-Ο ανύπαρκτος ήρωας Κωνσταντίνος Κουκίδης

Ο μύθος του Κουκίδη και της περήφανης αυτοκτονίας του την ημέρα της εισόδου των ναζιστικών στρατευμάτων στην Αθήνα ακούγεται πολύ συχνά σε διάφορους χώρους. Πόση όμως ιστορική βάση έχει ο μύθος αυτός; Σε μια νηφάλια παρουσίαση ο Νίκος Σαραντάκος προσπαθεί να διερευνήσει τη βάση αυτής της δοξασίας. Γράφει:

«…Στις 27 Απριλίου, τη μέρα της εισόδου των Γερμανών στην Αθήνα, οι προφυλακές του στρατού ύψωσαν τη γερμανική σημαία στην Ακρόπολη, στις 8.45 το πρωί, όπως έσπευσαν να γνωστοποιήσουν με τηλεγράφημα στον Χίτλερ ο ίλαρχος Γιακόμπι και ο υπολοχαγός Έλσνιτς. Λίγο αργότερα υψώθηκε σε άλλον ιστό η ελληνική σημαία, πλάι στη γερμανική. Από τις πηγές της εποχής δεν φαίνεται σαφώς αν προηγήθηκε υποστολή της ελληνικής σημαίας ή αν δεν είχε γίνει έπαρσή της εκείνο το ταραγμένο πρωινό, πάντως το βέβαιο είναι ότι λίγη ώρα αργότερα και οι δυο σημαίες κυμάτιζαν η μία πλάι στην άλλη. Γερμανικές σημαίες υψώθηκαν επίσης στο δημαρχείο. Η επίσημη παράδοση της Αθήνας (και του Πειραιά) στον Γερμανό στρατιωτικό διοικητή έγινε στις 10.30 από τον δήμαρχο Αμβρόσιο Πλυτά, τον στρατηγό Καβράκο, τον νομάρχη Αττικής και τον δήμαρχο Πειραιώς, στο καφενείο Παρθενών, γωνία Κηφισίας και Αλεξάνδρας. 

Όπως είναι φυσικό, σε τέτοιες στιγμές κυκλοφορούν ένα σωρό φήμες· έτσι, κυκλοφόρησε η φήμη ότι ο εύζωνος φρουρός της Ακρόπολης (ακόμα ανώνυμος), αντί να παραδώσει τη σημαία, την τύλιξε γύρω από το σώμα του και έπεσε στο κενό. Τη φήμη αυτή την κατέγραψε στο ημερολόγιό του ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος, αλλά και ο βρετανός πράκτορας (και μετέπειτα επιφανής ιστορικός) Νίκολας Χάμοντ. Κυκλοφόρησαν και άλλες φήμες τότε: για παράδειγμα, στο δικό του ημερολόγιο ο Ροζέ Μιλιέξ κατέγραψε πως άκουσε ότι Έλληνες στρατιώτες πυροβόλησαν τη σημαία με τη σβάστικα την ώρα της έπαρσής της και την έριξαν από τον ιστό της!

Αρκετές μέρες αργότερα, στις 9 Ιουνίου 1941, σε ανταπόκριση από το Κάιρο, η αγγλική εφημερίδα Ντέιλι Μέιλ, θέλοντας να υπογραμμίσει την εχθρότητα του ελληνικού λαού προς τους κατακτητές, αναφέρει το ίδιο επεισόδιο, μόνο που τώρα δίνει όνομα στον ηρωικό αυτόχειρα εύζωνο: τον ονομάζει Κωνσταντίνο Κουκίδη. Να σημειωθεί ότι στο ίδιο ρεπορτάζ (που δεν κατόρθωσα πάντως να το δω εγώ ο ίδιος), αναφέρονται κι άλλες ειδήσεις που δίνουν την εντύπωση ότι η Αθήνα λίγο απέχει από την εξέγερση: «Μαθαίνω ότι γερμανικές περίπολοι στους δρόμους της Αθήνας έχουν διαταχθεί να χρησιμοποιούν χειροβομβίδες για να διαλύουν λαϊκές συγκεντρώσεις. Ο αρχηγός της Αστυνομίας και ο διοικητής της Χωροφυλακής διώχτηκαν επειδή απέτυχαν να διατηρήσουν την τάξη. Λέγεται ότι η Γκεστάπο δουλεύει σκληρά και ανάμεσα στους ανθρώπους που έχουν συλληφθεί είναι ο κ. Λαμπράκης, ιδιοκτήτης δύο αθηναϊκών εφημερίδων». Φυσικά, πρόκειται για πολεμική προπαγάνδα που διογκώνει φήμες, επιλεκτικά παρουσιασμένες.

Όποιος έχει ξεφυλλίσει σελίδες εφημερίδων σε περίοδο πολέμου, ξέρει ότι δημοσιεύουν ένα σωρό ανύπαρκτα και ατεκμηρίωτα περιστατικά. Τέτοιο ήταν και το ρεπορτάζ της Ντέιλι Μέιλ και είναι χαρακτηριστικό ότι παρέλειπε να αναφέρει πιο πρόσφατα και εντελώς αληθινά γεγονότα που είχαν συμβεί στην κατακτημένη Αθήνα: τις εκδηλώσεις αγάπης και συμπάθειας προς τους Άγγλους αιχμαλώτους φαντάρους και βέβαια το κατέβασμα της γερμανικής σημαίας από την Ακρόπολη τη νύχτα της 30 προς 31 Μαΐου 1941!

Καμιά άλλη πρωτογενής πηγή, ελληνική ή ξένη, δεν αναφέρει τίποτε για το επεισόδιο του ηρωικού αυτόχειρα ευζώνου. Ασφαλώς η φήμη εξακολουθεί την υπόγεια, προφορική διαδρομή της. Από τις πηγές αμέσως μετά την απελευθέρωση, ο μόνος που αναφέρει κάτι για τον Κουκίδη είναι ο Μενέλαος Λουντέμης, σε ένα του διήγημα. Όλες οι άλλες αναφορές είναι πολύ μεταγενέστερες, μετά το 1980….»

Το πλήρες κείμενο που απαντά οριστικά στο ερώτημα μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ