-Mητριαρχικές επιβιώσεις στη λαογραφία του Πόντου 7/1/20 |

Mητριαρχικές επιβιώσεις στη λαογραφία του Πόντου

7/1/20 | 

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Ένα πολύ σημαντικό παραμύθι του Πόντου κυκλοφόρησε πρόσφατα (Δεκέμβριος 2019) από τις εκδόσεις Έρεισμα των Χανίων με τον τίτλο: «ΟΙ ΔΥΟ ΚΛΕΦΤΕΣ. Ένα παραμύθι του Πόντου» με την επιμέλεια του Χρήστου Μαχαιρίδη και την εξαιρετική εικονογράφηση της  Κατερίνας Παϊσίου. Τη σύγχρονη απόδοση του παραμυθιού έκανε ο Ιεροκλής Σαββίδης.

Το παραμύθι αυτό διασώθηκε μέσα στους αιώνες και έφτασε έως τις μέρες μας από τον Δημήτριο Κωστικίδη (1910-1991) του Ευσταθίου και της Χαρίκλειας, το γένος Σαββίδη,  από τη Γέμουρα, (την αρχαία Γημωρά), της Τραπεζούντας. Συνοπτικά ο μύθος που γύρω του πλέκεται το παραμύθι αναφέρεται σε  μια σύζυγο με δύο άνδρες-κλέπτες, που όταν ο ένας φεύγει από την οικογενειακή εστία για να «εργαστεί» τον αντικαθιστά ο άλλος και τελικά επικρατεί ο πιο τυχερός και έξυπνος σύζυγος-κλέφτης.

Αντίστοιχη ιστορία διασώζει ο Ηρόδοτος στην «Ευτέρπη» και ειδικά στο κεφάλαιο του Ραμψίνιτου, όπου αναφέρεται σε ένα μύθο της αρχαίας  Αιγύπτου. Όπως γράφει ο Ιεροκλής Σαββίδης, εγγονός του Δ. Κωστικίδη: «Ούτε λίγο ούτε πολύ, η ιστορία που διάβαζα (στον Ηρόδοτο) ήταν ένα μοτίβο από τους ‘’Δυο Κλέφτες’’, ένα αγαπημένο παραμύθι που μου έλεγε ο παππούς μου τη δεκαετία του ’60, όταν ήμουν μικρός. Το θέμα της ιστορίας είναι τόσο ασυνήθιστο, που είναι αδύνατο να πρόκειται για σύμπτωση.»

Ο Χρήστος Μαχαιρίδης, επιμελητής της έκδοσης, γράφει: «Όταν όμως το παραμύθι μεταδίδεται σε άλλη χώρα, αλλάζει και προσαρμόζεται στο νέο πολιτισμικό του περιβάλλον. Οι δύο κλέφτες, το δικό μας παραμύθι, φαίνεται πως εντάσσεται σε αυτόν τον κύκλο των παραμυθιών που … ταξίδεψε στην αρχαία Ελλάδα, για να επιβιώσει στα νεώτερα χρόνια, στα παραμύθια της «Βαθειάς Ελλάδας», όπως αποκαλούσαν τον Πόντο οι λόγιοι της εποχής.