-Βάλιας Σεμερτζίδης

Ο Βαλεντίνος Σεμερτζίδης είχε γεννηθεί το 1911 στο Κρασνοντάρ, στον Καύκασο, από πατέρα Έλληνα – Πόντιο, τον Λάζαρο και μητέρα Ρωσίδα – Καυκασιανή. Το 1923 η οικογένεια Σεμερτζίδη έρχεται στην Ελλάδα και μένει στην Κοκκινιά, ως τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, το 1940, οπότε ανεβαίνει στην Αθήνα. Στη Σχολή Καλών Τεχνών ο Βάλιας μπαίνει το 1928 και στο εργαστήριο Παρθένη το 1932, όπου θα τον βρούμε και το 1935-36.

Ως το 1937 ασχολείται με πολλά βιοποριστικά επαγγέλματα. Για μεγάλο διάστημα διδάσκει χορό, στη σχολή χορού που λειτουργεί ο πατέρας του. Αργότερα καταπιάνεται με φωτογραφίες μεγεθύνσεις, σπανιότερα με διαφημίσεις, κινηματογραφικές αφίσες, εικονογραφήσεις περιοδικών και άλλα. Σαν ζωγράφος παρουσιάζεται το 1927 σε μια ομαδική ερασιτεχνική έκθεση στην Καλλιθέα. Επαγγελματικά πρωτοπαρουσιάζεται το 1935 στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης και την άλλη χρονιά γίνεται μέλος στην ομάδα «Ελεύθεροι Καλλιτέχνες» που μ’ αυτή εκθέτει το 1937.

Ανέβηκε στο βουνό αντάρτης στην Εθνική Αντίσταση 1944, μαζί με τον φωτογράφο Σπύρο Μελετζή, τράγηξε στη Βίνιανη, στην Ευρυτανία, κι αργότερα στ’ Άγραφα. Εκεί ο Ελασίτης τραγουδούσε:
«Αντάρτης κλέφτης παλικάρι,
πάντα είν’ ο ίδιος ο Λαός…».

Ώσπου τέλειωσε ο πόλεμος, με το ντουφέκι και με τις μπογιές του, ζωγράφιζε και σκιτσάριζε με το μολύβι τη σκληρή ζωή με τους ανθρώπους στο βουνό και τον αγώνα που ‘κάναν οι αντάρτες. Το πολύτιμο αυτό υλικό αξιοποιήθηκε αργότερα και συνθέσεις με μεγάλες διαστάσεις γεμίσανε το εργαστήρι του. Μερικά από τα θέματά του: Συνεδρίαση αυτοδιοίκησης στ’ Άγραφα, λαϊκό δικαστήριο στ’ Άγραφα, Αντάρτης, Εκτέλεση 1η Μάη 1944, Μπροστά στον θάνατο, Θέατρο στο βουνό (έργα 1944-1946, το τελευταίο δημοσιεύτηκε εξώφυλλο στο περιοδικό «Θέατρο»). Ο Σεμερτζίδης, πριν τον θάνατό του το 1983 στην Αθήνα, μου είπε: «Ευχαριστώ το μεγάλο λαό μας, που στα βουνά και στους κάμπους, και στα νησιά με τη ζωή και τους αγώνες του με οδήγησε στη δημιουργία του έργου μου».

Το 1967 οργανώθηκε μια κινητή έκθεση από 70 έργα του Σεμερτζίδη, σ’ όλη τη Σοβιετική Ένωση, χωρίς την παρουσία του καλλιτέχνη, που του απαγόρεψε η χούντα να ταξιδέψει στη Ρωσία, αλλά ευτυχώς τα έργα βρίσκονταν εκεί. Για πρώτη φορά παρουσιάστηκαν έργα Έλληνα καλλιτέχνη σε 25 πόλεις της Σοβιετικής Ένωσης, από τη Σιβηρία ώς τον Καύκασο και την Οδησσό, ύστερα από επίσημη πρόσκληση του υπουργείου Πολιτισμού και Καλλιτεχνών της ΕΣΣΔ.

 

Σ’ αυτή τη μεγάλη καλλιτεχνική διακίνηση, που εκατομμύρια Σοβιετικοί είδαν τη δουλειά του Σεμερτζίδη, ‘γίναν 700 ομιλίες γύρω από το έργο του Έλληνα καλλιτέχνη. Έργα του Σεμερτζίδη υπάρχουν στα Μουσεία Τασκένδης, Πούσκιν της Μόσχας και στο Ερμιτάζ του Λένινγκραντ.
Με επίσημες προσκλήσεις ο Σεμερτζίδης παρουσίασε έργα του το 1973 στο Λιβόρνο και το 1974 στη Φεράρα. Το 1980 στη Διεθνή Έκθεση Χαρακτικής στο Ανατολικό Βερολίνο, και την ίδια χρονιά στη Μόσχα. Στις τελευταίες αυτές εκθέσεις του στο εξωτερικό, όλα τα έργα του ήταν εμπνευσμένα από τη Ρόδο, όπου έμενε.
Γι’ αυτή τη δουλειά του, ο διάσημος τεχνοκριτικός Μοροζίνι έγραψε πως η «ζωγραφική του Σεμερτζίδη ήταν ατομική βόμβα για την Ιταλία».

Τον Μάρτη του 1977, η Εθνική Πινακοθήκη τον τίμησε με αναδρομική έκθεση έργων του. Σ’ αυτή παρουσιάστηκαν 122 μεγάλα και μικρά έργα του, από το 1935 ώς το 1980. Μια καλλιτεχνική δημιουργικότητα σε 45 χρόνια.
Εξάλλου, από τις εκδόσεις «Γκοβόστη», σε μια καλαίσθητη κι επιμελημένη έκδοση, κυκλοφόρησε λεύκωμα αφιερωμένο στον Βάλια Σεμερτζίδη. Στις 150 σελίδες του δημοσιεύονται 65 χρωματιστά και 45 μαυρόασπρα έργα του και μια επιλογή κριτικών, για τη ζωγραφική και τη χαρακτική του, από τον Ζαχαρία Παπαντωνίου ώς τους Ρώσους και τους Ιταλούς κριτικούς. Η εισαγωγή γράφτηκε από τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Χαρακτηριστικό σημείο είναι, πως οι κριτικές, στο περιεχόμενο και στη μορφή του έργο του Σεμερτζίδη, συμπίπτουν από τον Παπαντωνίου ώς τους Ρώσους.
Θα ‘ταν παράλειψη να μην αναφέρω την καλλιτεχνική προσφορά του Βάλια στη Ρόδο, όπου ζούσε, εμπνεόταν κι εργαζόταν ακόμη κι ώς τις τελευταίες στιγμές της ζωής του. Ολόκληρο το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο του νησιού, χάρη στον τότε διευθυντή του Μ. Λογοθέτη, είναι Μουσείο Τέχνης, με έργα του Σεμερτζίδη. Σε μια αίθουσά του υπάρχουν 13 έργα του, σε μιαν υπέροχη κλίμακα κι αξιοθαύμαστη στην τεχνική και συνθετική ομορφιά, που ιστορούνε τα Δωδεκάνησα. Σε μιαν άλλη αίθουσα υπάρχουν πέντε μεγάλα πορτρέτα προέδρων του Επιμελητηρίου, που φιλοτέχνησε ο Σεμερτζίδης. Και το μεγαλούργημα που έδωσε στη Ρόδο, είναι μια φρίζα – ζωφόρος στο Επιμελητήριο, με μάκρος δεκάξι μέτρα κι ένα ύψος. Γενικό θέμα της, ο άνθρωπος και η δραστηριότητά του στα Δωδεκάνησα. Είναι μια τεράστια σύνθεση, με τέσσερα μεγάλα έργα, όσοι κι οι τοίχοι στην αίθουσα, με σαράντα φιγούρες. Κι άλλα έξι μικρά με τόσες φιγούρες, που υμνούνε τον ανθρώπινο μόχθο, και γενικά τον άνθρωπο σαν προσωπικότητα κι οντότητα. Έκανε 500 προσχέδια για να καταλήξει ο καλλιτέχνης στ’ αποτέλεσμα.
Ρεαλιστής, ορθόδοξος κι ασυμβίβαστος στην τέχνη του ο Βάλιας μου μίλησε στην τελευταία μας συνάντηση για την καλλιτεχνική δημιουργία:
«Η καλλιτεχνική δημιουργία, είπε, είναι πάντα στενά δεμένη με τα γενικά προβλήματα της ζωής. Εκφράζοντας στο έργο τέχνης την αλήθεια της ζωής, τον αγώνα ενός λαού για τη ζωή, μέσα στις σημερινές συνθήκες, δίνουμε την εικόνα της ζωής, της ιστορικής κολοσσιαίας μεταβολής, που συντελείται στις μέρες μας. Αν δεν αντλήσουμε δύναμη και ιδέες, από την αλήθεια αυτή, στη δημιουργία του έργου τέχνης, δεν είναι δυνατόν να φτιάξουμε έργο αληθινό, πραγματικά προοδευτικό. Η ρίζα της δύναμης της τέχνης βρίσκεται στη στενή σχέση της με τη ζωή του λαού, με τις πρωτοπόρες επιδιώξεις του. Όσο πιο βαθιές και πιο γερές είναι οι ρίζες που δένουν τη ζωή με την τέχνη τόσο πιο σπουδαίοι οι καρποί της. Η δύναμη κι η σημασία του καλλιτέχνη βρίσκεται, πριν απ’ όλα, στο πόσο καθαρά και γεμάτα απαντά με το έργο του, στα μεγάλα προβλήματα που συγκινούν τις πλατιές μάζες των συγχρόνων του, στο πόσο το έργο του συμβάλλει στην πορεία της ανθρωπότητας προς τα εμπρός».

Ρώτησα τον Βάλια να μου πει ποια είναι η αλήθεια στην τέχνη, κι απάντησε:
«Πώς να προβληθεί ο άνθρωπος. Τ’ ανθρώπινα έχουν δύο όψεις. Ο λαός πάντα νικά, δεν πρέπει να φαίνεται στην τέχνη συνέχεια σκλάβος και νικημένος. Πολλοί προβάλλουν τον εχθρό τόσο δυνατό, σε τρόπο που δεν ξέρεις ποιον να θαυμάσεις. Τον δυνατό εχθρό ή τον αγωνιζόμενο και τελικά, νικητή λαό. Ο καλλιτέχνης, εκφράζοντας το βαθύτερο νόημα του σήμερα, γίνεται προφητικός. Στη ρεαλιστική τέχνη, που εκφράζεται ο αγωνιζόμενος λαός, η συνέπεια του περιεχομένου της δείχνει, πως αυτός είναι πάντα νικητής. Στην τέχνη πρέπει ν’ απουσιάζει ο συνέχεια βασανιζόμενος λαός και να προβάλλεται ο ισχυρός. Αυτό είναι λάθος, γιατί είναι περιστασιακό. Στην τέχνη πρέπει να υπάρχει και πολιτική, γιατί εκφράζει τον λαό.»

Ο Γκόγια υπήρξε ο πρώτος ρεαλιστής κι ο κορυφαίος Σοβιετικός και ιστορικός της Τέχνης Βαντίμ Πολεβόι, για τον μεγάλο ζωγράφο και χαράκτη της Εθνικής μας Αντίστασης, μαθητή του Παρθένη, στο μνημειώδες τρίτομο έργο του «Ιστορία της Ελληνικής Τέχνης», που κυκλοφόρησε στη Ρωσία έγραψε πως «ο Σεμερτζίδης είναι ένας από τους μεγαλύτερους ρεαλιστές της δημοκρατικής τέχνης».
…. ώς τώρα έχουν καταγραφεί οκτακόσια (800) περίπου έργα του Σεμερτζίδη.

(πηγή: Βασίλης Πλάτανος «Η ΑΥΓΗ» , 26/10/2006)