-O «χώρος» και το Σλαβομακεδονικό Ζήτημα

Τελεί υπό Κατοχή η Μακεδονία;

Ένα μέρος του παλιού  «χώρου», δηλαδή της παλιάς εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, από υπερβάλλοντα «αντιεθνικιστικό ζήλο»  οδηγήθηκε σε θέσεις διευκόλυνσης του σλαβομακεδονικού εθνικισμού και αλυτρωτισμού. Με αφορμή λοιπόν ένα κείμενο του «Δικτύου» στην Ελευθεροτυπία , η Βίκη Μαγαλιού (μέλος Δικτύου, κίνηση Βόλου), έκανε μια πολύ ενδιαφέρουσα παρέμβαση, την οποία παραθέτουμε παρακάτω ….

 

Με αφορμή το κείμενο του ΔΙΚΤΥΟΥ για το «Μακεδονικό» από ένα μέλος του

Καμιά άλλη περιοχή των Βαλκανίων δεν υπήρξε αντικείμενο τόσο σφοδρής διεκδίκησης και τόσο μεγάλης αιματοχυσίας όσο η Μακεδονία καθώς αποτελεί μια συνοριακή ζώνη, όπου συναντιούνται και επικαλύπτονται πολλές εθνοτικές ομάδες.

Στην κατηγορία «Έλληνες» συμπεριλαμβάνονται κατά την απογραφή του 1905, όσοι πήγαιναν σε πατριαρχικά σχολεία ή εκκλησίες, ανεξάρτητα αν μιλούσαν την ελληνική, τη σλαβική, την αλβανική ή τη βλάχικη γλώσσα. Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς τα αρχεία εκείνης της εποχής στα πλαίσια της τότε «καταγραφής» των κατοίκων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, που αναφέρονται καταρχήν οι Έλληνες, οι Βούλγαροι, οι Σέρβοι, και ως μειονότητες οι Τούρκοι, οι Βλάχοι, οι Εβραίοι, οι Αλβανοί, ενώ υπήρξε και μερίδα του πληθυσμού με ανάμικτα εθνολογικά στοιχεία που καταγράφονταν ως Μακεδόνες (ή Έλληνες ή Σέρβοι ή Βούλγαροι που οι τελευταίοι αποτελούσαν και την πλειοψηφία), γιατί τα πολιτιστικά τους στοιχεία και η διάλεκτο τους δεν μπορούσε να τους κατατάξει σε κάποια καθαρά εθνοτική ομάδα. Δεν υπήρξε από τη μεριά τους η ανάπτυξη μιας εθνικής συνείδησης ως «Μακεδονικού έθνους» και γι’ αυτό υπήρξαν επί δεκαετίες αντικείμενο διεκδίκησης των βαλκανικών εθνικισμών. Μακεδονικό έθνος κατά τον Ηρόδοτο νοείται το έθνος εκείνο που κατά την εποχή του Δευκαλίωνα κατοικούσε στη «Φθιώτιδα της Θεσσαλίας», μετοίκησαν  στην Όσσα και τον Όλυμπο, την καλούμενη Ιστιαία. Από τη χώρα αυτή εκτοπίστηκαν από τους Καδμείους και πήγαν στην Πίνδο και ονομάσθηκαν έθνος Μακεδόνων.

Μακεδονική διάλεκτος και όχι μόνο: Οι ιστορικοί αναλυτές την αποδέχονται ως αρχαία διάλεκτο προερχόμενη από την αρχαία ελληνική γλώσσα. Μετά την έλευση των Σλάβων αναφέρεται ως σλάβικη μακεδονική διάλεκτος (δεν έχει όμως τόση σχέση με την αρχαία διάλεκτο) και συμπεριλαμβάνεται μαζί με τα βλάχικα, τα αρβανίτικα, τα ποντιακά και τη ρομανές. Εντοπίζεται επίσης η χρήση τουρκικών διαλέκτων όπως τα καραμανλίδικα, που επιβιώνουν ακόμα ανάμεσα στις ομάδες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Η Ελλάδα χαρακτηρίζονταν ουσιαστικά από πολυεθνικότητα και ετερογλωσσία. Αυτό το χαρακτηριστικό δεν το αποδέχτηκε ποτέ το Αθηνοκεντρικό κράτος και φυσικά ακολούθησε πολιτικές που είχαν ως στόχο την εξάλειψη της διαφορετικότητας. Ο Ίωνας Δραγούμης αναφέρει χαρακτηριστικά το 1914-15 σε εισήγηση του προς τη κυβέρνηση ότι στα Μακεδονικά Διαμερίσματα της Ελλάδας συναντώνται χριστιανοί ξενόφωνοι, σλαβόφωνοι, αλβανόφωνοι, βλαχόφωνοι και ολίγοι τουρκόφωνοι και επισημαίνει την ανάγκη «εξελληνισμού» τους. Ακολουθείται η κοινή κρατική πολιτική του γλωσσικού εθνικισμού που ταυτίζει τη γλώσσα με την εθνότητα. Η νεότερη ελληνική ιστορία καταγράφει μόνο τραγικά λάθη όσον αφορά τα Βαλκάνια και το Μακεδονικό Ζήτημα. Και οι κυβερνήσεις της εδώ και 100 χρόνια μόνο καταστροφικές πολιτικές ακολουθούν. Απαιτείται επίμονη και επίπονη μελέτη της ιστορίας των βαλκανικών λαών για να γίνει κατανοητή η σημερινή κατάσταση.

Η περιοχή που σήμερα αποκαλείται ΠΓΔΜ και διεκδικεί την αναγνώριση με το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας» αποτελούσε τμήμα της Νοτιοσλαυϊας που προήλθε από τη διάλυση της αυστροουγγαρικής μοναρχίας και ήταν το αποτέλεσμα προσπαθειών για την ένωση των σλαβικών λαών που επιτεύχθηκε με τη  Διακήρυξη του («η ένωση όλων των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων»). Στους χάρτες της εποχής εκείνης η περιοχή από την πόλη των Σκοπίων και ως την Οχρίδα ονομάζεται Βαρδάρ. 

Η δημιουργία από τον Τίτο, το 1944 της «Λαϊκής Ομόσπονδης Δημοκρατίας  της Μακεδονίας» αποτελούσε μέρος των επιδιώξεων του, για την σύσταση της «Νοτιοσλαβικής Ομοσπονδίας», στην οποία θα περιλαμβάνονταν εκτός της Γιουγκοσλαβίας τμήματα της Βουλγαρίας, της Ελλάδας και της Αλβανίας. O Tίτο, στην προσπάθειά του να καλλιεργήσει στους κατοίκους του ομόσπονδου κράτους της Μακεδονίας εθνική ταυτότητα, τους χαρακτήρισε όλους ως «Mακεδόνες», αν και αυτοί ήταν Σλάβοι, Bούλγαροι, Έλληνες, Aλβανοί, Eβραίοι, Τσιγγάνοι κ.ά. Ταυτόχρονα προσπάθησε με πιέσεις και πλαστές απογραφές να εξαφανίσει τις εθνοτικές ομάδες που δεν ήθελε να εμφανίζονται. Ταυτόχρονα η προπαγάνδα του προσπαθούσε να πείσει την διεθνή κοινότητα ότι οι σλαβόφωνοι της Eλλάδας, δεν είναι Έλληνες την καταγωγή, όπως επί αιώνες αυτοπροσδιορίζονται οι ίδιοι, αλλά ανήκουν στη «μακεδονική» εθνότητα και ότι αποτελούν μειονότητα που καταδυναστεύεται από το ελληνικό κράτος και, συνεπώς, πρέπει να «λυτρωθούν», με απώτερο σκοπό να δημιουργηθούν οι κατάλληλες ευκαιρίες για την προσάρτηση του εντός της Eλλάδος τμήματος της Mακεδονίας στην ευρύτερη γιουγκοσλαβική κομμουνιστική ομοσπονδία.

Κατά καιρούς σχηματίζονται νέα κράτη που ακολουθούν νέες προκλήσεις. Η ΠΓΔΜ δεν είναι μόνο ένα νέο κράτος αλλά αποτελείται και από ένα νέο έθνος και ως τέτοιο θα πρέπει να το εκλάβουμε. Αλληλεγγύη ναι και βοήθεια για να οικοδομήσουν τη δική τους αληθινή ταυτότητα, που τώρα διαμορφώνεται και αυτή θα αποτελεί τον εθνικό τους αυτοκαθαρισμό. Όλα τα έθνη είχαν μια αφετηρία και έφτιαξαν τη δική τους ιστορία, πολιτισμό, συνέχεια ή τέλος.  Η ιστορία αυτού του έθνος έχει 60 χρόνια ζωής. Οφείλει, λοιπόν να σεβαστεί την ιστορία και τον πολιτισμό των υπόλοιπων βαλκανικών λαών, να σεβαστεί και τις δικές του μειονότητες. Στην ΠΓΔΜ οι μουσουλμάνοι Αλβανοί διεκδίκησαν και σχεδόν εξασφάλισαν την επισημοποίηση κατά περιοχή, με συνταγματική κατοχύρωση, της εθνικής τους γλώσσας.  Οι Τούρκοι μουσουλμάνοι, εθνική μειονότητα μέσα στη θρησκευτική μειονότητα, απολαμβάνουν ήδη κατοχυρωμένα γλωσσικά δικαιώματα (π.χ. αμιγώς τουρκόγλωσσα σχολεία). Όλοι μαζί λοιπόν θα διαμορφώσουν τη θέση τους μέσα στη διεθνή κοινότητα και θα γράψουν τη δική τους ιστορία. Και δεν νομίζω ότι μπορούμε να συγκρίνουμε την προσπάθεια αυτή με τον αγώνα των Παλαιστινίων που είναι εθνικοαπελευθερωτικός. Ή μήπως η Μακεδονία είναι κατεχόμενη και δεν το έχω καταλάβει;

Ναι να αναφέρεται ο όρος «Μακεδονία» στην ονομασία, θα μπορούσε να είναι «Δημοκρατία της Δυτικής Μακεδονίας», ή «Μακεδονία του Βαρδάρη», ναι να υπερασπισθούμε το δικαίωμα τους να ονομάσουν το αεροδρόμιο Μ. Αλέξανδρος. Ναι στα γλωσσικά και πολιτιστικά ιδιώματα. Ναι στον πολιτισμό του διαλόγου.

Αλλά όλα αυτά τη σχέση έχουν με «μακεδονική μειονότητα» στην Ελλάδα; Δηλαδή οι Αρβανίτες, οι Καραγκούνηδες, οι Σαρακατσάνοι, οι Βλάχοι, οι Πόντιοι,, που έχουν γλωσσικές και πολιτιστικές ιδιαιτερότητες αποτελούν μειονότητες; Και από πότε είμαστε υπέρμαχοι της «καθαρότητας» των εθνών; Τελικά μήπως υπάρχει μόνο το έθνος των Αθηναίων; Ότι διαφορετικό είναι και μειονοτικό; Μήπως εμείς γινόμαστε ρατσιστές με το διαφορετικό;

Για την Αριστερά

Θα συμφωνήσω ότι ο αγώνας ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό είναι αγώνας ενάντια στο νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό και κατά της κρατικής αυθεντίας. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι καινούριο που πρέπει να συνειδητοποιήσει τώρα η Αριστερά. Η συζήτηση για το «εθνικό ζήτημα» μεταξύ των σοσιαλιστών γίνεται σοβαρή και έντονη ήδη από το 1880. Έντονες υπήρξαν και οι συζητήσεις στους κύκλους των μαρξιστών για τη σχέση των «τάξεων» και της θέσης τους ή της ταύτισης τους με το «έθνος». Το 1924 η κομμουνιστική Διεθνής ανακήρυξε το «δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού κάθε έθνους, ακόμη και μέχρι του σημείου της διαίρεσης». Έλληνες και Σέρβο-γιουγκοσλάβοι κομμουνιστές αρχηγοί αμφισβήτησαν το πρόγραμμα του Στάλιν. Αργότερα ο Τίτο συγκρούστηκε μαζί του, σχετικά με το ρόλο των εθνών στην προώθησης της κοινωνικής επανάστασης.

Τα κινήματα για ανεξαρτησία και από-αποικιοποίηση ταυτίστηκαν με το σοσιαλιστικό/ κομμουνιστικό αντι ιμπεριαλισμό μετά το 1945. Τα νέα εθνικά αυτονομιστικά κινήματα κατέληξαν να αποκτήσουν, να υιοθετήσουν την κοινωνικό-επαναστατική και μαρξιστική – λενινιστική φρασεολογία, σύμφωνα με τον Hobsbawm, η οποία ταιριάζει ελάχιστα με την ιδεολογική τους προσέλευση, το χώρο της άκρας δεξιάς, πριν το 1914, και με το φιλο-φασιστικό και ακόμη και δοσίλογο, κατά τη διάρκεια του πολέμου, παρελθόν κάποιων από τους παλαιότερους αγωνιστές τους. Οι σχέσεις αριστεράς και εθνικισμού ήταν πιο περίπλοκες από ένα μοντέλο.

Η «έκρηξη» κατά την περίοδο 1988-1992 συνδέεται ουσιαστικά με τις υποθέσεις του 1918 και φυσικά δεν αποτέλεσε το «Μακεδονικό Ζήτημα» την κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας. Ο εθνικισμός επωφελήθηκε απ όλα αυτά αλλά δεν έπαιξε και κανένα σοβαρό ρόλο για την πρόκληση τους. Ενδιαφέρουσα είναι η μελέτη του M. Hroch για την περίπτωση των δυτικών πρώην κομμουνιστικών κοινωνιών. Αναφέρει ότι ο «εθνικισμός ή η εθνικότητα είναι ένα υποκατάστατο για παράγοντες ολοκλήρωσης σε μια αποσυντιθέμενη κοινωνία. Όταν η κοινωνία αποτύχει, το έθνος εμφανίζεται ως υπέρτατη εγγύηση».

Τελικά σήμερα πως αντιλαμβάνεται η Αριστερά την αυτοδιάθεση; Κατά την πρώτη περίοδο της εμφάνισης τους τα εθνικιστικά κινήματα αντικατρόπτιζαν την αποαποικιοποίηση, την επανάσταση. Τα περισσότερα από αυτά τα κινήματα ήταν το αντίθετο από αυτό που νοείται σήμερα ως «εθνικισμός», που προσπαθεί να ενώσει εθνότητα, γλώσσα, κουλτούρα, ιστορικό παρελθόν. Στην πραγματικότητα ήταν διεθνισμός. Ας προσεγγίσει η Αριστερά τα έθνη ή τις εθνικές γλωσσικές ομάδες σε μια κλίμακα υπερεθνική και δια-εθνική. Στα πλαίσια του διεθνισμού όμως δεν σημαίνει ότι οι εθνικές ιστορίες και οι πολιτισμοί δεν έχουν βαρύτητα. Η ιστορία των βαλκανικών λαών έχει πολλές πτυχές και απαιτεί μεγαλύτερη ανάλυση και σοβαρότητα.

 

Συντροφικά,

Βίκη Μαγαλιού

Μέλος Δικτύου (κίνηση Βόλου)

  

—————————————–—————————-——————————-

ΓΙΑ ΤΟ ΣΛΑΒΟΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Υπάρχουν  ιδιαιτέρως ενδιαφέροντες διάλογοι

[ΕΔΩ], [ΕΔΩ],  [ΕΔΩ], [ΕΔΩ], [ΕΔΩ], [ΕΔΩ], [ΕΔΩ] και  [ΕΔΩ]…. και [ΕΔΩ]

                                                                                                                

–—————————————————————————————————-–