-Ευτύχης Μπιτσάκης: Για το βιβλίο Ιστορίας

Στην εφημερίδα Πριν, δημοσιεύτηκε στις  3/6/2007 ένα ενδιαφέρον κείμενο για το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ’ δημοτικού, καθώς και για την πολιτική  ομάδα που το στηρίζει. Θεωρούμε ότι είναι πολύ σημαντική η ιδεολογική αντίθεση στην κυβερνητική πολιτική, όπως (η πολιτική αυτή)  εκφράζεται μέσα από το συγκεκριμένο βιβλίο. Αναδημοσιεύουμε το άρθρο του Μπιτσάκη, τόσο για να ξεκαθαρίσουν τα μέτωπα και να φανεί με σαφήνεια το ποιοί είναι με ποιούς, όσο και να αναδειχθούν τα ανήθικα επιχειρήματα των υποστηρικτών του βιβλίου.

                                                                                             

Μεταμοντέρνο υβρίδιο το βιβλίο της Στ΄Δημοτικού

Επιχείρησα μια λεπτομερειακή, συγκεκριμένη κριτική του βιβλίου της Στ’ Δημοτικού. Σημείωσα τα εμπόδια που θα αντιμετώπιζε η συγγραφική ομάδα: Κρατική ιδεολογία και βιβλίο για παιδιά 11-12 χρονών. Συνεπώς η συγγραφική ομάδα δεν θα έγραφε ένα βιβλίο φιλοσοφίας της ιστορίας, ούτε κατά μείζονα λόγον ένα μαρξιστικό βιβλίο (αν τυχόν θα είχε την επιθυμία για κάτι τέτοιο). Αλλά το μετανεωτερικό πόνημα ήταν αναπόφευκτο; Η αποσπασματικότητα και η έλλειψη αντικειμενικότητας, δηλαδή η επιλογή της μεταμοντέρνας ιδεολογίας και η υποταγή στην κρατική σκοπιμότητα και στις αξιώσεις των γνωστών ομάδων πίεσης, ήταν η μόνη δυνατή επιλογή;

Ως προς το πρώτο, η κυρία Ρεπούση είναι σαφής: «Η βασική ύλη συνδυάζει το κείμενο με τις ιστορικές πηγές, σε αναλογία που ανατρέπει την πρωτοκαθεδρία του κειμένου. Είναι πολυτροπικά, με την έννοια της ένταξης, διαφορετικής μορφής κειμένων, γραπτών και εικονιστικών. Και όλα αυτά διότι ακολουθούν σύγχρονες προσεγγίσεις για τη διδασκαλία της ιστορίας» (Καθημερινή, 1/04/07). Αλλά το βιβλίο μας δεν πρωτοτυπεί: «Όλα τα σύγχρονα σχολικά εγχειρίδια ακολουθούν την ίδια μέθοδο διδασκαλίας, με μικρά κείμενα και πολλές εικόνες» (Μ. Χαραλαμπάκης, Τα Νέα, 04/04/07). Διεθνές λοιπόν το ρεύμα της «ανανέωσης» να μην κουράσουμε τα παιδιά και να μην τα βάλουμε στον κόπο να σκεφτούν. Αλλά η «καινούργια μέθοδος» είναι τόσο καινούργια; Οι επιστημολογικές απαρχές της ανάγονται στο ρεύμα του θετικισμού (για να μη φτάσουμε μέχρι τον Χιουμ). Εμπλουτίζονται από τις διάφορες φιλοσοφίες και βρίσκουν το φυσικό περιβάλλον τους στο μετανεωτερικό χάος. Μεταμοντερνισμός, ιδεολογικό χάος, μικροαστικός κοσμοπολιτισμός, ελαφρότητα σκέψης, υποταγή στις αξιώσεις του ιερατείου και στις κρατικές σκοπιμότητες, παρήγαγαν το υβρίδιο το οποίο χαιρέτισαν και αρκετοί αριστεροί ως προάγγελο της ανανέωσης των διδακτικών βιβλίων.

Συνειδητή λοιπόν η μετανεωτερική επιλογή. Κι ιδού το αποτέλεσμα της κατάργησης της ιστορίας ως συνεκτικής – ορθολογικής αφήγησης. Της μετανεωτερικής μη σκέψης.

Αλλά η μετανεωτερική επιδημία δεν αφορά μόνο την ιστορία και δεν αφορά μόνο το Δημοτικό, αλλά και το Λύκειο και το Πανεπιστήμιο. Έχει κυριαρχήσει και στις λεγόμενες σκληρές επιστήμες, όπως στα μαθηματικά και στη φυσική. Η γενική τάση είναι να υποβαθμιστούν το αισθητηριακό στοιχείο και οι αποδείξεις. Αλλά η διάνοια χωρίς την αίσθηση είναι κενή, προειδοποιούσε ήδη ο Καντ. «Και χωρίς απόδειξη δεν υπάρχουν μαθηματικά. Και χωρίς μαθηματικά, δεν υπάρχουν μαθηματικοί, αλλά χρήστες των μαθηματικών». (Ε. Παπαδοπετράκης).

Ο μοντέρνος πιθηκισμός (μίμηση και τότε των ξένων) οδήγησε στην εισαγωγή της συνολοθεωρίας κατά τις αρχές της δεκαετίας του ’70, επί χούντας, στο Δημοτικό σχολείο. Η «μοντέρνα» παιδαγωγική απέτυχε, όπως είχαν αποτύχει παρόμοια πειράματα στο εξωτερικό. Η ευκλείδεια γεωμετρία, με τη σειρά της ουσιαστικά καταργήθηκε. Τα βιβλία γεωμετρίας είναι γραμμένα στο πνεύμα των «μοντέρνων» μαθηματικών, δηλαδή με αξιωματική παρουσίαση της ύλης, που θυμίζει περισσότερο Χίμπερτ παρά Ευκλείδη. Αλλά η ορθή οδός είναι από το αισθητό – συγκεκριμένο στο αφηρημένο και στο γενικό. Άλλο στοιχείο είναι η λογική ασυναρτησία. Στη φυσική, πχ., δεν διδάσκεται γεωμετρική οπτική. Διδάσκεται όμως κβαντική οπτική! Και τα παραδείγματα της δήθεν «μοντέρνας παιδαγωγικής» συντονισμένης με τη νεοφιλελεύθερη, χρησιμοθηρική αντίληψη (και πρακτική) για την παιδεία, θα μπορούσαν να πολλαπλασιασθούν.

Επιστρέφουμε στο υπό συζήτηση βιβλίο

Μοντέρνα λοιπόν παιδαγωγική! Δηλαδή απόρριψη της συνεκτικής σκέψης. Της κατανόησης της ιστορίας ως γίγνεσθαι καθοριζόμενο από ενδογενή αίτια, εξωτερικούς όρους και τυχαία συμβάντα. Αυτή είναι η υποταγή στις επιταγές του υπουργείου και σε γενικότερες πολιτικές και ιδεολογικές σκοπιμότητες. Εν τέλει, δέσμιο των αντιφάσεων αυτών, υπήρξε ένα υβρίδιο. Μία αντιφατική και ψευδής αφήγηση της ιστορίας.

Μπορεί όμως να υπάρξει «αντικειμενική» θεώρηση της ιστορίας; Η απάντηση είναι γνωστή: Η ιστορία είναι κατ’ εξοχήν ταξική επιστήμη. Η προσέγγιση, η θεώρηση, η ερμηνεία της, εξαρτάται τελικά από την ταξική όραση του μελετητή. Οι συγγραφείς του βιβλίου αποδέχτηκαν την κρατική σκοπιά, δηλαδή τη θεώρηση της ιστορίας από τη σκοπιά της ελληνικής αστικής τάξης, ειδικά του ιερατείου και από την άποψη των «συμμαχικών» μας δεσμεύσεων.

Τι να έκαναν όμως οι συγγραφείς; Να μην αναλάμβαναν τη συγγραφή ενός τέτοιου βιβλίου! Αλλά τότε, κάποια άλλη συγγραφική ομάδα θα έπαιρνε τη δουλειά! Λοιπόν; Ας ακολουθούσαν τουλάχιστον την τακτική των διανοητών κατά το χριστιανικό Μεσαίωνα: Να πουν όση αλήθεια θα μπορούσαν με την πιο ήπια γλώσσα και στηριζόμενοι πάντοτε στις «γραφές», ώστε να μην οδηγηθούν στην πυρά. Εδώ εξάλλου πυρά θα σήμαινε απλώς την απόρριψη του βιβλίου. Αλλά οι δικοί μας δεν έκαναν ούτε αυτό, τοις μεταμοντέρνοις ρήμασι πειθόμενοι.

Έτσι, μετανεωτερική αποσία σκέψης και υποταγή στην raison d’ Etat. Επιλογή συνειδητή. Το βιβλίο πάσχει. Και δεν διορθώνεται. Να καεί λοιπόν; Όχι, διότι το κάψιμο παράγει τοξίνες, θυμίζει άλλους καιρούς και ανοίγει το δρόμο και για άλλα καψίματα! Τότε; Θα πρότεινα να γίνει πολτός, χρήσιμος για την παραγωγή χαρτιού για κάποιο καλύτερο βιβλίο. Αλλά ποιοι θα το γράψουν το βιβλίο ενάντια στις απόψεις του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων; Ας σοβαρευτούμε: Μόνο ο αγώνας μαθητών και δασκάλων, συνολικά εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων σε όλες τις βαθμίδες και με τη συμπαράσταση του ζωντανού μέρους της κοινωνίας, θα μπορούσε να επιβάλει το σεβασμό στην επιστημονική μέθοδο και δεοντολογία. Το πρόβλημα, εν τέλει, δεν είναι η τύχη αυτού του βιβλίου. Είναι, μέσα από τη διαρκή σύγκρουση, να ηττηθεί η κυβερνητική πολιτική. Αλλά ας μην έχουμε αυταπάτες ως προς τα όρια ανοχής της αστικής κοινωνίας και του κράτους της.

Εν τέλει το βιβλίο μπήκε στο δημοτικό. Δουλειά των δασκάλων είναι να το καταργήσουν στην πράξη, χρησιμοποιώντας την «παλαιομοδίτικη» μέθοδο διδασκαλίας που δεν αρκείται στα γεγονότα, που δεν αποκρύπτει γεγονότα και που επιχειρεί να ερμηνεύσει τα γεγονότα.

Η ιστορία δεν έχει σκοπό. Δεν κατευθύνεται προς κάποιο τέλος (Χέγκελ) ή προς το άθλιο τέλος του αθλίου Φουκουγιάμα. Ας θυμηθούμε αντίθετα, τον Λούκατς: «Η ιστορία είναι μια μη αντιστρεπτή διαδικασία. Φαίνεται ως εκ τούτου φυσικό να ξεκινάμε την οντολογική διερεύνηση της ιστορίας με τη μη αντιστρεψιμότητα του χρόνου. Είναι προφανές ότι εδώ έχουμε μια γνήσια οντολογική σχέση». (G. Loykacs, The Ontology of Social Being, 2 Marx, Merlin Press, 1978, s. 70). (σ. σ. Δείτε: ΛΟΥΚΑΤΣ: Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ και Η ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΕΙΝΑΙ ).

Οντολογία; Μη αντιστρεψιμότητα; Τα μετανεωτερικά νεόφυτα θα μας κατηγορήσουν δικαιολογημένα ότι επιστρέφουμε στον Μεσαίωνα!

«ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ»                                                                   

ΑΝΕΝΤΙΜΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ                                                        

Ένοχη σιωπή ωστόσο για το βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας

Οι υποστηρικτές του βιβλίου Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού μιλάν για δεξιό εθνικισμό και για αριστερό εθνικισμό.

Χρόνια τώρα ένας κύκλος αριστερών κατηγορεί το ΚΚΕ, αλλά και μεμονωμένους αριστερούς συγγραφείς, για εθνικισμό. Πρόκειται για ανέντιμη πράξη. Είναι γεγονός ότι το ΚΚΕ κατά καιρούς υπερτίμησε το πατριωτικό σε βάρος του ταξικού. Αλλά ποτέ δεν υπήρξε εθνικιστικό. Άλλο πατριωτισμός, οργανικά συνδεδεμένος με τον προλεταριακό διεθνισμό, και άλλο ο μόνο στη φαντασία «αριστερών αντιεθνικιστών» υπάρχων αριστερός εθνικισμός..

Τι λένε για την Κύπρο οι «αριστεροί αντιεθνικιστές» μας; Τι λένε για το βομβαρδισμό και τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας χάριν των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» των Κοσοβάρων; Λιγότερος μικροαστικός φανατισμός θα τους προφύλλασσε ίσως από τέτοια πολιτικά ολισθήματα.

Η ελληνική Αριστερά, συνολικά, όπως γράφει ο Γ. Μαργαρίτης, ήταν πάντοτε αντιιμπεριαλιστική, πάντοτε πατριωτική, είχε πάντοτε συνείδηση αυτού του κρίσιμου παράγοντα. Αλλά τα τελευταία χρόνια, «ο αντιεθνικισμός καθίσταται πεμπτουσία της αριστερής πολιτικής με ισοπεδωτικό τρόπο, σαρώνοντας όλες σχεδόν τις υπόλοιπες αξίες και τα πολιτικά χαρακτηριστικά της Αριστεράς: Τη μέσα από τις κοινωνικές σχέσεις θεώρηση των πραγμάτων πρώτα απ’ όλα. Πραγματικά η επιλογή αυτή καθιστά την αριστερή παρέμβαση «αταξική» με την έννοια ότι δεν μπορεί να αντιληφθεί το πώς αυτά που διακυβεύονται συνδέονται με την οξυμένη κοινωνική – ταξική – πραγματικότητα στη χώρα μας» (Αυγή, 22/04/07). Εγώ θα έλεγα: «Πεμπτουσία μιας ορισμένης αριστερής πολιτικής, ενός ορισμένου χώρου της Αριστεράς». Εν τέλει: Υπάρχει αντιδραστικός εθνικισμός και υγιής πατριωτισμός. Υπάρχει αντιδραστικός αντιιμπεριαλισμός και αυθεντικός, αριστερός αντιιμπεριαλισμός. Υπάρχει κριτική από τα δεξιά της διαδικασίας παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου και κριτική από τη θέση της Αριστεράς και της κομμουνιστικής προοπτικής.