-Nâzım Hikmet

En guzel deniz, henuz gitilmemis olandir

(η πιο όμορφη θάλασσα είναι αυτή που δεν έχουμε ταξιδέψει ακόμα)

Η ζωή δεν είναι παίξε-γέλασε
Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά
Τόσο μα τόσο σοβαρά
Που έτσι, να πούμε, ακουμπισμένος σ’ έναν τοίχο
με τα χέρια σου δεμένα
Ή μέσα στ’ αργαστήρι
Με λευκή μπλούζα και μεγάλα ματογυάλια
Θε να πεθάνεις, για να ζήσουνε οι άνθρωποι,
Οι άνθρωποι που ποτέ δε θα ‘χεις δει το πρόσωπό τους
και θα πεθάνεις ξέροντας καλά
Πως τίποτα πιο ωραίο, πως τίποτα πιο αληθινό απ’ τη ζωή δεν είναι.

[Για τη ζωή, απόδοση Γιάννης Ρίτσος]

—————————

Την ώρα που χαράζει
Στον τοίχο στήνουν την καρδιά μου
Που σπαράζει
Κει στην Αθήνα
-στο σκοτωμό

————————-

Έχω πάνω στο τραπέζι μου
τη φωτογραφία του ανθρώπου
με τ’ άσπρο γαρούφαλο
που τον τουφέκισαν
στο μισοσκόταδο
πριν την αυγή
κάτω απ’ το φως των προβολέων.Στο δεξί του χέρι
κρατά ένα γαρούφαλο
που ‘ναι σα μια φούχτα φως
από την ελληνική θάλασσα
τα μάτια του τα τολμηρά
τα παιδικά
κοιτάζουν άδολα
κάτω απ’ τα βαριά μαύρα τους φρύδια
έτσι άδολα
όπως ανεβαίνει το τραγούδι
σα δίνουν τον όρκο τους
οι κομμουνιστές. Τα δόντια του είναι κάτασπρα
ο Μπελογιάννης γελά
και το γαρούφαλο στο χέρι του
είναι σαν το λόγο που ‘πε στους ανθρώπους
τη μέρα της λεβεντιάς
τη μέρα της ντροπής.

Αυτή η φωτογραφία
βγήκε στο δικαστήριο
ύστερ’ απ’ τη θανατική καταδίκη.

[Ο ‘Ανθρωπος Με Το Γαρύφαλο, Απρίλης 1952]

—————————————————————–

Μονάκριβή μου εσύ στον κόσμο
μου λες στο τελευταίο σου γράμμα:
«πάει να σπάσει το κεφάλι μου, σβήνει η καρδιά μου,
Αν σε κρεμάσουν, αν σε χάσω θα πεθάνω».

Θα ζήσεις, καλή μου, θα ζήσεις,
Η ανάμνησή μου σαν μαύρος καπνός
θα διαλυθεί στον άνεμο.
Θα ζήσεις, αδελφή με τα κόκκινα μαλλιά της καρδιάς μου
Οι πεθαμένοι δεν απασχολούν πιότερο από ‘να χρόνο
τους ανθρώπους του εικοστού αιώνα.

Ο θάνατος
Ένας νεκρός που τραμπαλίζεται στην άκρη του σκοινιού
σε τούτον ‘δω το θάνατο δεν αντέχει η καρδιά μου.
Μα να ‘σαι σίγουρη, πολυαγαπημένη μου,
αν το μαύρο και μαλλιαρό χέρι ενός φουκαρά ατσίγγανου
περάσει στο λαιμό μου τη θηλειά
άδικα θα κοιτάνε μες στα γαλάζια μάτια του Ναζίμ να δουν το φόβο.
Στο σούρπωμα του στερνού μου πρωινού
θα δω τους φίλους μου και σένα.
Και δε θα πάρω μαζί μου κάτου από το χώμα
παρά μόνο την πίκρα ενός ατέλειωτου τραγουδιού.

Γυναίκα μου
Μέλισσά μου με τη χρυσή καρδιά
Μέλισσά μου με τα μάτια πιο γλυκά απ’ το μέλι
Τι κάθησα και σου ‘γραψα πως ζήτησαν το θάνατό μου.

Η δίκη μόλις άρχισε
Δεν κόβουν δα και στα καλά καθούμενα έτσι το κεφάλι
όπως ένα γογγύλι.
Έλα, έλα, μη μου σκας
Αυτά είναι μακρινά ενδεχόμενα.
Αν έχεις τίποτα λεφτά
Αγόρασέ μου ένα μάλλινο σώβρακο
Μου μένει ακόμα κείνη η ισχιαλγία στο πόδι

Και μην ξεχνάς πως η γυναίκα ενός φυλακισμένου
Δεν πρέπει να ‘χει μαύρες έγνοιες.

[Μονάκριβή μου]

Η ζωή δεν είναι παίξε-γέλασε
Πρέπει να τηνε πάρεις σοβαρά,
Όπως, να πούμε, κάνει ο σκίουρος,
Δίχως απ’ όξω ή από πέρα να προσμένεις τίποτα.
Δε θα ‘χεις άλλο πάρεξ μονάχα να ζεις.
Τις πιο όμορφες μέρες μας δεν τις ζήσαμε ακόμα
Κι αχ ό,τι πιο όμορφο θα ‘θελα να σου πω
Δε στο ‘πα ακόμα.

—————————————————–

Σαν δεν καούμε εμείς

σαν τον Κερέμ πώς

μες στη φωτιά δε θα βγούνε

μες στη φωτιά τα σκοτάδια

Σαν δεν καώ εγώ, στο φως;

σαν δεν καείς εσύ…

—————————————————–

Δε χύνουν δάκρυ
μάτια που συνηθίσαν να βλέπουνε φωτιές
δε σκύβουν το κεφάλι οι μαχητές
κρατάν ψηλά τ’ αστέρι
με περηφάνεια
δεν έχουμε καιρό να κλαίμε τους συντρόφους
το τρομερό σας όμως κάλεσμα
μες στη ψυχή μας
κι οι δεκαπέντε σας καρδιές
θε να χτυπάνε
μαζί μας
το σιγανό σας βόγγισμα
σαν προσκλητήρι
χτυπά στ’ αφτιά μας
σαν τον αντίλαλο βροντής.

Στάχτη θα γίνεις κόσμε γερασμένε
σου ‘ναι γραφτός ο δρόμος
της συντριβής
και δε μπορείς να μας λυγίσεις
σκοτώνοντας τ’ αδέρφια μας της μάχης
και να το ξέρεις
θα βγούμε νικητές
κι ας είναι βαριές μας
οι θυσίες. Μαύρη εσύ θάλασσα γαλήνεψε
τα κύματά σου
και θα ‘ρθει η μέρα η ποθητή
η μέρα της ειρήνης
της λευτεριάς σου
ω ναι θα ‘ρθει
η μέρα που θ’ αρπάξουμε τις λόγχες
που μες στο αίμα το δικό μας
έχουνε βαφτεί.

[Στους Δεκαπέντε Συντρόφους]

—————————————————————-

ANGINE DE POITRINE

Αν ειν’ εδώ η καρδιά μου η μισή Η άλλη μισή, γιατρέ, είναι στην Κίνα Και ορμάει Με το στρατό Που ροβολάει Στον Κίτρινο τον ποταμό. Κάθε πρωί, γιατρέ, κάθε πρωί, Την ώρα που χαράζει Στον τοίχο στήνουν την καρδιά μου Που σπαράζει Κει στην Αθήνα -στο σκοτωμό

————————————————-

Κυλούσε το νερό
και στον καθρέφτη του γιαλίζονταν ιτιές
τα πλούσια τα μαλλιά τους λούζαν λυγερές.
Και τα σπαθιά τ’ αστραφτερά τους
χτυπώντας στους κορμούς
καλπάζαν κατακόκκινοι μες στους δρυμούς
καλπάζαν προς τη δύση
μεθύσι!…Και τότε ξάφνου
σα το πουλί το λαβωμένο
το πληγωμένο
στο φτερό του
γκρεμίστηκ’ ένας καβαλάρης
απ’ τ’ άλογό του. Δε σκλήρισε
τους άλλους που ‘φευγαν δε ζήτησε
τα βουρκωμένα μάτια του εγύρισε
μονάχα για να δει
τα πέταλα που λάμπαν.
Το ποδοβολητό εσβούσε μες στη φύση
και τ’ άλογα εχάνονταν στη δύση!Καμαρωτοί εσείς καβαλαρέοι
Ω κόκκινοι κι αστραφτεροί καβαλαρέοι
καβαλαρέοι φτερωτοί
καμαρωτοί
ωραίοι!…
Μ’ ίδιες φτερούγες πέταξη η ζωή που ρέει!Ο φλοίσβος του νερού σταμάτησε
εχάθη
οι ίσκιοι εβυθίστηκαν στου σκοταδιού τα βάθη
τα χρώματα σβηστήκαν
στα μάτια του τα πένθιμα
τα πέπλα κατεβήκαν
και της ιτιάς η φυλλωσιά
χαϊδεύει τα μαλλιά του!Μη κλαις ιτιά μου θλιβερά
και μη βαριοστενάζεις
πάν’ απ’ τα σκοτεινά νερά
το δάκρυ μη σταλάζεις
Ω μη στενάζεις
με σφάζεις.

[ Κλαίουσα Ιτιά]

————————————————————–

Δεν έχω πήγασο με σέλαν αργυρή
ούτε και πόρους
-όπως τους λεν’- αδήλους
δεν έχω μήτε γη
μια σπιθαμή
μονάχα ένα ποτηράκι μέλι
σα να ‘ναι φλόγα λαμπερή.Αυτό είναι το βιος μου
κι είναι και για τους φίλους
κι ενάντια σ’ όλους τους εχθρούς
εντός μου
φυλάγω αυτόν τον πλούτο μου
ένα ποτήρι μέλιΥπομονή, συντρόφοι, υπομονή
και θα ‘ρθει μέρα η τρανή
ναι θα ‘ρθει!
-Σ’ αυτούς που ‘χουν το μέλι θε να ‘ρθει
η μέλισα η μια
απ’ τη Βαγδάτη.

[Για Τα Τραγούδια Μου]

—————————————————————-

ζω στη φεγγοβολή
που προχωράει
ολόγιομα τα χέρια μου
με πόθους
κι ο κόσμος είναι όμορφος πολύ
μοσκοβολάει.Τα μάτια μου λιμπίστηκαν
τα δέντρα
τα δέντρα που γιόμισαν ελπίδες
και ντύθηκαν τη πράσινη στολή
το λιόχαρο δρομάκι προχωράει
σ’ ολόδροσο χαλί
κι απ’ το φεγγίτη με καλεί
στις πράσινες νησίδες.Κι ούτε μυρίζομαι τα φάρμακα
τ’ αναρρωτήριο πια δε βρωμάει
-θ’ ανοίξουν τα γαρούφαλα
η ώρα η καλή-Τι τάχα αν είσαι φυλακή;
Να μη λυγάς!
αυτό είν’ όλο.
Δεν είναι άλλη συμβουλή.

[Αυτό Είναι Όλο, 1948]

————————————————————-

Δε μας αφήνουν Ρόμπσον να τραγουδάμε
δε μας αφήνουν καναρίνι
που ‘χεις φτερά αητού
μαύρε αδερφέ μου
δόντια που έχεις
μαργαριτάρια
δε μας αφήνουν να ψηλώσουμε φωνή.Φοβούνται Ρόμπσον
φοβούνται την αυγή,
ν’ ακούσουνε φοβούνται
και ν’ αγγίσουν
φοβούνται ν’ αγαπήσουν
φοβούνται ν’ αγαπήσουνε σαν τον Φερχάτ
(Αλήθεια θα ‘χετε κι εσείς έναν Φερχάτ
οι νέγροι πως να τονε λένε Ρόμπσον;) Φοβούνται τα γεννήματα
τη γης
το γάργαρο νερό φοβούνται της πηγής
φοβούνται
να θυμούνται
και τις χαρές τους
το χέρι ενός φίλου δεν έσφιξε ποτέ τους
το χέρι τους
ζεστό
σαν το πουλί
χωρίς να θέλει σκόντα
προμήθειες
η κάποια αναβολή
στη πλερωμή.Φοβούνται την ελπίδα
φοβούνται Ρόμπσον να ελπίσουν
φοβούνται καναρίνι
που ‘χεις φτερά αητού
φοβούνται τα τραγούδια μας
μη τους τσακίσουν.

[Δε μας αφήνουν να τραγουδάμε, Οχτώβρης 1949]
———————————————————

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ Μια ελληνοπούλα τώρα μ’ αγκαλιάζει.
Σαν τρυφερό ελιοκλώναρο τα χέρια
έχουν τυλίξει γύρω το λαιμό μου
και με κοιτάει στα μάτια και ρωτάει:
«Μπάρμπα, πότε θα γίνει στην Ελλάδα
και στα δικά σας μέρη, στην Τουρκία
αυτό που γίνεται στην Ουγγαρία;
Πότε θα ‘ρθει η σειρά μας, τα παιδάκια
να προσκαλέσουμε της Ουγγαρίας
να δουν και τη δικιά μας την πατρίδα;»
Πότε λοιπόν;… Τ’ ακούς ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ,
πως τα παιδιά μας ανυπομονούνε
και δεν κρατιούνται; Πρέπει να βιαστούμε

(Απόσπασμα απ’ το ποίημα «Ταξίδι στην Ουγγαρία». Δημοσιεύτηκε στη «Λιτερατούρναγια Γκαζέτα» της 30.5.53)

——————————————————————–

Να με πιστέψετε…. Μέρες καλές θα δούμε, παιδιά,μέρες καλές

ηλιόλουστες

θα δούμε.

Για δες.

Μέσα σε τούτη τη φωτιά

που αποσπάστηκε απ’ τον ήλιο

καίνε

μυριάδες κόκκινες καρδιές

Βγάλ’ την κι εσύ

Βγάλ’ την καρδιά σου

απ’ των στηθιών σου το κλουβί

και ρίξ’ την

μέσα σε τούτη τη φωτιά που κόπηκε απ’ τον ήλιο.

Πέταξε την καρδιά σου κοντά στις καρδιές μας!

Εμείς γεννηθήκαμε απ’ τη φωτιά, το χώμα, το νερό, το σίδερο.

Τον ήλιο η κυρά μας βυζαίνει στα μωρά μας.

Χώμα μυρίζουνε τα μπακιρένια γένια μας….

Ο Ναζίμ Χικμέτ (1901-1963),  ποιητής και δραματουργός.  Τα έργα του  μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Τουρκίας. Πέθανε στη Μόσχα από καρδιακή προσβολή.

Ο πατέρας του Χικμέτ Ναζίμ Μπέης, υπηρετούσε στο Υπουργείον Εξωτερικών, έκανε μάλιστα για λίγο και Πρόξενος στο Αμβούργο κι όταν απολύθηκε έκανε τον διαχειριστή σε κινηματογραφικές αίθουσες. Η μητέρα του, Αϊσέ Τζελιέ Χανούμ, ήτανε ζωγράφος.

Ο μικρός Ναζίμ ολοκλήρωσε τη στοιχειώδη εκπαίδευση στη Κωνσταντινούπολη κι ύστερα γράφτηκε στη Ναυτική Σχολή Χάλκης, το 1918. Ο διοικητής του, άκουσε και θαύμασε το ποίημά του «Λόγια Ενός Αξιωματικού Του Ναυτικού«, που ‘χε γράψει στα 12. Όταν αποφοίτησε μπήκε στο πολεμικό σκάφος Hamidiye ως εκπαιδευόμενος αξιωματικός καταστρώματος. Ωστόσο, η σταδιοδρομία του στο Ναυτικό σταμάτησεν απότομα, γιατί αρρώστησεν από πλευρίτη στη διάρκεια μιας νυχτερινής βάρδιας (1919) και δεδομένου ότι δε μπόρεσε ν’ ανακτήσει την υγεία του, απαλλάχτηκε σαν άτομο μ’ ειδικές ανάγκες (1920).

Ανέλαβε καθηγητής στην Ανατολία, στο γυμνάσιο Bolu, για σύντομο διάστημα (1921). Ενδιαφέρθηκε ζωηρά για τη ρωσική επανάσταση, πήγε στη Μόσχα και μελέτησεν οικονομία και κοινωνικές επιστήμες στο εκεί πανεπιστήμιο (1922-1924). Εκεί συναντά τον Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι κι επηρεάζεται απ’ αυτόν. Η επαναστατική τούρκικη ποίηση έχει τον «πατέρα» της. Όταν επέστρεψεν αρχίζει να δουλεύει σε μιαν εφημερίδα της Σμύρνης. Στη Τουρκία όμως το κεμαλικό κίνημα μισεί την αριστερή παράταξη και ξεκινά διώξεις και συλλήψεις. Έτσι αναγκάζεται να ξαναφύγει κρυφά για τη Μόσχα. Ο Μαγιακόφσκι τονε ξαναμαγεύει και μην αντέχοντας για πολύ να ‘ναι μακριά από τη πατρίδα, γυρίζει κρυφά, χωρίς διαβατήριο.
Συλλαμβάνεται κι εισπράττει τη πρώτη καταδίκη για τα επαναστατικά του φρονήματα. Μπαίνει στη φυλακή Hopa για 3 μήνες (1928). Έπειτα, εγκαθίσταται στη Κωνσταντινούπολη κι εργάζεται σε διάφορα περιοδικά, εφημερίδες και σε κινηματογραφικά στούντιο. Εκδίδει τα πρώτα βιβλία ποίησης και γράφει συνεχώς (1928-1932).  Συλλαμβάνεται ξανά το 1931, αλλά στο δικαστήριο, απο κατηγορούμενος, γίνεται κατήγορος κι αναγκάζονται να τον αθωώσουν. Την επόμενη χρονιά τονε ξαναπιάνουν και καταδικάζεται 5 χρόνια φυλακή, όμως αφήνεται λεύτερος λόγω της αμνηστείας για τον εορτασμό των πρώτων 10 ετών της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Εργάστηκεν ως αρθρογράφος και συντάκτης σε περιοδικά κι εφημερίδες με το ψευδώνυμο Orhan Selim (1933). Μα η αντίδραση που ξέρει πια με ποιον έχει να κάνει, του στήνει προβοκάτσια το 1934. Μηνύεται επειδή έκανε δήθεν, προπαγάνδα στους σπουδαστές της Στρατιωτικής Ακαδημίας. Δικάζεται «κεκλεισμένων των θυρών«, χωρίς συνήγορο και καταδικάζεται συνολικά, σε 35ετή φυλάκιση, μα κατορθώνει να τη μειώσει στα 28 χρόνια και 4 μήνες σύμφωνα με τα άρθρα 68 κι 77 του τουρκικού ποινικού κώδικα (1938). Μπαίνει στα φοβερά μπουντρούμια της φυλακής στη Προύσα.

Οι διανοούμενοι ξεκινούν μεγάλην εκστρατεία για να πείσουν την ηγεσία να τον αμνηστεύσει. Αρχίζει απεργία πείνας στη φυλακή (1950). Τελικά, η υπόλοιπη ποινή, του χαρίζεται, μετά 13 χρόνια φυλακής. Δε μπορούσε να βρει δουλειά, μήτε να εκδόσει βιβλία, λόγω που ‘χεν οριστεί ως άτομο μ’ ειδικές ανάγκες κι είχε σταματήσει τη στρατιωτική του θητεία. Διάταγμα που ουσιαστικά είχε κείνον για στόχο. 50 χρονών πια, άρρωστος και σε τρομερά δύσκολη θέση, φοβούμενος παράλληλα τυχόν απόπειρα κατά της ζωής του, αποδέχεται τη συμβουλή του γνωστού, σύγχρονου, θεατρικού συγγραφέα και δημοσιογράφου Refik Erduran κι αυτοεξορίζεται. Με ρουμάνικο σκάφος, διαπλέει τη Μαύρη θάλασσα και περνά στη Ρωσία και πιο συγκεκριμένα στη Μόσχα.

Από κει πηγαίνει στο Βερολίνο, όπου μέσα σε μια κατάμεστην αίθουσα με πάνω από 500 άτομα, δίνει ένα αγωνιστικό ρεσιτάλ και καταχειροκροτείται σαν ελεύθερος πλέον αγωνιστής ποιητής. Χωρίς να σταματήσει να γράφει, περνά την υπόλοιπη ζωή του, στη Μόσχα.

Στις 3 Ιουνίου 1963 ο Ναζίμ Χικμέτ πεθαίνει και θάβεται στη Μόσχα, σ’ ηλικία 61 ετών.
______________________________________________________

Αν και τα πρώτα του ποιήματα γράφτηκαν με συλλαβικό μέτρο, ο Χικμέτ σταδιακά απομακρύνθηκε από τα στενά πλαίσια του μέτρου και της ομοικαταληξίας και άρχισε να αναζητεί νέα μορφή για τα ποιήματά του. Κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων διαμονής του στη Σοβιετική Ένωση (1922-1925), η αναζήτηση αυτή έφτασε στο αποκορύφωμά της. Προτίμησε τον ελεύθερο στίχο, ο οποίος ταίριαζε και με την πλούσια φωνολογία της τουρκικής γλώσσας. Επηρρεάστηκε κυρίως από το Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι. Πολλά από τα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από το γνωστό Τούρκο συνθέτη Ζουλφού Λιβανελί, ενώ αρκετά μελοποιήθηκαν και από το συνθέτη Μάνο Λοΐζο.

Είναι σημαντικό το ότι ο Χικμέτ δεν έμεινε απαθής μπροστά στα γεγονότα της Κύπρου. Πήρε ξεκάθαρη θέση πολύ πριν τον «Ατίλλα». Διαβάστε ένα απόσπασμα απ’ το μήνυμα του Ναζίμ Χικμέτ προς τους Ελληνες και τους Τούρκους της Κύπρου:

«… Είναι χρέος σας να κάμετε το παν για να μην πέσετε στην παγίδα των ιμπεριαλιστών και των πρακτόρων τους, να μην αλληλοσκοτώνεστε, πρέπει ν’ αγωνιστείτε μαζί – μαζί και να εξαλείψετε απ’το πανέμορφο νησί σας και τα τελευταία αχνάρια της αποικιοκρατίας. Αγαπώ το νησί σας, όπως ακριβώς αγαπώ την Ελλάδα και την Τουρκία. Το νησί σας μπορεί και πρέπει να γίνει συνδετικός κρίκος, που θα δυναμώσει τους δεσμούς της φιλίας των λαών της Ελλάδας και της Τουρκίας. Το νησί σας μπορεί και πρέπει να γίνει ο κήπος όπου θα σεριανάει η ζωοφόρος ειρήνη, δίχως το φόβο της επίθεσης και της καταστροφής…».

Για τον Χικμέτ, όπως αναφέρει ο Στέλιος Μαγιόπουλος αναλύοντας το έργο του Τούρκου ποιητή, ο άνθρωπος είναι το πιο πολύτιμο κεφάλαιο. Δεν τον θέλει ρομπότ, μα άνθρωπο με σάρκα και οστά, με νου και με καρδιά. Ο Χικμέτ θέλει τον άνθρωπο ειλικρινή και θαρραλέο, να μην αποφύγει να πει εκείνο που δεν πίστεψε, να πάρει υπόψη του ότι θα τον λιθοβολήσουν για κείνο που πίστεψε, γιατί, έτσι, με το αίμα του, θα σμίξει με την αιώνια νεότητα και πως πρέπει να περπατήσει με την πίστη του για να πετύχει το σκοπό του

(Από: Οδηγητή, Περί γραφής, Βικιπαιδεία)

 

«Φίλοι κι αδέλφια της ψυχής μου. Εσείς που πέσατε στις φυλακές και στα νησιά της κόλασης, που σας κρατάν αλυσωμένους μες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης γιατί πολεμάτε για την ανεξαρτησία, το ψωμί και τη λευτεριά του ελληνικού λαού, δεχτείτε την αγάπη και τον θαυμασμό μου.
Οι λαοί της Τουρκίας και της Ελλάδας έχουνε τους ίδιους θανάσιμα μισητούς εχθρούς: τον αγγλοαμερικάνικο ιμπεριαλισμό και τους ντόπιους λακέδες του.
Οι λαοί της Τουρκίας και της Ελλάδας, φιλιωμένοι ο ένας με τον άλλο, με τη βοήθεια των φιλειρηνικών λαών όλου του κόσμου, θα τσακίσουνε στο τέλος αυτούς τους εχθρούς τους. Αυτό το πιστεύω. Ο δικός σας ένδοξος αγώνας είναι μια από τις πιο λαμπρές αποδείξεις ότι θα νικήσει η υπόθεση της ειρήνης, του ψωμιού και της λευτεριάς.
Σας σφίγγω όλους μ’ αγάπη στην αγκαλιά μου.»
ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ 10/8/1951 Βερολίνο
——————————————————————

Ναζίμ Χικμέτ και ενωτικό ζήτημα (1955)

ΕΙΝΑΙ γνωστές οι σχέσεις που είχε ο μεγάλος Τούρκος ποιητής Ναζίμ Χικμέτ (1902-1963) με αρκετούς Έλληνες κομμουνιστές πολιτικούς και διανοούμενους, όπως τον Νίκο Ζαχαριάδη ή τον Αλέξη Πάρνη, ενώ είναι πασίγνωστο και το ποίημα που έγραψε για τον Νίκο Μπελογιάννη. Ο Φρέντυ Γερμανός, μάλιστα, στη (μυθιστορηματική) βιογραφία του Νίκου Ζαχαριάδη «Το αντικείμενο», τοποθετεί τον Τούρκο ποιητή να συναντά τον κατοπινό ηγέτη του ΚΚΕ, στην τιμητική φρουρά των νεαρών «Κούτβηδων» (φοιτητών της ΚΟΥΤΒ, της Σχολής για τα ανώτατα κομματικά στελέχη) πάνω από τη σορό του Λένιν. Ο Χικμέτ, που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και πολέμησε με τον κεμαλικό στρατό εναντίον των Ελλήνων στη μικρασιατική εκστρατεία, πέρασε αρκετά χρόνια της ζωής του ως κρατούμενος στις φυλακές της πατρίδας του για τις πολιτικές του ιδέες. Όταν κατάφερε, ύστερα από απεργία πείνας να απολυθεί από τις φυλακές, κατέφυγε στις Ανατολικές χώρες και απεβίωσε στη Μόσχα. Η κυβέρνηση της πατρίδας του, του αφαίρεσε την τουρκική ιθαγένεια.

Ξεφυλλίζοντας πρόσφατα την «Αυγή» του Απριλίου του 1955, την επίσημη εφημερίδα της ΕΔΑ εντοπίσαμε, δυο βδομάδες ύστερα από την έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ (φ. 17-4-1955), την ακόλουθη είδηση: «Ο ποιητής Ναζίμ Χικμέτ υπέρ της Ενώσεως της Κύπρου. Η μόνη τουρκική φωνή. Μήνυμά του προς τους Τούρκους της νήσου».
Με αφορμή την αυριανή επέτειο της 1ης Απριλίου 1955, παραθέτουμε το πλήρες απόσπασμα – παντελώς άγνωστο σήμερα – όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της ελλαδικής Αριστεράς:

«Στις φωνές των προοδευτικών ανθρώπων όλου του κόσμου υπέρ του δικαιώματος της αυτοδιαθέσεως της Κύπρου και της Ενώσεώς της με την Ελλάδα, ήρθε να προστεθή χθες και η φωνή – η μόνη μέχρι στιγμής από τουρκικής πλευράς – του μεγάλου Τούρκου ποιητού Ναζίμ Χικμέτ. Ο Χικμέτ απηύθυνε μήνυμα στους Τούρκους της Κύπρου, στο οποίο τονίζει ότι η Κύπρος ήταν πάντοτε ελληνική. Δεν υπάρχει, γράφει, κανένα ζήτημα για την ελληνικότητα της νήσου. Η πλειοψηφία των κατοίκων της είναι Έλληνες και δίκαια αγωνίζονται για την Ένωσιν της νήσου με την Ελλάδα. Απευθυνόμενος ειδικώτερα στην τουρκική μειονότητα της Κύπρου, ο Τούρκος ποιητής τονίζει ότι πρέπει να συνεργασθή με τους Έλληνες Κυπρίους για την απαλλαγή της νήσου από τον Αγγλικό ιμπεριαλισμό. Μόνο, γράφει, όταν η νήσος απαλλαγή από τους Άγγλους ιμπεριαλιστάς, οι Τούρκοι κάτοικοί της θα μπορέσουν να ζήσουν πραγματικά ελεύθεροι. Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει παρά με την ενότητα του Κυπριακού λαού, με τη συνεργασία από Τούρκους και Έλληνες Κυπρίους στην πάλη εναντίον του ξένου δυνάστου. Εκείνοι, καταλήγει, που προσπαθούν να στρέψουν τους Τούρκους εναντίον των Ελλήνων, μόνον το συμφέρον του ξένου κατακτητή εξυπηρετούν».

Πέτροs Παπαπολυβίου

(επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου)

 

————————–

 

Στις 10 Αυγούστου 1951, κατά την διάρκεια της δίκης του Νίκου Μπελογιάννη ο ποιητής Ναζίμ Χικμέτ, στέλνει το παρακάτω μήνυμα στον ελληνικό λαό από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Βερολίνου…

«Φίλοι κι αδέλφια της ψυχής μου. Εσείς που πέσατε στις φυλακές και στα νησιά
της κόλασης, που σας κρατάν αλυσωμένους μες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης
γιατί πολεμάτε για την ανεξαρτησία, το ψωμί και τη λευτεριά του ελληνικού
λαού, δεχτείτε την αγάπη και τον θαυμασμό μου.
Οι λαοί της Τουρκίας και της Ελλάδας έχουνε τους ίδιους θανάσιμα μισητούς
εχθρούς: τον αγγλοαμερικανικό ιμπεριαλισμό και τους ντόπιους λακέδες του.
Οι λαοί της Τουρκίας και της Ελλάδας, φιλιωμένοι ο ένας με τον άλλο, με τη
βοήθεια των φιλειρηνικών λαών όλου του κόσμου, θα τσακίσουνε στο τέλος
αυτούς τους εχθρούς τους. Αυτό το πιστεύω. Ο δικός σας ένδοξος αγώνας είναι
μια από τις πιο λαμπρές αποδείξεις ότι θα νικήσει η υπόθεση της ειρήνης, του
ψωμιού και της λευτεριάς.
Σας σφίγγω όλους μ’ αγάπη στην αγκαλιά μου».