-Η επικαιρότητα του Μαρξ

• Από ένα αφιέρωμα στην «Ελευθεροτυπία» (Κυριακή 3/3/2013) με άρθρα των Αγτζίδη, Ρινάλντι και Κεφαλή

• Το «Κεφάλαιο» της επικαιρότητας

• Του ΡΟΥΝΤΙ ΡΙΝΑΛΝΤΙ (*)

• «Η ζωντανή ψυχή του μαρξισμού είναι η συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης»

• Το 2008-2009, με το ξέσπασμα της νέας κρίσης, λέγεται ότι στη Γερμανία υπήρξε μεγάλη άνοδος των πωλήσεων των έργων του Μαρξ και ιδιαίτερα του έργου του «Το κεφάλαιο», ενώ η εικόνα του πρόβαλε στα εξώφυλλα των πιο έγκυρων περιοδικών. Κατά κοινή ομολογία, στο έργο του Μαρξ μπορούσε κανείς να δει γιατί εκδηλώνονται οι κρίσεις στον καπιταλισμό. Ακόμα και οι αστοί διάβαζαν Μαρξ…
• Πριν από 130 χρόνια, ο πιο πιστός φίλος και συνεργάτης του Μαρξ, ο Φρ. Ενγκελς, μιλώντας πάνω από τον τάφο του Μαρξ τον είχε χαρακτηρίσει μεγάλο επιστήμονα, γιατί με δύο μόνο ανακαλύψεις του διακρίθηκε από τους άλλους: πρώτον, θεμελίωσε την υλιστική αντίληψη της Ιστορίας και, δεύτερον, αποκρυπτογράφησε το «μυστικό» του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής που στηρίζεται στην απόσπαση της υπεραξίας. Ο Ενγκελς, όμως, θεωρεί ότι αυτή δεν είναι η κυριότερη πλευρά του Μαρξ, τονίζοντας ότι ο Μαρξ ήταν βασικά επαναστάτης: «Ο πραγματικός σκοπός της ζωής του ήταν να βοηθήσει με οποιονδήποτε τρόπο στην ανατροπή της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας και των κρατικών θεσμών που αυτή έχει δημιουργήσει, να πάρει μέρος στην απελευθέρωση του σύγχρονου προλεταριάτου, που αυτός του έδωσε για πρώτη φορά συνείδηση της θέσης του και των αναγκών του, τη συνείδηση των όρων της χειραφέτησής του. Ο αγώνας ήταν το στοιχείο του. Και αγωνίστηκε με πάθος, με επιμονή, με επιτυχία, όσο λίγοι».

  Αν, λοιπόν, θεωρήσουμε το έργο του Μαρξ ως τη βάση μιας θεωρίας του απελευθερωτικού κινήματος του προλεταριάτου, πρέπει να παραδεχτούμε ότι άνοιξε μια νέα σελίδα στη σύγχρονη εποχή, στην ιστορία συγκρότησης του εργατικού κινήματος, των εξεγέρσεων, των επαναστάσεων, των αποπειρών μετάβασης, αλλά και των παλινορθώσεων, των μεγάλων κρίσεων και συζητήσεων, των τεράστιων μαζικών κινημάτων σε ολόκληρο τον πλανήτη, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αναφέρονται στον Μαρξ.

  Εχουν περάσει έτσι κι αλλιώς 130 χρόνια από το θάνατο του Μαρξ και έχουν αλλάξει πολλά πράγματα. Η επικαιρότητά του ύστερα από όλα αυτά δεν βρίσκεται απλώς στην οικονομική πλευρά του έργου του.

  Ο Λένιν σε ένα γράμμα του στην Ι. Αρμάντ θα σημειώσει: «Ολο το πνεύμα του μαρξισμού, όλο το σύστημά του απαιτεί να εξετάζουμε την κάθε θέση α) μόνο ιστορικά β) μόνο σε σύνδεση με άλλες θέσεις γ) μόνο σε σύνδεση με τη συγκεκριμένη πείρα της Ιστορίας». Κάτι ανάλογο πρέπει να κάνουμε σήμερα σε σχέση με το μαρξισμό και την πορεία του, και δεν προκύπτει ακριβώς να φορτώσουμε όλα τα θετικά ή τα αρνητικά της πορείας του στο έργο του μεγάλου διανοητή.

  Η σκέψη, επομένως, του Μαρξ έθεσε τους ακρογωνιαίους λίθους μιας θεωρίας που έπρεπε να αναπτυχθεί προς όλες τις κατευθύνσεις για να μη μείνει πίσω από τη ζωή. Από πουθενά σε αυτήν τη διαρκή θεμελίωση και ανάπτυξη δεν μπορούσαν να χωρούν ή να αναπαράγονται έτοιμα πρότυπα. Χρειαζόταν μια διαρκής, μόνιμη, αυτοτελής επεξεργασία και δοκιμασία. Πόσες φορές δεν θα τονιστεί ότι η θεωρία αυτή δεν είναι δόγμα, μα καθοδήγηση για δράση, ή ακόμα ότι «η ζωντανή ψυχή του μαρξισμού είναι η συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης»;

  Από μια βαθιά χειραφετητική, απελευθερωτική θεωρία, όπως ήταν το έργο του Μαρξ, δεν μπορούσαν να λείπουν βαθιά ανθρωπολογικά και οντολογικά ζητήματα. Μια μεγάλη συνεισφορά του μαρξιστικού έργου είναι ότι φωτίζει από πολλές πλευρές το φαινόμενο της αλλοτρίωσης και ως προς αυτό συγκρούεται με κάθε μηχανιστική, στενή, περιοριστική, βαθιά οικονομίστικη αντίληψη. Θέτει τους όρους που συμβαδίζουν με τις απαιτήσεις και τις αναγκαιότητες ενός σύγχρονου απελευθερωτικού κινήματος. Ακόμη και σήμερα που η εργατική τάξη, το προλεταριάτο δεν μπορούν να συγκριθούν με αυτό που υπήρχε την εποχή της θεμελίωσης της θεωρίας του Μαρξ.

  Επομένως, η επικαιρότητα του Μαρξ, 130 χρόνια μετά το θάνατό του, έγκειται στην καθολικότητα και αφορά την παγκόσμια διάσταση των προβλημάτων που γεννά διαρκώς -και χωρίς ορατή διέξοδο- η διατήρηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, καθώς επίσης και τους σπασμούς και τις καταστροφές των παραγωγικών δυνάμεων μέσα σε αυτές τις συνθήκες (κρίσεις), αφορά επίσης τους αγώνες και τα εγχειρήματα μετάβασης και απαλλαγής από τα καπιταλιστικά δεσμά.

  Γίνεται, έτσι, επικαιρότητα του κομμουνισμού, ως πραγματικού κινήματος του σύγχρονου προλεταριάτου ή/και της κοινωνίας, που αλλάζει πραγματικά και ριζικά την κατάσταση πραγμάτων.

  (*) Εκδότης της εφημερίδας «Δρόμος της Αριστεράς», μέλος της Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ

http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=31/03/2013&s=istorika&c=episthmh–texnologia