική.
Για την επίθεση ο Σπ. Κακουριώτης έγραψε: « FAHRENHEIT 451: Οι επιθέσεις σε βιβλιοπωλεία προκαλούσαν πάντοτε αποστροφή στη συντριπτική πλειονότητα του «χώρου», στη μακρινή δεκαετία του ’80. Είτε για τη «Σύγχρονη Εποχή» του ΚΚΕ επρόκειτο είτε για την ακροδεξιά «Ελεύθερη Σκέψι». Όμως από τότε κύλησε πολύ νερό στους δρόμους των Εξαρχείων. Νέοι, βίαιοι και σκληρά αρρενωποί, τάχα μου αναρχικοί, ήρθαν να επιβάλουν τη δική τους «επιχείρηση αρετή», εκδιώκοντας όποιον απλώς δεν γουστάρουν (τους γκέι, τη Σώτη Τριανταφύλλου, τους πρεζέμπορους). Χτες, 31 Μάη είχε σειρά το Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο, ένα από τα ελάχιστα βιβλιοπωλεία στην περιοχή επικεντρωμένο στο πολιτικό βιβλίο –με έμφαση μάλιστα στις αναρχικές εκδόσεις: του «ανακαίνισαν» τη βιτρίνα, όπως γράφουν οι «άντρακλες». Το θερμόμετρο πλησιάζει επικίνδυνα τους 451 F…«
Τα όσα έγιναν στις 19 του Μάη στο Λευκό Πύργο, μακρυά από το χώρο της κεντρικής εκδήλωσης για τη Γενοκτονία, με την απαράδεκτη, φασιστικής εμπνεύσεως βιαιοπραγία κατά του δήμαρχου της πόλης αποδεικνύουν για άλλη μια φορά πόσο ανίκανοι είναι αυτοί που διαχειρίζονται την πολιτική πορεία του ποντιακού ζητήματος.
–Κατ’ αρχάς, τι δουλειά είχαν στο Λευκό Πύργο; Όπου υπήρχε ένα πλήθος άσχετων και ανεξέλεγκτων ατόμων.
-Γιατί κάποιοι διέσπασαν την ενιαία εκδήλωση και έφυγαν από την πλατεία της Αγίας Σοφίας;
–Γιατί δεν υπήρχε σωστή περιφρούρηση; Ενώ τους ήταν γνωστό ότι διάφορα πολιτικά καθάρματα σαν τον Βελόπουλο που από μέρες είχαν στοχοποιήσει τον Μπουτάρη διαδίδοντας ψέματα ότι τάχα έδωσε άδεια σε μια ομάδα ΛΟΑΤΚΙ να πραγματοποιήσουν παράλληλα ένα διασπαστικό (ως προς τον δικό τους χώρο) Gay Parade;
–Δεν γνώριζαν ότι πολύ πιθανόν η εκδήλωση των ΛΟΑΤΚΙ να είχε κάποια στοιχεία προβοκάτσιας, εφόσον μια από τις οργανώτριες δυνάμεις ήταν η αντιποντιακή «Κίνηση Απελάστε τον Ρατσισμό»;
–Δεν τους ήταν γνωστό τι είχε γίνει το 2015 με την είσοδο των Χρυσαυγιτών στην εκδήλωση στο Σύνταγμα και τον ξυλοδαρμό του Κουμουτσάκου;
Kαι πώς το διαχειρίστηκαν στη συνέχεια; Με μια άνευρη ανακοίνωση ; Πιστεύοντας ότι σύντομα θα ξεχαστεί.
Πλάι στον πάλαι ποτέ προσφυγικό Βύρωνα και ως προέκτασή του, βρίσκεται η συνοικία του Υμηττού, της οποίας ο πρώτος οικιστικός ιστός οφείλεται σε Μικρασιάτες πρόσφυγες.
.
Οι συνοικίες αυτες έγιναν τα κάστρα του αντιναζιστικού αγώνα κατά την περίοδο της γερμανικής Κατοχής….
Ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο αλιεύσαμε στο διαδίκτυο για τους πραγματικούς Τούρκους της κινεζικής Κεντρικής Ασίας:
Μια απειλή από μακριά: Οι Ουιγούροι, η ισλαμική τρομοκρατία και οι κινέζικοι στόχοι στην Ελλάδα – Η σημερινή εικόνα
Του Ανδρέα Λιούμπα*
To 2002 δυο Κινέζοι πολίτες συνελήφθησαν και εκδόθηκαν από το Κιργιστάν στην Κίνα με την κατηγορία ότι σχεδίαζαν επίθεση εναντίον της Πρεσβείας των ΗΠΑ. Οι συλληφθέντες Κινέζοι ανήκαν στην εθνική ομάδα των Ουιγούρων, μια τουρκόφωνη μουσουλμανική μειονότητα. Σύμφωνα με τις κινέζικες αρχές οι δυο κατηγορούμενοι ήταν μέλη του Ισλαμικού Κινήματος του Ανατολικού Τουρκεστάν (East Turkistan Islamic Movement – ETIM). Αυτή ήταν η πρώτη φορά που το όνομα της διαβόητης οργάνωσης που δρα επί δεκαετίες στην Κίνα είδε το φως της διεθνούς δημοσιότητας.
Το ΕΤΙΜ είναι μια οργάνωση – φάντασμα για την οποία ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά με βεβαιότητα. Πρόκειται για ισλαμική αποσχιστική οργάνωση η οποία ιδρύθηκε στην Αυτόνομη Επαρχία των Ουιγούρων Xinjiang, την δυτικότερη, μεγαλύτερη και πιο αραιοκατοικημένη επαρχία της χώρας. Ιδρυτές του ήταν Ουιγούροι ριζοσπάστες σαλαφιστές αντάρτες. Οι ειδικοί σε θέματα ασφαλείας διαφωνούν σχετικά με το αν πρόκειται για μια ενιαία ομάδα ή οργάνωση – ομπρέλα κάτω από το όνομα της οποίας δρουν πολλές μικρότερες σαλαφιστικές αποσχιστικές οργανώσεις.
Η Ντότσκα Παπαδοπούλου, Ελληνιδα ποντιακής καταγωγής, γεννήθηκε στην Τραπεζούντα της Τουρκίας. Λίγο αργοτερα αυτή και η οικογένειά της εκδιώχθηκε βίαια απο τους Τουρκους και κατέφυγαν στην Αμπχαζία.
Άρθρο της «Λαϊκής Σημαίας» της Βόρειας Κορέας Μετάφραση από τα βορειοκορεατικά: Χρήστος Κεφαλής
Δυο συνταρακτικές ανακαλύψεις σημάδεψαν την 20ή Μάρτη του 2018: η ανακάλυψη του πλανήτη Άρη από τον κοσμολόγο Πίτερ Ντάνσμπι και η ανακάλυψη της αλήθειας για τη σφαγή του Κατίν από τον Νίκο Μπογιόπουλο και την εφημερίδα Ριζοσπάστης.
Οι ανακαλύψεις αποκρύφτηκαν εσκεμμένα από τη διεθνή αντίδραση, τους ιμπεριαλιστές και τα τσιράκια τους, που θέλουν να κρατούν στα σκοτάδια τους λαούς. Η Λαϊκή Σημαία της Βόρειας Κορέας, που φέρνει καθημερινά το φως του μεγάλου ηγέτη και Ήλιου της Ανθρωπότητας Κιμ Γιονγκ Ουν στον κόσμο, αποκαλύπτει σήμερα τα συνταρακτικά αυτά γεγονότα.
Η Δύση, οι Έλληνες και η εξ ανατολών νεοναζιστική απειλή
.
Μιχαηλίδης Νίκος
.
Με την εισβολή και κατοχή της Συριακής πόλης Αφρίν το τουρκικό κράτος έθεσε σε εφαρμογή μια ναζιστικού τύπου πολιτική για την εθνική εκκαθάριση και εκδίωξη των κουρδικών κοινοτήτων από όλο το μήκος των συνόρων με την Συρία και μέχρι τον Ευφράτη ποταμό. Στο εσωτερικό η Τουρκία έχει ήδη καταστρέψει αρκετές κουρδικές πόλεις, ενώ σε άλλες κουρδικές περιοχές έχει εγκαταστήσει σουνίτες Άραβες και άλλους φιλικούς στο κράτος μουσουλμανικούς πληθυσμούς.
.
Αυτή η πολιτική βίας, εκτοπισμών και εθνοκάθαρσης, γνωστή στο τουρκικό κράτος από τις αρχές του 20ου αιώνα, στοχεύει στην αλλοίωση των δημογραφικών ισορροπιών στις κουρδικές περιφέρειες, στην αποσάθρωση της κοινωνικής βάσης που υποστηρίζει πολιτικά το φιλοκουρδικό HDP και στην πλήρη περιθωριοποίησή του. Έτσι το τουρκικό κράτος, αν τελικώς επιτύχει, θα έχει ξεφορτωθεί το μεγαλύτερο και ισχυρότερο αντισυστημικό κίνημα που γεννήθηκε και γαλουχήθηκε στα σπλάχνα της κοινωνίας τα τελευταία χρόνια και αμφισβητεί την τουρκική κρατική ιδεολογία και πολιτική, διεκδικώντας τον αληθινό εκδημοκρατισμό της Τουρκίας.Συνέχεια →
Στην Ιωνία, τον τόπο που ο πολυταξιδεμένος Ηρόδοτος θεωρούσε ως το ωραιότερο μέρος της οικουμένης, άνθισε για πρώτη φορά το ελληνικό πνεύμα. Αυτό δεν έγινε τυχαία. Τα λιμάνια της Ιωνίας, η Μίλητος, η Πριήνη, η Έφεσος, η Σμύρνη, ήταν από αμνημονεύτων χρόνων το σταυροδρόμι χερσαίων και θαλάσσιων δρόμων, γιατί πολλές από τις πόλεις αυτές υπήρξαν μινωικές και μυκηναϊκές αποικίες πριν επανεποικιστούν από Ίωνες και Αιολείς.
Σπουδαιότερη πόλη της Ιωνίας κατά τον 6ον αιώνα ήταν η Μίλητος, στις εκβολές του ποταμού Μαιάνδρου, όπου μπορούμε να πούμε πως γεννήθηκε η φιλοσοφία. Σημαντική επίσης και μακροβιότερη ήταν και η Έφεσος. Τον 6ον αιώνα στα λιμάνια της Μιλήτου μπορούσες να συναντήσεις πλοία από όλες τις μεσογειακές πόλεις και ανθρώπους κάθε φυλής και γλώσσας.
Εκεί έφταναν έμποροι από τα βάθη της Μικρασίας και από πιο μακριά, κι από εκεί ξεκινούσαν πλοία για όλα τα λιμάνια της Μεσογείου και του Εύξεινου. Στην Ιωνία δεν συγκεντρώθηκε μόνο μεγάλος πλούτος αλλά και πάμπολλες πληροφορίες και γνώσεις. Η κοινωνία των ιωνικών πόλεων ήταν η πιο ανοιχτή κοινωνία της εποχής της, και το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη συσσώρευση πλούτου και γνώσεων, έβαλε τον σπόρο από τον οποίο άνθισε η Φιλοσοφία.
Του Λεωνίδα Κουμάκη Νομικός, Συγγραφέας. Μέλος του International Hellenic Association (IHA)
Η Τουρκική εισβολή στην Συρία η οποία ξεκίνησε με καταιγιστικούς βομβαρδισμούς στις 20 Ιανουαρίου 2018, «διαφημίστηκε» σαν μια επιχείρηση «λίγων ωρών ή το πολύ λίγων ημερών» του «πανίσχυρου», δεύτερου μεγαλύτερου στρατού του ΝΑΤΟ. Η επιχείρηση στόχευε στην κατάληψη του Αφρίν – σημαντικού Κουρδικού θύλακα της Βόρειας Συρίας.
Άρχισαν μάλιστα να «μοιράζονται» τελεσίγραφα στην Αμερική να αποσυρθεί «αμέσως» από τον δεύτερο σταθμό της επίθεσης, το Μανμπίτζ, το οποίο θα ακολουθούσε μετά την «εκκαθάριση» του Αφρίν από τους κατά φαντασία Ερντογάν «τρομοκράτες».
Καθώς όμως περνούσαν οι ώρες και οι μέρες, έγινε φανερό πως οι Τουρκικοί σχεδιασμοί αποτελούσαν, αν και χειμώνας, όνειρα θερινής νύχτας. Δεκάδες φέρετρα άρχισαν να καταφθάνουν από την Συρία (επισήμως 31 νεκροί, ανεπίσημα 300 από κύκλους του ιμάμη Γκιουλέν), τα νοσοκομεία πλημμύρισαν από εκατοντάδες τραυματίες και οι Κούρδοι υπερασπιστές του Αφρίν άρχισαν να αναρτούν σε διάφορα μέσα μαζικής επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης εικόνες ή βίντεο από καταστροφές Τουρκικών αρμάτων μάχης και στρατιωτικών ελικόπτερων.
ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ: Αθώωσαν τους υπεύθυνους της Μικρασιατικής Καταστροφής….
ΑΝΑΘΕΜΑ!
Το πρωτοσέλιδο τουρκικής εφημερίδας (Αύγουστος ’22) με τις φωτογραφίες των Γούναρη και Στράτου και τον τίτλο: «ΓΟΥΝΑΡΗΣ-ΣΤΡΑΤΟΣ: ΟΙ ΣΩΤΗΡΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ»
Oι διαφημίσεις που βλέπετε στο τέλος των αναρτήσεων και δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με τη θεματολογία του μπλογκ μας, προέρχονται από τη WordPress (προκειμένου να καλυφθούν τα έξοδα του server) και δεν αποφέρουν κανένα οικονομικό όφελος στο ιστολόγιο μας.
Οι υπεύθυνοι της WordPress.com έστειλαν την παρακάτω ανακοίνωση: «The site is one of the free sites hosted on WordPress.com, and we are running ads to cover the costs of operating the site for the user. We run these types of ads sparingly in an attempt to interfere as little as possible with the experience of reading a site and for logged in users we don’t show ads at all».
Η διευθύντρια του Μουσείου Δρ Shoole Mostafawy δηλώνει: «
O Νίκος Πουλαντζάς απορρίπτοντας την άποψη του απολύτως οικονομικού χαρακτήρα των τάξεων και τον μυθολογικό δυισμό τους, θεωρεί ότι οι ιδεολογικοί και πολιτικοί παράγοντες στη συγκυρία επηρεάζουν τη συγκρότηση και δράση των κοινωνικών τάξεων. Οι τάξεις δεν μπορούν να οριστούν ξέχωρα από την πάλη. Έτσι ο Πουλαντζάς απορρίπτει ουσιαστικά μια στενή δομική αντίληψη για τις τάξεις υπέρ μιας πιο ευρείας σχεσιακής δομικής αντίληψης. Οι τάξεις, μόνο κατ’ αρχήν, προσδιορίζονται δομικά, δηλαδή υπάρχουν αντικειμενικά και ανεξάρτητα από τη θέληση ή τη συνείδηση των ατόμων. Στον προσδιορισμό των τάξεων τον κύριο ρόλο τον παίζουν οι κοινωνικές σχέσεις παραγωγής και οι πολιτικές ιδεολογικές σχέσεις αποτελούν μέρος αυτών των σχεσιακών δομικών προσδιορισμών. Συνεπώς, τα κριτήρια είναι οικονομικά, πολιτικά και ιδεολογικά. Στα οικονομικά κριτήρια προτείνει το διαχωρισμό των βιομηχανικών χειρωνάκτων «παραγωγικών εργατών» και των «μη παραγωγικών εργατών» με το κριτήριο της παραγωγής υπεραξίας και όχι με το κριτήριο του αν είναι κανείς μισθωτός ή μη.[1]
τότυπο τρόπο στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Στο πρώτο μέρος με τίτλο «Ένας κόσμος σε μετάβαση» έχουμε μια μελέτη για τις εξελίξεις στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και στο δεύτερο μέρος με τίτλο «Ένα ταξίδι στο χωροχρόνο» ταξιδεύουμε μαζί με τον συγγραφέα σε χώρες άμεσα επηρεασμένες από αυτές τις εξελίξεις.
Μπαίνοντας στην τρίτη εκατονταετία μετά την συμπλήρωση διακοσίων χρόνων από την γέννηση του Καρλ Μαρξ, άνοιξε ένας νέος κύκλος συζητήσεων, ομιλιών, άρθρων και αφιερωμάτων, δίνοντας λαβή για το ακόνισμα της σπάθης φίλων ή πολεμίων του.ποτελεί, ανεξάρτητα από την στάση που ο καθένας μας κρατεί, γεγονός ότι ο μαρξισμός κατά τους πολλούς ή η φιλοσοφία της πράξης κατά τον Αντόνιο Γκράμσι, αποτέλεσε όχι μόνο την πιο πολυσυζητημένη αντίληψη, αλλά και το μοναδικό, ίσως, πολιτικοκοινωνικό ρεύμα του 20ού αιώνα, που είχε τόσο ευρεία απήχηση σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.
Του Βλάση Αγτζίδη (*)
Αναζητώντας κάποιες λεπτομέρειες, στο βιβλίο της ζωής του Γρηγόρη Σκαμπαρδώνη θυμήθηκα πόσο μου είχε αρέσει τότε που το έγραψε, ο τίτλος. «Μνήμης αντίδοτον» το είχε ονομάσει ο καλός φίλος. Ταιριαστός ο τίτλος με τον συγγραφέα, τόσο ταιριαστός που με κάνει κάθε φορά να σκέπτομαι, πως δεν είναι ούτε συχνό ούτε εύκολο κάτι τέτοιο στην σχέση του ανθρώπου με το βιβλίο του. Φαίνεται πως η Ζωή μόνο στους ξεχωριστούς το χαρίζει αυτό! Στο νου μου όμως ήρθε αμέσως μετά χωρίς να το καταλάβω, το παράπονο και η «παραγγελιά» της Αγγέλας Παπάζογλου που επέμενε ότι: «είν’αμαρτία να ξεχνάμε»! Πόσο δίκιο είχε λέγοντας το, όταν με το φτωχικό γραφτό της μας μίλησε για την δύσκολη ζωή της.
πολιτισμικό. Παιδί εκτελεσμένων στα ναζιστικά στρατόπεδα, συναγωνιστής των Αλγερίνων κατά της γαλλικής αποικιοκρατίας, που πλήρωσε με βασανιστήρια την στάση του, σύντροφος εμπράκτως και των Ελλήνων που αντιστάθηκαν στην Χούντα, ο συγγραφέας επιτίθεται σε όλους εκείνους, ακροδεξιούς και λοιπούς αρνητές με δήθεν προοδευτικό προσωπείο, που προσπάθησαν, πλαστογραφώντας Ιστορία και μνήμη, να σβήσουν την γενοκτονία των Εβραίων από τον χιτλερισμό.
****Αυτό θα το αναλύσουμε χωριστά γιατί είναι τελείως ασυνήθιστο. Οι άνθρωποι που δρούν δουλεύοντας διακριτικά και περίπου ανώνυμα (για τον πολύ κόσμο) δεν συνηθίζουν να εκτίθενται στην δημοσιότητα ενός κυβερνητικού θώκου μετά την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος. Δεν συνηθίζουν να «καίγονται» και κρατούν διακριτική την παρουσία τους. Την εχεμύθεια μας ζητούν συνήθως, χωρίς φυσικά να παραλείπουν την αμοιβή για τις υπηρεσίες τους, που συνήθως είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική! Στο μέλλον μπορεί να χρειαστεί να οργανωθεί κάτι ανάλογο και πρέπει να είναι διαθέσιμοι! Είναι επαγγελματίες μην το ξεχνάμε. 
ΚΩΣΤΑΣ ΙΟΡΔΑΝΙΔΗΣ
ΣΕΝΕΡ ΛΕΒΕΝΤ, 20.08.2018
Όλα έγιναν πολύ γρήγορα και η κοινωνία αλλά και ο δημοκρατικός ακαδημαϊκός κόσμος αιφνιδιάστηκαν. Υπάρχει τεράστια σύγχυση και σοβαρό έλλειμμα πληροφόρησης καθώς και μεγάλος φόβος. Άλλωστε το σύστημα αυτό επιβλήθηκε διά της βίας, της νοθείας και εν μέσω απειλών και καλλιέργειας κλίματος φόβου και σοβινιστικού παροξυσμού.
Τ
Στον Καρλ Μαρξ αφιερώνεται ο τόμος 26 της Μαρξιστικής Σκέψης με αφορμή τη συμπλήρωση των 200 χρόνων από τη γέννησή του στις 5 Μάη του 1818. Περιλαμβάνει κείμενα του ίδιου του Μαρξ και αναλύσεις σχετικές με το έργο του από Έλληνες και ξένους ερευνητές.
Ο Τσίπρας θα υπογράψει τη συμφωνία με τα Σκόπια περί την Μεγάλη Πρέσπα, με διάχυτο το φόβο των λαϊκών αντιδράσεων. Γιατί φαίνεται ότι υπάρχει μια 
Έναν από τους ελάχιστους πνευματικούς χώρους -το Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο- που παραπέμπει έως τις μέρες μας στην παλιά πλουραλιστική Αριστερά χτύπησαν οι αναρχοφασίστες των Εξαρχείων. Κοινοί γελοίοι -πρακτοράκια του κώλου- και αμαθείς τραμπούκοι που υποδύονται τους κοινωνικούς επαναστάτες. Στην πραγματικότητα είναι το alter ego των χρυσαυγιτών.
–Κατ’ αρχάς, τι δουλειά είχαν στο Λευκό Πύργο; Όπου υπήρχε ένα πλήθος άσχετων και ανεξέλεγκτων ατόμων.
To 2002 δυο Κινέζοι πολίτες συνελήφθησαν και εκδόθηκαν από το Κιργιστάν στην Κίνα με την κατηγορία ότι σχεδίαζαν επίθεση εναντίον της Πρεσβείας των ΗΠΑ. Οι συλληφθέντες Κινέζοι ανήκαν στην 
Με την εισβολή και κατοχή της Συριακής πόλης Αφρίν το τουρκικό κράτος έθεσε σε εφαρμογή μια ναζιστικού τύπου πολιτική για την εθνική εκκαθάριση και εκδίωξη των κουρδικών κοινοτήτων από όλο το μήκος των συνόρων με την Συρία και μέχρι τον Ευφράτη ποταμό. Στο εσωτερικό η Τουρκία έχει ήδη καταστρέψει αρκετές κουρδικές πόλεις, ενώ σε άλλες κουρδικές περιοχές έχει εγκαταστήσει σουνίτες Άραβες και άλλους φιλικούς στο κράτος μουσουλμανικούς πληθυσμούς.
Σπουδαιότερη πόλη της Ιωνίας κατά τον 6ον αιώνα ήταν η Μίλητος, στις εκβολές του ποταμού Μαιάνδρου, όπου μπορούμε να πούμε πως γεννήθηκε η φιλοσοφία. Σημαντική επίσης και μακροβιότερη ήταν και η Έφεσος. Τον 6ον αιώνα στα λιμάνια της Μιλήτου μπορούσες να συναντήσεις πλοία από όλες τις μεσογειακές πόλεις και ανθρώπους κάθε φυλής και γλώσσας.
Πόντος και Αριστερά 
