-Μεσόβουνο Κοζάνης: το Χωριό της Αντίστασης
Μεσόβουνο Κοζάνης:
το πρώτο Ολοκαύτωμα (23-10-1941)
Ηταν το πρώτο χωριό της ηπειρωτικής Ελλάδας που πήρε τα όπλα κατά των κατοχικών αρχών. Ενα από τα πρώτα που γνώρισαν τα μαζικά αντίποινα της Βέρμαχτ, με δύο διαδοχικά ολοκαυτώματα κι εκατοντάδες νεκρούς. Κι όμως, η συλλογική εθνική μνήμη κάθε άλλο παρά του έχει επιφυλάξει τη θέση που του αξίζει στο μαρτυρολόγιο της δεκαετίας του ’40.
Ισως γιατί σ’ αυτή την ιστορία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο οι ελληνικές δωσιλογικές αρχές, καθιστώντας την ακατάλληλη για τους συνήθεις πανηγυρικούς της ημέρας.
(Δίκτυο μαρτυρικών πόλεων & χωριών)
Εδώ και καιρό έχει έρθει σε εμάς αρκετό υλικό για το Μεσόβουνο Κοζάνης. Φωτογραφίες, κείμενα, βίντεο…Προσπαθούμε να το ταξινομήσουμε και οι φίλοι που μας το στείλαν ελπίζουμε να μην μας κρατούν κακία. Είναι πολύ το υλικό , μάλλον θα μας πάρει μερικά ξεχωριστά άρθρα. Ξεκινάμε με μια πλευρά της ιστορίας του χωριού μέσα από την αφήγηση ζωής του Κυρισιά τ΄Ακτεαρτσιάντων στην μητρική του γλώσσα, τα ποντιακά
Το όνεμα μ’ εν’ Παραστατίδης Αντώνιος του Σάββα και το παρόνομα μ’ ο Κυρισιάς τ΄Ακτεαρτσιάντων. Εγεννέθα σο Μεσόβουνον και είμαι Μεσοβουνιώτης. Εγεννέθα το 1930. Τα γονεκά μουν έρθανε α’σήν Μικρασίαν, α’σήν περιοχήν Αμπες Σεβάστιας. Α’σήν Κεμισχανάν (Αργυρούπολη) περίπου το 1760 α’σό χωρίον Άκντερε (Ασπροποταμιά) έφυγαν και επήγαν σο χωρίον Σάρκιοϊ του νομού της επαρχίας Ζάρας και λέγνε μας Ακταρτζιάντας. Με την ανταλλαγήν έρθανε οι γονείς εμούν σο Μεσόβουνον επειδής είχεν πολλά νερά. Είσεν κεπία… είχεν οχτώ χαμαιλέτας… (χαμαιλέτας είναι νερόμυλοι).
Εν τω μεταξύ πρόσφυγες έταν, η φτώχια επερίσσευεν. Έλεγαν σ΄αούτην την εποχήν το ψωμίν ατούν ‘κι κανείτε ‘τς. Εθερίζανε τα κοκία τα κριθάρια και αν εδίναν καλόν κιφάλ και αρχίναν εθέριζαν, έλεθαν και επορεύκονταν. Τρανόν φτώχια! Ο αποικισμός εδίνεν ατς ή πέντε πρόβατα, ή πέντε αιϊδε, ή ένα βούδ ή ένα χτίνον ή ένα γάϊδαρον. Με τ’ ατά και με τ’ ατά ο ένας με τον άλλον έζησαν μέχρι το ΄4ο .
Το ΄40 έβρανε μας τα γεγονότα… του πολέμου. Το Μεσόβουνον γνήσιοι Πόντιοι, αποικία ‘κι θέλναν να έταν. Αντέδρασαν σα σχέδια του Χίτλερ. Αφού αντέδρασαν έλθαν και τα επακόλουθα. Το ΄41 ατό το μικρόν το χωρίον είπεν ΟΧΙ στο φασισμό! Έλθαν 2000 Γερμανοί, όλα μη λέγω, πρώτη φοράν έρθανε έβραν έναν οπλισμένον σκότωσαν α’τον ση πλατέαν. Ες πολλά ιστορίαν ατό το κέκα. Έλθαν οι Γερμανοί 2000 σρατιώτ περίπου επερικύκλωσαν το χωρίον, ετοπλάεψαν εμάς σην εκκλησίαν γυναίκ’ς, αντρούδες, μωρά ‘α κάγανε μας απές σην εκκλησίαν. Εν τω μεταξύ ήρθε έναν διαταγή, εχόρτσανε από 18 μέχρι τα 60 εμάς τα γυναικόπαιδα και τη γαρίδας είπανε μας πάρτε α’σό σπίτα σουν ήντα επορείτε και εβγάτε εξ α’σο χωρίον. Την ώραν ντε εξέβαμε εξ’ α’σο χωρίον εδούλεψαν τα τυφέκια, τίναν εχόρτσαν, ουλτσ εσκότωσαν αφ’κά’ σα κεπία 165 νομάτς. Έκαψαν το σπίτε μουν το βίος εμουν όλον εκατέστρεψεν και επαίραν μας και πήγαν σο Καϊλάρ. Ετοπλάεψαν εμας ουλτς απές σο πέτρινον το σχολείον τη Καϊλαρή.
Σο Μεσόβουνον έτανε κλειρούχοι 212 οικογένειας. Και εδούλεψαν τα φουρνία, από παν’ έβρεχεν και εφέρνανε μας και έτρωγαν εκιαπές κανα δυο βδομάδας και κανόντσανε ντο να ευτάνε μας. Η αλήθεια να λέγεται εήν το κέκα να ‘νεσπάλω ο Παυλίδης εδιάθεσεν το ψωμίν της εποχής, τα δύο βδομάδας που έμνες σο Καϊλαρ. Μετά εκανόντσανε σε κάθε νομόν να στείλνε από είκοσι οικογένειας. Εμείς έτυχε να πάμε, να στείλνε μας ση Φλώρινα σο χωρίον Κλαπούτζικσταν, Πολυπλάτανον λέγνατο ατώρα. Και σκάλωσαμ’ και γύρευαμ’ (ζητιανεύαμε) … εκεί σα χωρία ολόερα είχαμε τον θείο μουν τον ακτερτζήν τον μπάρμπα- Γιάννε, τη πατέρας ημ τον αδελφόν και προστάτευε μας. Εμείς έμνεσε επτά αδέλφια και η μάνα μουν οχτώ. Όλοι μουν εκοιμούμνεσε σ’ ένα γεργάν αφκά. Εποίεν σο νομάρχη τη Φλωρίνας, εδιαμαρτυρέθεν. Και συνέχεια επέναμε εψαλάφαναμε σο Κλαμπουτζηκσταν, έτανε δώδεκα οικογένειας πρόσφυγες, Καυκάσιους πα λέγανατς, κάθεν ημέραν σα πόρτας ατουκιάν έμνες, ανθρώπ’ πα πουγαλεύτανε. Εδιαμαρτυρέθεν σο νομάρχη έστειλεν μας σο Βαρθολόμ. Εκεί, ας λέγομε τα καλά πα και τα κακά πα που λέει ο λόγος, εδίνανε μας και κε δυστυχήσαμε. Εγώ ήμπαν επένα εψαλάφανα εδίνα με. Έκοφτα τσε ξύλα εδίνανε με και δύο ξύλα μακραία όπως εφέρνανε τα ασό ρασιν. Απές σο σχολείον εκάθουμνες. 11 μήνας. Έρθεν μία ήνας γαρή, από παν’ α’σό σχολείον έν το σπίτ’ν ατουν, Θυμία λέγαν ατην! Είδε μας όλοι ‘μουν σ’ένα κρεβατ κιαν μόνον τα ποδάρα ‘μουν εβάλναμε. Εσκώθεν η γαρή ελάστεν το χωρίον. Απαδά τσακέτα, απακεί παντελόν, ακεί κάμις έραψεν σ’ έναν άλλον εσέγκεν απ’έσ’ διάφορα εποίκε μας έναν κρεβάτ και κοιμούμνεσε. Είχεν, δηλαδή όπως έζησαν το πράγμα λέγατα! Είχεν καλούς ανθρώπς ο Άγιος Βαρθολομαίος. Εδιαφέρθανε! Στο κάτω κάτω ας λέγωσα κι αλλιώς κέ πείνασαμε ε’ην την εποχή. Και σο ποίον χωρίον τη Φλωρίνης και πήγα γύρεψα! Αμοχώρ, Αρμενοχώρ, Καύκασος. Εκες τα χωρία σκεδόν όλα εγύρεψα τα.
Ύστερα εδόθεν το ’42 εντολήν να επανερχούμαστε σο χωρίονεμουν, να έρχουμες οπίς. Έρθαμε, ερχίνεσαμ’ ασήν αρχήν και τυραννίουμες. Πεϊ εφύτεψαν λίγα καρτόφαια άλλος με την τσάπαν άλλος απ’ αλλού εσπέρναμε κανα δύο στρέματα χωράφ! Με τ ‘ατο, τα χαϊβανια μουν πα ντε γλύτωσαν σα χωρία ατουκές, επήραν ατα και πήγαν οι Γερμανοί αλλ εκράτασαν και εζήναν ας λέουμε με τεϊνα, άλλοι επούλτσαν ατα και εζήναν με τεϊνα. Είχαμε σημαδεμένα, έτυχεν εμείς τα πρόβατα μουν και το χτήνον είχαμε σημάδ’ και ένα βούδ’ εμούν… με τ’ ατά επορεύκουμες. Έλα έλα έντον το κίνημα το Εθνικόν Απελευθερωτικόν Μέτωπο. Το χωρίον έπαθεν πολλά. Επήρε μέρος σ’εκείνον τον αγώνα. Ασόν καημόν αχτέ. Σκότωσαν τι πατεράδες εμουν. Τώρα ερεθισμό να λές σα, όπως θέλ’ ο καθένας λέ’ ατό. Αλλά εήνος που επέρασεν τα κακά εήνος εξέρ’ετα. Ετσουνάευεν ο Γερμανόν. Αλλά είχεν και τους Έλληνες που εκαθοδήγαναν ατονε. Έταν γερμανικά φορεμένος. Άμα και καλάτσευεν ούτε γνώριζεσα τον. Με το ζόρ’ έχτισαμε ούτε ασερώνια να λές ατά, ούτε μαντρί να λές ατά. Με τα τζαβτάρεα. Τα τζαβτάρεα είναι η βρίζα. Με τεϊνα εποίκαμε οσπιτόπα. Και έσεβαμε απές.
Ατοίν ‘κι ησύχασαν ατά πα έρθαν έκαψαν. Έφυγαμε αδά κι ακεί σο κάμπον σα χωρία. Τάχα ησύχασαν τα πράματα μετά από κάμποσον καιρόν, ο ένας με τον άλλον λέν να πάν σο χωρίον κιαν. Ως πότε ‘α τερείσε ο άλλος, ως πότε ‘α δίσε. Μία, δεύτερον το τρίτον ευτάει σε και κατσίν. Εγώ είχα ήναν θείαν σα Πολλά Νεράν εκιάφκαν, ερίαζα τα βούδαι μου΄ναι. Είχαμε και ένα χτήνον, έναν άχρηστον γαϊδούρ’. Επήρα τα βούδεα έρθα σα παν το Γραμματίκ’ και άρχουμαι να φυτεύω καρτόφε, καρτόφε είναι τα πατάτες- ποντιακά εμείς αέτς λέουμ’ ατά. Παίρω τον αδελφόν μ’ α’σα παν το Γραμματίκ και έρχουμες σο Μεσόβουνον. Για να μη μπερδεύκουμε τα πράματα, α λέγουμε τα πράματα με το όνομαν ατ’. Α λέτε με γιατί εστούδίασα απάν σο Γραμματίκ; Ετότες π’ έταν οι αρχές ποίος αβάλνεσε απές. Οχτώ άτομα… κι ‘τρώες. Σεήν τη φτώχειαν, το ’44.
Οι Αθηναίοι πα αδά κιάν εγομώθαν κι οι Πειραιώτ’ πα. Έστω και λαζουδί ψωμίν μερικά χωρίαν εβρήκαν. Κι είπανε ας πούνε οι αρχές ετότες τα τρανά τα οικογένειας πρέπ ν’ακολουθούνε, για να μη πεθάνε ασήν πείνα, πρέπ ν’ακλουθούνε τα τμήματα. Και ήντεν περισσεύ ασο καζάν τρών και ζούν. Για τ’ατό έταν τα αδελφια μ’ κι η μάνα μ’ σο Γραμματίκ απάν.
Έρθαμε σο χωρίον, ας έρχουμες σο θέμα το βράδυ που έρθαμε απλούτε κα και ψοφά το έναν το βούδ’. Εμείς ατώρα μωρά, 14 χρονών μωρό ήμουν και όμως έλαμπα, ο αδελφό μ’ έν 11, 11 σα 12, όχι ατουκά λάθος λέγα τα, εγώ 14, η αδελφή μ’ 13 εήνος 12 ναι! Κλαίω. Λέγων να πας λέσα τη μάναμ’ ντε παθάμε. Επένεν εήνος, έρθεν η μάνα μ’. Έρθεν η μάνα μ’ το πρωί οι γερμανοί έρτανε και εμείς επίαναμε το Βέρμιο, όταν εκούγαμε οι Γερμανοί. Ένουμνες αμόν εήν τα πουλία, τα κυνηγημένα. Επλάκωσαν επιχείρηση του Βερμίου τα θηρία του Χίτλερ και του Μουσουλίνι και ήντηνα έβρηκανε μπροστά τους αν θέλτς ένα χρονών μωρό ας έτονε, αν θέλτς ογδόντα χρονών γέρος ας έτονε εσκότωνανε. ‘Κ΄εχάριζαν. Και τα αδέλφα μ’ ένας γέρος με άλλα οικογένειας α’σό Μεσόβουνον 42 άτομα συναντούν ατά ασό Βέρμιο όπως έρχουνταν σο Μεσόβουνον και σκοτώνατς όλτσ. Ο γέρον πε συνόδευεν ατά επειδής έτονε μπροστά και είδεν αγλήγορα τι Γερμανούς, εκρύφτεν σ’ ένα τσόκουμ αφ’κά και έζησεν είδεν όλεν τη σκηνή κι έρθεν είπεν α’τα όπως είχαν τα πράματα. Τοποθεσία εν, έν ένας βράχος και λέν ατο ωρολόϊ, περιοχή Δημοτικό και Πύργοι, σύνορα.
Και φέβουμε πάλι κυνηγημέν’ σα τρυπία του Βερμίου. Εμείς με τη μάνα μ’ έμνες σ’ έναν τοποθεσίαν λέγομα Αϊ Παύλος. Είχεν τρυπήν, έμνεσε 55 άτομα απ’ές ση σπηλιά, πεινασμέν οχτώ ημέρες. Ονύχταν επαίρναμεν νερό με διάφορα πράματα… τελευταία τοπλάφκουνταν εκεικά που έντανε κανα τέσσερι γεροντάδες, πέντε, επέμναν α’σήν ομαδική εκτέλεση οι γεροντάδες, αούτα γυναικόπαιδα κι ήνταν αέτς, αποθάνε όλ, λένε ο ένας με τον άλλον, πρέπ’ με πάσαν θυσίαν να ρούζοματς σο κάμπον,σο κάμπον όταν λέγουμε, ας πούμε σην Έδεσσα κι αυκά, ασήν Νάουσα αφκά σεήν τα χωρία. Εκές κάναν ντομάτα πα βρήκες σα χωράφα κες, έστω και άγουρον, έστω και έναν πιπέρ, έστω και ένα λάχανο, ας έτον και σαπεμένον. Πρέπ’ να ρούζοματ’ς εκές τολάϊστον οι ιμσοί ζούνε, αν όχι όλ’. Ένα βράδυ μετά από οχτώ ημέρες ταλαιπωρημέν εβγόνομε ασόν τρυπίν κιάν πέλκι ζούμε. Εξέβαμε οξουκά. Άλ’ λένε να κατεβάσνε μας αδά σα χωρία, σο Μανιάκι ση Κόλατσαν ατουκές. Κρυφά που είν’ και Γερμανοί, αλ’ λένε α βρήκνατς εκές και σκοτώνατς, αλ’ λένε σο κάμπον. Τελευταία ο ένας πε θέλνε σο κάμπον έτωνε ο Θεόφυλον ο Τερικανίδης. Ατός ο Τερικάνον είπεμέν να ‘κλωθάτε με για ας χωρίουνταν. Εχωρήγαμ’ σε είνον μερέα και ποίκαμε τέσσερα ημέρες σο Βέρμιον απάν (τα οξιάς) τα κιουρκιάνεα εσκάλωσαν και φύλωναν ολίγον. Απ΄εϊνα έτρωγαμε. Εκατήβαμε σα Πολλά Νερά, ση Βέρνιτσα αέτς ονομάσκεται.
Η αλήθεια να λέεται ατέ η θείαν εποίκεν έναν, εμείς αέτς λεγουμε σα ποντιακά, έναν γαβουρευτον μάλεζ χαμνόν, δηλαδή ετσιγαριζαν τα’λευρια εκκοκινίαζανατα κι επεκεί επίνανατα ατό ντο λέω το γαβουρευτομάλεζον και δύι ημέρες τ΄ιντέρια μουν εκόλτσαν. Δύι ημέρες επεήνο εφάζνε μας. Ημέραν ημέραν έρθαμε σα καλά μουν. Αλλά και ντο να ποίναμε. Τοπλαέφταμε σε κάθε σπίτι τη χωρί από πέντε έξι οικογένειες, το χωρίον αδά εσυγγένευεν με το χωρίον εμούνε οι περισσοί ντερετεμπλουδες εταν (DEREDAMKIOΪ) xωριον πέντε εξ χιλιομετρα μακρα ασο χωριον εμούν σην πατριδαν. Επερίλαβεν ατότες η ΕΤΑ έλεγανα, σα γράμματα πα κ΄εξέρουμε, πολιτική οργάνωση θα λέσα, εποίκε μας και καζάν, επέναμε επαίρναμε φαΐ, εφέρνανε ας πούμε τα τροφίματα από φκά ασόν κάμπον κι πέναμε κι έρχουμες επαίρναμε και τρώμεν, ους να έρθεν το θέρος. Το θέρος όταν σκάλωσε κι έρθεν εταγουτεύταν ο κόσμος απές σο κάμπον και δούλευανε, αλ ζα ερίαζανε, αλ πρόβατα ερίαζανε, αλ’ επένανε σα χωράφα εθέριζαν και έζησαμε αραέτς έναν καιρόν μέχρι τέλους ’44.
Το ’45 είχαμ’ και την απελευθέρωση, εκλωσταμ’ πάλι σο Μεσόβουνο. Φτώχεια! Εμείς ατότες επί ξύλου κρεμάμενοι, λέγατα και σα πόντια απα δα κι απά κει, τυρρεανυμέν εσκάλωσαμε και αρθοποδίουμες κ΄ επρόλαβεν και ο εμφύλιος. Αφού επερίλαβεν και ο εμφύλιον οι Μεσοβουνιωτ’ καμμένα τα ψίατουνε, άλλος τον πατέραν ατ’ εχάσεν, άλλος τη μάναν ατ’ έχασεν, άλλος τ’ αδέλφια τ’ εχάσεν. Το Μεσόβουνον στον αγώνα έτονε και σο πρώτον ο πρωτοστάτης.
Ασό ’41 όσοι εζήνανε ση παρανομίαν του Μεταξά σο Μεσόβουνο εβρήκανε άσυλο επειδής έτονε δίπλα σο Βέρμιον και είχεν απάν το δάσος εκεί εκρύφκουσαν. Επαίραν μέρος πάλι, εθελοντικα κανα δώδεκα παιδία. Γίνεται επιστράτευση, επαίραν άλλα 120. Έρτε τάχα ο στρατός εμούνε ? στρατός εμούνε?. Στέκνε σο σύνορον σο κοντινόν σα Ούτσενα και κει βάλνε με το πυροβολικόν απές σο χωρίον, τάχα οι αντάρτες εκιαπές έτανε. Εμείς πάλι εσκορπίγαμε σα χωρία. Αλ’ σο βουνον, αλ’ αδά, αλ’ εκεί, έφυγαμ’ ξανά ασό χωρίον. Μετά το εδόθεν εντολή να πάτε παίρετε ο,τι ειν’ ασο σπίτασουν και κατεβαίνετε σα Ούτσενα (Κομνηνά). Εγώ σο Μανιάκι έμνε, έφυγα μ’ και πήγαμε, νεοπαντρεμένος πα εμνέ. Την μάνα μ’ εβοήθεσα να την κιόλα ό,τι είχαμε, ζατιμ ντο είχαμε, έθηκε νατα απάν’ σην αραπάν και εκατήβασεν ατα σα Ούτσενα.
Εστάθαμε εμείς πα έναν εβδομάδα, δύο, σο Μανιάκι ση Τοπάλ-Σαββα. Ο άνθρωπον να έν καλά εφάζνε, επότσε μας,έλεγα μας μόνο οξουκές μη βγόνετε να λέπνε σας σε.Ύστερα εξέβαμε επεκεί ο ένας με τον άλλο έμαθαμε που είναι τα οικογένειας και κατήβαμε σα Ούτσενα. Σα Ούτσενα όμως αδά ατοίν πα κατηβαίνε γιαμ παίρνε μας τελευταίαν επήγαμε και ένα διάστημα σο Καϊλάρ. Είχα και ένα θείο τον Αμανάτ έλεγαν ατον, σχωρεμένον, ενδιαφέρκοτουν. Πεινασμένο ‘κ’εφέκε με. Μετα το όλον ντε ποίκαμε απόφυγα να παίρνε με οι αντάρτε, σην επιστράτευση πα απόφυγα. Ατούκα πα απόφυγα. Έναν ημέραν λέγω ‘α παμ’ και σο χωρίον κιανε ελέπουμε και τα οικογένειας, σα Ούτσενα. Έρχομαι σα Ούτσενα κάθομαι ένα διάστημα, έρθαν οι αντάρτε το μεσημέρ γραπώνε μας απές σο καφενείον. Εντέλει επήρανε με. Επειδής εσκοτώθανε τ’αδελφια μ’ οι γαρήδες εκείνης της εποχής «αβού τον κια πέρετετονε» έντον ολόκληρον φασαρία. Το μπιστόλ’ πα ξέγκαν απάν’ιμ’. Σχωρεμένον ο Γιορδάμς «για σένα χάσαμε και τους άλλους». Μετά το πήρανε με και δέβαμ’ πλάν. Εποίκα κι αντάρτης τέσσερα μήνας, εείνο πα έζησα. Σο Καϊμακτσαλαν.
Εποίκα αντάρτης σην Αχλάδαν σο σκοπόν ατουπές ση Παπαδιά Φλώρινας. Με το ντόσιμον τη Φλώρινας έστειλανε μας να κόφτουμε την επικοινωνίαν ασό Κλειδίν. Εγώ εφογώθα την αποστολή μου να ευκαιρώ και έφυγα. Εγώ όταν έφυγα εήν ερούξαν σην ενέδρα. Τραυματίεν και ένας στρατιώτης, αιχμαλωτίστεν κι ένας αντάρτης. Εγώ επήγα κι άλλα φοράς ση Βέβην, έξερα το κάθετι. Το πρωϊ επένα σην αστυνομίαν. Επήα σην αστυνομίαν ο αστυνόμος ούτε πιστεύ’ ντο έμνε αντάρτης, «λέει με ρε παιδι μου επειδής αποψε είχαμε συνέπειες ηρθες να μας δουλέψεις;» Εγώ τίποτα πήγα απές, ατός επαραγγειλεν και καφέν, ατοίν είν’ ανθρώπ! Που πάς παραδίεσαι και κεραϊσε και έναν καφέ, όχι να κρούει σε και σακατών’τ’σε… ένας άχρηστος άνθρωπος: «Από πού είσαι;», «από το Μεσόβουνο», είχεν δύο παιδία φωτογραφίαν απές του Μεσοβούνου. Το μόνο που ερώτησεν με «αυτοί που βρίσκονται;» είπα τον είν’ σο Βέρμιο. Εήνος τότες επίστεψεν ατό ντο είπα εκατατοπίστεν εποίκεν τα χαρτία μ’ επήα σην Κοζάνη, σην Κοζάνη εκράτεσανε με.
Τρία μήνας εκάτσα απές. Η μάνα μ’ επίασεν και δικεγόρον επήεν σο δικαστικό κλητήρα έφαγανα την εκείνης της εποχής 800 φράγκα. Εστερέθεν ασα πάντα με τη γαρή μ’ εντάμα. Επέρασανεμε στρατοδικείο είχαμ’ και ένα μωρόν και κε πήγα σο Μακρόνησον. Σα να έταν συννενοημένοι. Ατός ο Καρώτσης , ερώτησε με ο πρόεδρος κατ’ επήα κατ’ να λέγω, ατός λέει «αχ μωρέ κύριε πρόεδρε ατότες μωρό έτον ατό ντο ήξερεν;» Μετα το πήρεν έσυρε με οξουκά. Έρθα σο Καϊλάρ έζησαμε εκές έναν καιρόν κατ εδίνανε μας πα σαν θύματα, 100 φράγκα έτανε μετ’ εείνα εκάθουμνες σο Καϊλάρ κές και έτρωγαμ’ ατα, η αλήθεια να λέεται εκαλοπέραναμε πα ατότες! Πεινασμέν’ ‘κι έμνες! Έρθαμ’ ασα Ούτσενα εδόχτεν εντολήν το 1950 οι Μεσοβουνιώτες να πανε σο χωρίον ατουν. Ετοπλάευταμε ασα Ούτσενα και έρθαμε σο χωρίον… αούτε η γαρίμ’ έν, αση τεαμερτσιάντας ασο DEGIRMETASIN τη Σιδηρόπουλωνος η θαγατέρα. Με τ’ατέν μαζί απόκτησαμε τέσσερα μωρά. Ατέ ετσάεζεν εμέν, εγώ ετσάεζα ατέν έζησαμε ους ατώρα, καλά πα ‘κ’ εζήσανεμε ‘κ’ επείνασαμε πα. Εποίκαμε και κτηνοτροφία καλά έμνες σ’εήν την εποχήν! Ατώρα τα παιδίας πα κι ερέχνουντάνεσε. Άλλα εποχας εείνα, άλλα ατώρα. Αέτς πα οι δυ’ πα ζούμε! Αλλά γογκίζουμε και σπογκίζουμε.
Και το μόνο που αναμένουμε είν να είν’ καλά τα γεράματα ‘μουν. Ατά ‘κι τελείντανε…
————————————————
Το κείμενο αντιγράφτηκε από το πρωτότυπο χωρίς διορθώσεις ορθογραφικές ή άλλες.
————————————————–
Αφήγηση της Μάρθας Παραστατίδου :
—————————————————-
Ένα κείμενο του Ηλία Ακριτίδη που δημοσιεύτηκε στον «Εορδαϊκό Παλμό» και αφορούσε απάντηση σε αναγνώστη :
«Θα ξεκινήσω απαντώντας στον αγαπητό φίλο με ένα αξίωμα αναγνωρισμένο πανταχόθεν, ότι την επίσημη ιστορία την γράφουν οι νικητές και ως συνήθως την γράφουν πάντα όπως τους συμφέρει, μα πολλές φορές την αποσιωπούν ,αυτό προσπάθησαν να κάνουν και με την μεγαλειώδη αντίσταση του Ελληνικού λαού και του μαρτυρικού χωριού Μεσσοβουνου.
Το μετεμφυλιακό κράτος που φτιάχτηκε από της συμμορίες των δωσίλογων συνεργατών των Ναζί ( Πούλιου, Μηχάλ Αγά, Τσαούς Αντών των Μαγγανάδων των Πανωλιασκέων και των Σούρληδων ) και αργότερα τους εγκάθετους των Αγγλοαμερικάνων κι΄από κοντά οι πατριδοκάπηλοι γενοκτονολόγοι κάθε απόχρωσης , αυτό ήθελε να κάνει, και μέσα σ΄αυτό εντάσσεται και η απαγόρευση της δημιουργίας μνημείων που να θυμίζουν της φασιστικές θηριωδίες, οι Μεσοβουνιώτες απαγορεύονταν να κλάψουν φανερά τους νεκρούς τους ,πού για μνημόσυνα και άλλες τελετές , μεγάλη απόδειξη ότι μνημείο στον τόπο της θυσίας έγινε μετά το 1974.
Όσο για το εξουσιαστικό κέντρο όπως ανερυθρίαστα γράφει και κάνει πως δεν γνωρίζει είναι γνωστό ότι ήταν ο Τσολάκογλου και η κυβέρνηση του υποχείρια των Ναζί αλώστε αυτοί την διόρισαν , που πολλές φορές υπερθεμάτιζε σε αγριάδα και βαρβαρότητα τους Ναζί .Όσο για της ανιστόρητες και αγεωγράφητες ανοησίες ότι το Μεσσόβουνο ήταν μακριά από τα «εθνικά και διοικητικά κέντρα ,δεν είναι περίεργο ότι χωριά όπως η Κλεισούρα εδώ κοντά μας η Κάνδανος στην Κρήτη που ήταν κι΄ αυτά μακριά από εθνικά και διοικητικά κέντρα έπαθαν τα ίδια και χειρότερα από το μαρτυρικό Μεσσόβουνο, δεν είναι γνωστό ότι με την άμεση συνεργία και προτροπή του κατοχικού νομάρχη Κοζάνης Γεωργαντά συντελέστηκε το τερατούργημα του ολοκαυτώματος του χωριού.
Μεγάλο κεφάλαιο είναι ο ξεριζωμός των Πόντιων η ανταλλαγή των χριστιανικών πληθυσμών με τους μουσουλμανικούς από την Μικρά Ασία και τον Πόντο στην Μακεδονία και τανάπαλιν, με τις εκατέρωθεν ευθύνες και των δυο χωρών Τουρκίας και Ελλάδας, και των πατρώνων τους οι οποίοι έπαιξαν τον κυρίαρχο και καθοριστικό ρόλο στην Μικρασιατική καταστροφή.
Θέλω να θυμίσω ότι οι κάτοικοι του Μεσσόβουνου συγκρούστηκαν με την Αστυνομία στις αρχές της δεκαετίας του 30 για το θέμα δημόσιου δρόμου, οι τότε αρχές ήθελαν να περνά έξω από το χωριό ενώ οι κάτοικοι μέσα από το χωριό όπως ήταν χαραγμένος πάνω στον παλιό, αυτό έγινε αιτία να συλληφθούν και να οδηγηθούν στην εξορία στο νησί Ανάφη που σημειωτέων ήταν τότε τόπος εξορίας, πέντε Μεσσοβουνιώτες με το περίφημο ιδιώνυμο του (εθνάρχη Βενιζέλου ), αυτοί οι πέντε εξόριστοι Μεσσοβουνιώτες με το που έπεσε το μέτωπο δραπέτευσαν από την εξορία (ο Μεταξάς βλέπεται ήθελε να τους παραδώσει σιδηροδέσμιους στους ναζί ) και έγιναν η μαγιά για να οργανωθεί η αντίσταση .
Στην εξορία οι αγράμματοι Μεσσοβουνιώτες έμαθαν να γράφουν και να διαβάζουν από τους συγκρατούμενους τους, έμαθαν να διεκδικούν συλλογικά και να επιλύουν τα προβλήματα τους, ενστερνίστηκαν τα ιδανικά της ελευθέριας δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης έμαθαν να οργανώνουν την πάλη τους με βάση τα συμφέροντα τους , κι΄έτσι όταν επέστρεψαν στο χωριό στο χωριό έγιναν οι πρώτοι πυρήνες αντιστασιακών οργανώσεων ενόπλων και μη, αυτό ήταν η αιτία και όχι τα ανιστόρητα φληναφήματα του κ. Μωϋσιάδη περί δήθεν μεγαλείου των Ελλήνων και της Ποντιακής ψυχής .
Για την ιστορία του χωριού Μεσσόβουνου γράφτηκαν πολλά από διάφορους, ένας εκ των οποίων είναι και επί κεφαλής των γενοκτονολόγων ο κ. Φωτιάδης ο οποίος ανέσυρε σε ομιλία του στον τόπο της θυσίας όλες τις δικαιολογίες των ναζί που είναι καταγεγραμμένες στα γερμανικά αρχεία της Βέρμαχτ στην Νυρεμβέργη .
Το κατοχικό κράτος για να εδραιωθεί καθαίρεσε τους νομάρχες δήμαρχους και προέδρους σ΄όλη την επικράτεια και τοποθέτησε τοποτηρητές (όπως έκανε η χούντα των συνταγματαρχών ακριβώς 27 χρόνια αργότερα) έτσι και στο Μεσσόβουνο διόρισαν τοποτηρητή , όπως ήταν φυσικό αυτό οι Μεσσοβουνιώτες δεν το δέχτηκαν στη προσπάθεια τους να τον επιβάλουν συγκρούστηκαν με την ένοπλη αντάρτικη ομάδα (ΛΕΥΤΕΡΙΑ) η οποία πήρε την απόφαση για την εκτέλεση του τοποτηρητή διορισμένου προέδρου ,όπως είναι γνωστό τους προδότες σε περιόδους πολεμικών συγκρούσεων τους εκτελούν επί τόπου οι εχθροί και οι φίλοι τους όταν τελειώσουν την δουλειά τους γιατί φοβούνται ότι μετά θα κάνουν και σ΄αυτούς το ίδιο.
Στο Μεσσόβουνο λοιπόν δεν δοκιμάσθηκαν αδυναμίες ούτε απερισκεψίες, δοκιμάστηκε ο έντιμος και ανιδιοτελής αγώνας για ελευθερία και αντίσταση στον καταχτητή από την μια και από την άλλη η ιδιοτέλεια και η προδοσία ,είναι αν μη τι άλλο ύβρις στην μνήμη των θυμάτων να γράφονται τέτοια πράγματα .Όσο για τον χαρακτηρισμό Τουρκόσποροι ο συγγραφέας του πονήματος επιχειρεί να ανασύρει τα ποιο ταπεινά εθνικιστικά ένστικτα των πόντιων και όλων εκείνων που υποθάλπουν τον ρατσισμό και ξενοφοβία .για το αν ήταν έμπειροι πολεμιστές είναι κυριολεκτικά ψέμα κατάπτυστο, οι φιλήσυχοι κτηνοτρόφοι και ξυλοκόποι Μεσσοβουνιώτες ζούσαν στην περιοχή του Απές, μια περιοχή χαμένη νότια των ποντιακών ορέων και σε απόσταση 150 χιλιομέτρων από την Σεβάστεια προς τα βόρεια, και σε υψόμετρα άνω 1500 μέτρων ζούσαν σε αρμονία με τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της περιοχής χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα την όποια πολεμική εμπειρία απέκτησαν την απέκτησαν εδώ συμμετέχοντας στο Αλβανικό μέτωπο .
Με τον χαρακτηρισμό Κομμουνιστές επιχειρείται άλλη μια δόλια παραποίηση της πραγματικότητας από τον συγγραφέα .
Το μετεμφυλιακό κράτος ήθελε να καταργήσει την εθνική αντίσταση από τη συλλογική λαϊκή μνήμη με απαγορεύσεις. Απέτυχε οικτρά. Η σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη χούντα των ιμπεριαλιστών επιχειρεί κάτι πιο πονηρό: ΝΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΕΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ. Ιστορικοί σε διατεταγμένη υπηρεσία, εδώ και στην Ευρώπη και στη Ρωσία και αλλού, επιχειρούν να ταυτίσουν τους αντιστασιακούς με τους φασίστες. Να ταυτίσουν, δηλαδή, τους θύτες με τα θύματα, τους βασανιστές με τους βασανισμένους, τους ήρωες με τους προδότες, τους αετούς με τα σκουλήκια. Και όπου αυτό δεν περνάει εύκολα, όπως στη χώρα μας, επιχειρούν να πείσουν τις νεότερες γενιές ότι η εργατική και λαϊκή αντιφασιστική αντίσταση, έγινε για προσωπικούς λόγους, ότι για οικογενειακές ή ιδιοκτησιακές διαφορές ο ένας βρέθηκε με το ΕΑΜ και ο άλλος με τους Χίτες και τους συνεργάτες.
Για την περαιτέρω ιστορία του χωριού θα συγκεράσω τις μαρτυρίες των Μεσσοβουνιωτών Τερικανίδη Θεόφιλου και Ακριτίδη Παντελή που πέθαναν και δυο σε βαθύ γήρας.
Όπως προανέφερα μετά την εκτέλεση του διορισμένου προέδρου οι Μεσσοβουνιώτες φοβούμενοι αντίποινα εγκατέλειψαν όλοι το χωριό και πήγαν σε άλλα χωριά κυρίως όπου είχαν συγγενείς φίλους η συχωριανούς από τον Πόντο. Ο Νομάρχης Γεργαντάς σε συνεργασία με τους ναζί και την Ελληνική Αστυνομία προχώρησαν σ΄ένα ασύλληπτο για την εποχή σχέδιο για την επαναφορά των κατοίκων στο χωριό .Μετέφεραν και εγκατέστησαν στο χωριό τον σταθμό χωροφυλακής Πύργων και μέσω των χωροφυλάκων άρχισαν να διαδίδουν ότι δεν θα πειράξουν κανέναν αν επιστρέψει στο χωριό ,βλέποντας τότε ότι χαλάρωσαν τα πράγματα και πιεζόμενοι από τις δουλειές στα κτήματα τους φυγάδες ,έπρεπε να οργώσουν και να σπείρουν άλως θα πεινούσαν τότε τα νοικοκυριά στηρίζονταν μόνο στα δικά τους πόδια, αν δεν ήταν γεμάτο το αμπάρι με αλεύρι λιμοκτονούσαν. Έτσι σιγά σιγά άρχισαν να επιστρέφουν στο χωριό.
Όταν αντιλαμβάνονται οι χωροφύλακες ότι οι περισσότεροι έχουν γυρίσει στο χωριό ,ειδοποιούν τον Νομάρχη Γεωργαντά ,ο οποίος ως γνήσιος Έλλην πατριώτης επιτελή το καθήκον στο ακέραιο ,ειδοποιεί τους ναζί .Το τι επήλθε είναι γνωστό τις πάση, στις 23-10-1941 οι ναζί σαν αγρία θηρία που διψούν για αίμα κυκλώνουν το χωριό μαζεύουν τους κάτοικους στην πλατεία και ξεχωρίζουν τους άνδρες από 16 έως 60 χρόνων από την μια μεριά και από την άλλη τα γυναικόπαιδα ,στα σπίτια έβαζαν φωτιά και τα έκαιγαν .
–Εκεί στην πλατεία του χωριού εκτυλίχτηκαν σκηνές ασύλληπτου ηρωισμού που δίνουν νόημα και άξια στο γένος των ανθρώπων, ο ανάπηρος Ασφαλτίδης Ιορδάνης διαχωρίζεται από τους ναζί από το γκρούπ των μελλοθάνατων να μην εκτελεστή, και τότε τους λεει, «Αούτην ούλ τα συνέλκαμ ας τα χάνταν ας χάμε κι΄εγώ ζατίμ ντο αξίαν θα έχς για τεμέν η ζήση», (Αυτοί όλοι οι συνομήλικοι μου αν χαθούν ας χαθώ και εγώ τι άξια θα έχει για μένα η ζωή ).
–Μια μάνα της οποίας το όνομα συγχωρέστε με δεν συγκράτησα και η οποία είδε τα 3 παιδία της να καίγονται μέσα στο πυρπολημένο από τους ναζί σπίτι της τους εκλιπαρεί ουρλιάζοντας να την σκοτώσουν βλέποντας ότι δεν την καταλαβαίνουν τα θηρία πηγαίνει και με νοήματα αναγκάζει τον Γερμανό στρατιώτη να την σκοτώσει.
–Μια ακόμη σκηνή οι οποία έμεινε ανεξίτηλη στην μνήμη μου από την εξιστόρηση των χωριανών που προανέφερα είναι την ώρα που ακούστηκε το κροτάλισμα των πολυβόλων, τα γυναικόπαιδα τα βαλαν στον δρόμο για να τα κατεβάσουν στην Πτολεμαϊδα περίπου διακόσια μέτρα από τον τόπο του μαρτυρίου, με το άκουσμα των πολυβόλων οι γυναίκες με τα μωρά στις αγκαλιές ορμούν πάνω στα τέρατα γίνετε μάχη σώμα με σώμα με τους Γερμανούς στρατιώτες οι οποίοι χρησιμοποιώντας τους υποκόπανους των οπλών χτυπούσαν παντού σπασμένα κεφάλια ώμοι πλευρά όπου έβρισκαν κτυπούσαν τα κτήνη.
Οι ναζί στο τόπο του μαρτυρίου ολοκληρώνουν το έργο τους μετά την μαζική εκτέλεση ο επί κεφαλής αξιωματικός γυρίζει πάνω από τον καθένα και του δίνει την χαριστική βολή ,κάπως έτσι τελειώνει η ιστορία για την μέρα της μεγάλης σφαγής στο χωριό Μεσσόβουνο της Επαρχίας Εορδαίας του νομού Κοζάνης.
Θρήνος βαρύς πόνος αβάσταχτος βουβός οι κάτοικοι που ακόμα ζουν και έζησαν αυτήν την μέρα σιωπούν η σιωπή γίνεται μοιρολόι και τα δάκρυα αναβλύζουν σαν ανοιξιάτικες πηγές από τα μάτια τους.
Έτσι λοιπόν, αγαπητοί αναγνώστες/ριες το Μεσσόβουνο θα μείνει στην ιστορία τόπος μαρτυρίου και σύμβολο αγώνα για όλους τους λαούς του κόσμου που αγωνίζονται και θυσιάζονται για τo ιδανικό της ελευθέριας και τότε και σήμερα όσο κι άν οι εξωνημένοι παραχαράκτες προσπαθήσουν να το αλλάξουν.
—————————————————-
Η ανατομία μιας σφαγής
Από τον «Ιό» στην «Ελευθεροτυπία» 27/10/2002
[σημείωση Π&Α. Ο φίλος Ματσουκέτες γράφει: «η περίπτωση του Μεσόβουνου μάλλον χάλασε την ιδεολογική σούπα της ρατσιστικής προκατάληψης κατά των προσφύγων που είχαν δημιουργήσει οι «Ιοί» και προσπάθησαν με κάθε τρόπο να διαχύσουν στο κοινό που τους διαβάζει. Επίσης δεκάδες και εκατοντάδες είναι οι προσφυγικοί οικισμοί στην ελληνική Μακεδονία που έσπασαν με το παράδειγμά τους την προκατάληψη αυτή.«]
Ηταν το πρώτο χωριό της ηπειρωτικής Ελλάδας που πήρε τα όπλα κατά των κατοχικών αρχών. Ενα από τα πρώτα που γνώρισαν τα μαζικά αντίποινα της Βέρμαχτ, με δύο διαδοχικά ολοκαυτώματα κι εκατοντάδες νεκρούς.
Κι όμως, η συλλογική εθνική μνήμη κάθε άλλο παρά του έχει επιφυλάξει τη θέση που του αξίζει στο μαρτυρολόγιο της δεκαετίας του ’40.
Ισως γιατί σ’ αυτή την ιστορία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο οι ελληνικές δωσιλογικές αρχές, καθιστώντας την ακατάλληλη για τους συνήθεις πανηγυρικούς της ημέρας.
Ο λόγος για το Μεσόβουνο του νομού Κοζάνης. Μια ιστορία με την οποία αξίζει ν’ ασχοληθούμε -ιδίως σήμερα, που οι προσπάθειες για αναθεώρηση των γεγονότων της δεκαετίας του ’40, με βάση μια ανανεωμένη εκδοχή των ψυχροπολεμικών στερεοτύπων, εμφανίζονται ξανά στον ορίζοντα.
Ως βάση γι’ αυτή την αναμόχλευση θα χρησιμοποιήσουμε μια σειρά από αδημοσίευτα αποκαλυπτικά ντοκουμέντα που εντοπίσαμε στο σχετικό φάκελο των Αρχείων του υπ. Εξ. (1945, φ. 4), συμπληρώνοντάς τα όπου χρειάζεται με πληροφορίες από ήδη δημοσιευμένο υλικό.
Η προϊστορία της εξέγερσης
Η ιστορία του Μεσόβουνου ξεκινάει, ουσιαστικά, με την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών της δεκαετίας του ’20. Ως τότε λεγόταν Κρίμσια και κατοικείτο από τουρκόφωνους μουσουλμάνους (1.468, σύμφωνα με την απογραφή του 1920). Το 1924 αντικαταστάθηκαν από 220 οικογένειες «Λαζών προσφύγων εκ Πόντου» -805 άτομα συνολικά. Τον Οκτώβριο του 1940, δυο βδομάδες πριν από το ξέσπασμα του πολέμου, η τελευταία προπολεμική απογραφή πληθυσμού βρήκε εκεί 1.171 άτομα.
Η εγκατάσταση των προσφύγων στην περιοχή εξυπηρετούσε γνωστούς -και δημόσια διακηρυγμένους- «εθνικούς στόχους». Οι ίδιοι οι Μεσοβουνιώτες, όμως, δεν φαίνεται να ήταν ιδιαίτερα αγαπητοί στις αρχές. Τουλάχιστον αυτό διαπιστώνουμε από την έκθεση που ο κατοχικός νομάρχης Κ. Γεωργαντάς συνέταξε αμέσως μετά την «ανταρσία» (Κοζάνη 19.10.1941, αρ. πρωτ. εμπ. 203γ):
*«Οι κάτοικοι του χωρίου τούτου», διαβάζουμε, «διατελούσιν εις εντελώς απολίτιστον κατάστασιν, τα δε 90% τούτων τυγχάνουσι κομμουνισταί εκ των μάλλον επικινδύνων». Την απέχθεια του εθνικόφρονος λειτουργού δεν μειώνει ούτε καν η διαπίστωση ότι «οι εκ τούτων στρατευθέντες κατά τον πόλεμον επεδείξαντο πολύ καλήν διαγωγήν» στα βουνά της Αλβανίας.
Την ύπαρξη κομμουνιστικής οργάνωσης στο χωριό, που «ανέπτυξε σοβαρή δράση» ήδη από τα χρόνια του Μεσοπολέμου, επιβεβαιώνει και ο δάσκαλος του χωριού Αλέκος Χατζητάσκος, που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην εξέγερση του ’41.
*«Την περίοδο της φασιστικής μεταξικής δικτατορίας», προσθέτει, «αρκετή δράση ανέπτυξε το αντιδικτατορικό μέτωπο που συγκροτήθηκε με την πρωτοβουλία των κομμουνιστών του χωριού».
*Την ίδια γνώμη είχαν, φαίνεται, και οι μεταξικές αρχές. Ωσπου τον Μάρτιο του 1941, στη μέση του ελληνοϊταλικού πολέμου, ο νομάρχης Κοζάνης αποφάσισε να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Με εισήγησή του προς το υπουργείο Εσωτερικών, ζητεί «την διάλυσιν του κοινοτικού συμβουλίου» του Μεσόβουνου «λόγω των κομμουνιστικών φρονημάτων των μελών αυτού και διότι δεν συνεμορφούντο προς τας εκάστοτε διαταγάς και οδηγίας της Νομαρχίας». Εισηγείται, μάλιστα, συγκεκριμένο διάδοχο σχήμα: «την ανάθεσιν των καθηκόντων του συμβουλίου εις τριμελή διοικούσαν επιτροπήν εκ των Παύλου Κωνσταντινίδη ως προέδρου, μέλους του κοινοτικού συμβουλίου, και των Λεων. Αϊβατζίδη και Ευσταθίου Παπαδοπούλου, ως μελών της επιτροπής».
Ακολούθησε, λίγες μέρες μετά, η γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδας, η κατάρρευση του μετώπου και ο σχηματισμός της πρώτης δωσιλογικής κυβέρνησης από τον Τσολάκογλου. Στη χώρα επιβλήθηκε τριπλή κατοχή, και η επαρχία Εορδαίας περιήλθε στη γερμανική ζώνη, υπό την εποπτεία του Φρουραρχείου Κοζάνης.
Για ορισμένους, ωστόσο, οι υπηρεσιακές προτεραιότητες παρέμειναν αναλλοίωτες. Λες και δεν είχε συμβεί τίποτα στο μεσοδιάστημα, το υπουργείο Εσωτερικών αποφασίζει στις 30 Ιουνίου να ρωτήσει την υφιστάμενή του νομαρχία Κοζάνης «εάν υφίσταντο οι λόγοι οι υπαγορεύσαντες κατά τον Μάρτιον την διάλυσιν του κοινοτικού συμβουλίου» του Μεσόβουνου. Η απάντηση ήταν θετική και στις 26 Ιουλίου το υπουργείο ανακοίνωσε επίσημα την αντικατάσταση του κοινοτικού συμβουλίου από την προταθείσα «εθνικόφρονα» επιτροπή.
Στο μεσοδιάστημα, η τοπική κοινωνία προσπαθούσε να οργανώσει τη ζωή της κάτω από τις καινούριες συνθήκες. Κάτοικοι του Μεσόβουνου λεηλάτησαν την επαύριο της ήττας τις αποθήκες της τοπικής στρατιωτικής μονάδας, κρύβοντας όπλα και πυρομαχικά για ώρα ανάγκης. «Με πρωτοβουλία του αντιδικτατορικού μετώπου», υποστηρίζει ο Χατζητάσκος.
Ο ίδιος αναφέρει επίσης τη συγκρότηση τοπικού πυρήνα της αντιστασιακής οργάνωσης «Ελευθερία», τη σύσταση ένοπλης πολιτοφυλακής που είχε αναλάβει τη νυχτερινή περιφρούρηση του χωριού, καθώς και μια αποτυχημένη απόπειρα σαμποτάζ κατά της σιδηροδρομικής γραμμής στο Μουχαρέμ Χαν.
Παράλληλα, ακολουθώντας μια πρακτική γενικευμένη σε όλη την ύπαιθρο εκείνη τη χρονιά, οι Μεσοβουνιώτες αρνήθηκαν να παραδώσουν τη σοδειά τους στις δωσιλογικές αρχές.
Η «ανταρσία»
Δεν ξέρουμε πώς θα είχαν αντιδράσει οι χωρικοί, αν η αντικατάσταση του κοινοτικού συμβουλίου είχε γίνει από τις μεταξικές αρχές, πριν από την κατάρρευση του μετώπου. Το βέβαιο είναι ότι δεν συμμορφώθηκαν με την απόφαση της δωσιλογικής κυβέρνησης. Με την υποστήριξη του χωριού, ο απολυμένος κοινοτάρχης Ιωάννης Μαυρανάς αρνήθηκε να παραδώσει στη διορισμένη επιτροπή τα γραφεία και το αρχείο της κοινότητας.
*Οι ίδιες οι δωσιλογικές αρχές, πάντως, δεν είχαν την παραμικρή αμφιβολία για την αιτία του κακού. «Την εξέγερσιν των κομμουνιστών κατοίκων Μεσοβούνου», διαβάζουμε στην έκθεση που συνέταξε στις 19 Οκτωβρίου ο νομάρχης, «ιδίως υπέθαλψε και υπέκαυσεν ο βουλγαροκομμουνιστής διδάσκαλος του χωρίου Μεσοβούνου, Αλεξ. Χατζητάσκος». Κομμάτι δύσκολο, βέβαια, μια και ο τελευταίος ανέλαβε τα καθήκοντά του μόλις στις 5 Οκτωβρίου.
Μπροστά στην αντίδραση των συγχωριανών του, ο διορισμένος κοινοτάρχης Κωνσταντινίδης υποβάλλει την παραίτησή του, για να την ανακαλέσει λίγο αργότερα. Ακολουθεί η επίσημη «εγκατάστασις» της νέας κοινοτικής αρχής «υπό της χωροφυλακής και των Γερμανών». Ετσι, με τη βία του χωροφύλακα και την εκφοβιστική παρουσία των κατακτητών, «παρεδόθη αυτοίς το αρχείον και το γραφείον της κοινότητος».
Το πρωί της 10ης Οκτωβρίου, απόσπασμα της χωροφυλακής συνοδευόμενο από 2 γερμανούς υπαξιωματικούς επισκέπτεται το χωριό αναζητώντας 11 «σεσημασμένους κομμουνιστές» και κάνει έρευνα για κρυμμένα όπλα. Οι καταζητούμενοι έχουν φύγει -ίσως χάρη στην απερισκεψία του ίδιου του Κωνσταντινίδη, που το προηγούμενο βράδυ καμάρωνε σε καφενείο της Πτολεμαΐδας για τις επερχόμενες συλλήψεις. Απογοητευμένοι, οι χωροφύλακες θα συλλάβουν έτσι τον καθαιρεθέντα πρόεδρο Μαυρανά και τη γυναίκα ενός παλαίμαχου κομμουνιστή.
*Το ίδιο βράδυ, ο διορισμένος κοινοτάρχης σκοτώνεται στη μέση του χωριού «διά περιστρόφου» από τον -επίσης παλαίμαχο- κομμουνιστή Κώστα Ιγνατιάδη. Ως κίνητρο του εκτελεστή, ο νομάρχης καταγράφει την «υπόνοια» ότι το θύμα «είχε καταδώσει εις τας Ελληνικάς και Γερμανικάς αρχάς αυτόν και τους κατοίκους της κοινότητος ότι τυγχάνουσι κομμουνισταί και ότι αποκρύπτουσι τυφέκια και πολυβόλα».
Σύμφωνα με τα επιζήσαντα τοπικά στελέχη του ΚΚΕ, η απόφαση για το φόνο του Κωνσταντινίδη πάρθηκε από την κομματική οργάνωση του χωριού. Ο καθοδηγητής Εορδαίας, Βασίλης Τσουκαλίδης, ισχυρίζεται στις αναμνήσεις του ότι ο ίδιος είχε εισηγηθεί μονάχα την απαγωγή του, αλλά οι ντόπιοι κομμουνιστές έδρασαν «όπως αυτοί ήθελαν». Ο ίδιος ο Χατζητάσκος, τέλος, υποστηρίζει ότι η απόφαση «της οργάνωσης» για εκτέλεση του Κωνσταντινίδη τού κοινοποιήθηκε σε έκτακτη σύσκεψη την τελευταία στιγμή, υποχρεώνοντάς τον να ακυρώσει προγραμματισμένη συνάντησή του με τον Τσουκαλίδη.
*Ακολούθησε ο ξεσηκωμός. «Ο φονεύς αρχικομμουνιστής Ιγνατιάδης», διαβάζουμε στην έκθεση του νομάρχη, «μετά του βουλγαροκομμουνιστού διδασκάλου Αλέκου Χατζητάσσου, εξήγειραν τους κομμουνιστάς και αμαθείς κατοίκους του χωρίου, διαβεβαιούντες αυτούς ότι ολόκληρος η Ελλάς επανεστάτησε κατά των Γερμανικών Αρχών, ότι ερυθροί Ρώσσοι Αλεξιπτωτισταί έχουσι κατέλθει εις πολλά σημεία της Μακεδονίας και ότι εντός ολίγων ημερών αί Ρωσσικαί Στρατιαί θα κατήρχοντο εις την Ελλάδα».
Δυο ένοπλες ομάδες ανταρτών ανεβαίνουν στο Βέρμιο. Τη στρατιωτική διοίκησή τους αναλαμβάνει, ως έφεδρος αξιωματικός, ο Χατζητάσκος. Δεν κάνουν, ωστόσο, την παραμικρή επιθετική ενέργεια. Είναι προφανές ότι βρισκόμαστε μπροστά στο ίδιο μοντέλο αυθόρμητης, «αμυντικής» ενέργειας με τις εξεγέρσεις του ελληνικού πληθυσμού, λίγες βδομάδες νωρίτερα, στην κατεχόμενη από τους Βουλγάρους περιοχή της Δράμας.
Ομηροι και διαπραγματεύσεις
Στις 11 Οκτωβρίου, απόσπασμα χωροφυλακής μ’ επικεφαλής τον ενωμοτάρχη Ζαφειράκη επισκέπτεται το χωριό για να διενεργήσει ανακρίσεις. Υστερα από ειδοποίηση των κατοίκων, οι αντάρτες τούς συλλαμβάνουν, ζητώντας ανταλλαγή τους συλληφθέντες της προηγουμένης.
*Οι δωσιλογικές αρχές της Κοζάνης αποφασίζουν στο μεταξύ να πατάξουν την «ανταρσία», καταφεύγοντας στην προστασία των γερμανικών όπλων. «Κατά των εξεγερθέντων απεστάλησαν αποσπάσματα Χωροφυλακής υπό τον διοικητήν της Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής Εορδαίας και τον διοικητήν της Χωροφυλακής Κοζάνης ταγματάρχην Τριανταφύλλου», τονίζει στην έκθεσή του ο νομάρχης, «εκρίθη όμως σκόπιμον όπως τα αποσπάσματα ταύτα μη ενεργήσωσι κατά των επαναστατών, καθόσον ούτοι ήσαν ωπλισμένοι δι’ αυτομάτων όπλων, και ζητηθή η επέμβασις των Γερμανικών Αρχών Κατοχής, όπερ και εγένετο».
Στις 12 Οκτωβρίου, νομάρχης, εισαγγελέας και ηγεσία της χωροφυλακής επισκέπτονται το Γερμανικό Φρουραρχείο Κοζάνης και του «καθιστούν γνωστήν την σημειωθείσαν στασιαστικήν κίνησιν κατοίκων της κοινότητος Μεσοβούνου, εμπνεομένων υπό κομμουνιστικάς αρχάς».
Ταυτόχρονα, απευθύνουν στους εξεγερμένους χωρικούς τελεσίγραφο, «όπως καταθέσωσι τα όπλα και αφήσωσιν ελευθέρους τους συλληφθέντας». Ως μεσολαβητής επιστρατεύεται ο κοινοτάρχης του γειτονικού (επίσης προσφυγικού) χωριού Κομνηνά, «όστις εξήσκη επιρροήν επί των κατοίκων Μεσοβούνου» και θα πετύχει την απόλυση όλων των ομήρων, πλην του ενωμοτάρχη. Σχετική εντολή υποστηρίζει ότι είχε δώσει στην τοπική οργάνωση του ΚΚΕ και ο Τσουκαλίδης. Οι Γερμανοί ενημερώνονται από τη νομαρχία «τηλεφωνικώς» για όλες τις εξελίξεις.
Η πρόσκληση στη Βέρμαχτ
Ο νομάρχης Γεωργαντάς, ωστόσο, δεν το βάζει κάτω. Στις 13 Οκτωβρίου επισκέπτεται ξανά το Γερμανικό Φρουραρχείο, συνοδευόμενος από τον εισαγγελέα και τον ανώτερο διοικητή χωροφυλακής δυτ. Μακεδονίας. Την επομένη απευθύνει, γραπτά αυτή τη φορά, έκκληση για επέμβαση της Βέρμαχτ προς αποκατάσταση της τάξης:
*«Καθ’ άς έχομεν πληροφορίας, αίτινες δεν είναι απολύτως εξηκριβωμέναι, η Κοινότης Μεσοβούνου φυλάσσεται από φρουράν ανταρτών οίτινες πιθανόν να είναι ενισχυμένοι και από χωρικούς ετέρων χωρίων, ευρίσκονται διεσκορπισμένοι εις τα γύρωθεν υψώματα και αναμένουσι να επιτεθώσιν καθ’ οιουδήποτε όστις ήθελεν εισέλθη εις το χωρίον των.
Οι αντάρται έχουσιν περίπου 10 πολυβόλα, αρκετά όπλα και χειροβομβίδας […]. Επειδή η εξ 24 ανδρών Χωρ/κής [δύναμις] παραμένει εις Κομνηνά ανίσχυρος να επιχειρήση τι χωρίς την βεβαιότητα ασκόπου θυσίας έναντι καλώς εξωπλισμένων υπερεκατόν Μεσοβουνιτών, έχομεν την τιμήν να παρακαλέσωμεν όπως λάβητε τα κατά την κρίσιν σας μέτρα διά την αντιμετώπισιν του δημιουργηθέντος ζητήματος».
*Αλλο που δεν ήθελαν οι Γερμανοί… Το επόμενο βράδυ, «γερμανικόν απόσπασμα εκ 100 περίπου οπλιτών, ενισχυθέντων και δι’ αποσπάσματος χωροφυλάκων» ξεκινά από την Κοζάνη για την «κατά των κατοίκων Μεσοβούνου ενέργειαν». Σταθμεύει τα οχήματά του στα Κομνηνά και συνεχίζει με τα πόδια προς το Μεσόβουνο, για να το βρει μισοαδειανό: προφανώς ειδοποιημένοι, «πολλοί εκ των κατοίκων είχον εγκαταλείψει από της νυκτός το χωρίον και είχον καταφύγει εις τα πλησίον χωρία, τινές δε τούτων είχον καταφύγει εις τα όρη υπό τον δημοδιδάσκαλον Χατζητάσσον και τον φονέαν Ιγνατιάδην».
Γερμανοί κι έλληνες συνεργάτες τους δεν θα βρουν, έτσι, παρά «έναν μόνο ένοπλον κάτοικον, ον και εξετέλεσαν επί τόπου ενώπιον των κατοίκων του χωρίου, προς παραδειγματισμόν και εκφοβισμόν». Ηταν ο 19χρονος Θεόδωρος Ακριτίδης, σύνδεσμος των ανταρτών με όσους είχαν μείνει πίσω. Σύμφωνα με τον Χατζητάσκο, οι γονείς του ήταν παρόντες στον τουφεκισμό. Παρόντες, επίσης, «παρηκολούθησαν την ενέργειαν ταύτην» ο νομάρχης Κοζάνης «μετά του Ανωτέρου Διοικητού Χωροφυλακής».
Ακολούθησε έρευνα για όπλα στα σπίτια του χωριού, χωρίς αποτέλεσμα. «Μόνον εκτός του χωρίου, εγγύς ποιμενικής καλύβης, ανευρέθησαν 6 κιβώτια πλήρη πυρομαχικών τυφεκίων Μάνλιχερ».
Εχοντας τελειώσει την επίδειξη δύναμης για την οποία τους είχαν καλέσει, οι Γερμανοί αποχωρούν μαζί με τους εκπροσώπους της «Ελληνικής Πολιτείας». Στο χωριό θα παραμείνει ένα απόσπασμα «εκ 50 οπλιτών Χωροφυλακής», μ’ επικεφαλής τον ταγματάρχη Τριανταφύλλου, «ίνα ενεργήση κατά των εις τα όρη καταφυγόντων ενόπλων κατοίκων Μεσοβούνου, προς διάλυσιν και σύλληψιν αυτών και απελευθέρωσιν του κρατουμένου ενωμοτάρχη».
Ολα δείχνουν πως η κατάσταση βαίνει προς εκτόνωση. Μέσα στο επόμενο τριήμερο, οι περισσότεροι από τους εξεγερμένους επιστρέφουν στα σπίτια τους. Σύμφωνα με τους Χατζητάσκο και Τσουκαλίδη, καθοριστικό ρόλο σ’ αυτή την επιλογή διεδραμάτισαν οι «εγγυήσεις» που παρείχαν, ως μεσολαβητές, ο κοινοτάρχης Κομνηνών και ο τοπικός πολιτευτής Κοσμάς Προκοπίδης. Εξαίρεση αποτελεί η αρχική ομάδα των «10-12 ενόπλων», που σύμφωνα με τη Χωροφυλακή «διεσκορπίσθησαν εις τα χωρία της περιφερείας Ναούσης», αφήνοντας ελεύθερο τον απαχθέντα ενωμοτάρχη. Ολα έδειχναν πως η εξέγερση του Μεσόβουνου είχε ένα σύντομο μεν, πλην σχετικά αναίμακτο, τέλος.
Η σφαγή
Τα πράγματα εξελίχθηκαν, όμως, πολύ διαφορετικά. Οι γερμανικές αρχές ήταν αποφασισμένες να προχωρήσουν σε παραδειγματική αιματοχυσία, για εκφοβισμό του πληθυσμού. Η πρόσφατη γενική διαταγή του Ανώτατου Αρχηγείου της Βέρμαχτ για τις κατεχόμενες χώρες των Βαλκανίων και της Ανατ. Ευρώπης ήταν, άλλωστε, αρκετά σαφής: «Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι μια ανθρώπινη ζωή σ’ αυτές τις χώρες συχνά δεν μετράει και ο εκφοβισμός επιτυγχάνεται μόνο με ασυνήθιστη σκληρότητα» (14.9.41).
Το απόγευμα της 22ας Οκτωβρίου, ο γερμανός υπασπιστής επισκέπτεται τη νομαρχία και ζητεί πληροφορίες για τα τεκταινόμενα. Οταν πληροφορείται ότι οι κάτοικοι έχουν γυρίσει στα σπίτια τους, απαιτεί από το νομάρχη να του παραχωρήσει «50 χωροφύλακας, οίτινες την 7ην πρωινήν της 23ης δέον να ευρίσκωνται απροφασίστως εις Πτολεμαΐδα, όπερ και εγένετο». Στη συνέχεια, ο νομάρχης τίθεται υπό περιορισμό στο γραφείο του. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει ο ίδιος, σε μια προφανή προσπάθεια να αποτινάξει από πάνω του κάθε ευθύνη για το μακελειό.
Ξημερώματα της 23.10.1941, το Μεσόβουνο περικυκλώνεται από 40 αυτοκίνητα με στρατιώτες της Βέρμαχτ, που ήρθαν επιτούτου από Φλώρινα, Εδεσσα και Θεσσαλονίκη. Συγκεντρώνουν όλους τους κατοίκους, διαχωρίζουν τους άντρες ηλικίας 16-69 χρόνων και δίνουν στα γυναικόπαιδα 2ωρη διορία να συγκεντρώσουν «όσα κινητά πράγματα δυνηθώσι». Τη μεταφορά τους στα Κομνηνά θα αναλάβει η χωροφυλακή, οι άντρες της οποίας παρακολουθούν χωρίς αντιδράσεις τα τεκταινόμενα.
Ακολουθεί η εκτέλεση, «ομαδικώς και δι’ αυτομάτων όπλων», όλων των συλληφθέντων αντρών του χωριού. Η αναφορά του νομάρχη κάνει λόγο για 135 άτομα, αυτή της γερμανικής διοίκησης για 142. Αλλες πηγές ανεβάζουν τους εκτελεσμένους σε 165.
Τα μετέπειτα
*«Μεταξύ των εκτελεσθέντων», αναφέρει ο νομάρχης, «ήσαν και οι τρεις δημοδιδάσκαλοι του χωρίου, εις ους καίτοι εζητήθη υπό των Αξιωματικών Χωροφυλακής όπως δοθή χάρις, εν τούτοις δεν εδόθη τοιαύτη». Περίεργη και καταφανώς ταξική διάκριση, που προτιμάμε να αφήσουμε ασχολίαστη. Ο νομάρχης διευκρινίζει πάντως, με καταφανή απογοήτευση, ότι «ο βουλγαροκομμουνιστής δημοδιδάσκαλος Χατζητάσσος, όστις ετύγχανεν αρχηγός του κινήματος, δεν συνελήφθη εισέτι».
Η τραγωδία έκλεισε με το ολοσχερές κάψιμο του χωριού «δι’ εμπρηστικών βομβών, εκτός πέντε οικιών και της εκκλησίας». Τα περίπου 900 γυναικόπαιδα που επέζησαν, μεταφέρθηκαν στην Πτολεμαΐδα και διασκορπίστηκαν, «κατόπιν διαταγών των Γερμανικών Αρχών», στα χωριά του νομού, αλλά και στους νομούς Ημαθίας και Φλωρίνης -προς γενικότερο, προφανώς, παραδειγματισμό. Η νομαρχία Κοζάνης περιορίστηκε να τους διανείμει ένα «χρηματικόν βοήθημα 200 δρχ. κατ’ άτομον» μαζί με «άρτον και τρόφιμα αναγκαιούντα διά την πορείαν των».
Κάπου εδώ τελειώνουν οι αναφορές της νομαρχίας για τη συγκεκριμένη σφαγή. Για τη ζωή των κατοίκων του χωριού τα επόμενα χρόνια, οι πληροφορίες είναι ως εκ τούτου αποσπασματικές.
Τον Ιούλιο του 1943, όταν περνά από κει ένας καπετάνιος του ΕΛΑΣ, πολλοί από τους κατοίκους έχουν επιστρέψει. «Αντί για σπίτια αντικρύσαμε σωρούς από πέτρες. Αυτοί που επέζησαν είχαν χτίσει μικρές καλύβες κοντά στα ερείπια. Γυναίκες μαυροφορεμένες και παιδιά με δίτροχα ομηρικά κάρα μεταφέρανε στάχυα στα αλώνια». Ο εκτελεστής του δωσίλογου κοινοτάρχη, Κώστας Ιγνατιάδης, αποτελεί το σύνδεσμο του χωριού με τον ΕΛΑΣ και περιβάλλεται με πραγματική λατρεία από τους κατοίκους (Αμύντα Κοσμά «Αναμνήσεις ενός καπετάνιου», Θεσ/νίκη χ.χ., σ. 62).
Εννιά μήνες αργότερα, το Μεσόβουνο δέχεται μία ακόμη φορά τη βία των κατακτητών και των συνεργατών τους. Γερμανικές μονάδες «επικουρούμεναι υπό Εθνικιστικών ομάδων», σημειώνει σε έκθεσή του ο κατοχικός επιθεωρητής νομαρχιών Μακεδονίας, Αθανάσιος Χρυσοχόου, πραγματοποιούν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο Βέρμιο.
*Στις 22 Απριλίου, τμήματά τους περικυκλώνουν το χωριό, «φονεύοντα πάντα κάτοικον όστις επεχείρει έστω και εκ φόβου να διαφύγη, αδιακρίτως φύλου και ηλικίας». Αποτέλεσμα: «Κατεστράφη παν ό,τι είχεν υπολειφθή εκ της κατά το έτος 1941 καταστροφής και παν ό,τι ανοικοδομήθη έκτοτε, καταστραφέντων εξ ολοκλήρου και δι’ εμπρησμού όλων των οικιών, δημευθέντων των ζώων και χωρικών και φονευθέντων πολλών εκ των κατοίκων, οίτινες προσεπάθησαν να σωθώσι διά της φυγής. Περί τα 100 άτομα μεταφέρθησαν και ενεκλείσθησαν εις το Στρατόπεδον Συγκεντρώσεως Πτολεμαΐδος».
Μετά την απελευθέρωση, η αρμόδια διεύθυνση του υπ. Εξ. εισηγείται να παραπεμφθούν στα έκτακτα δικαστήρια δωσιλόγων ο νομάρχης Γεωργαντάς, ο εισαγγελέας Κοζάνης και οι διοικητές της τοπικής χωροφυλακής «ως υπαίτιοι διά την υπό των Γερμανών αφανισμόν ενός ολοκλήρου ανθούντος άλλοτε ελληνικού χωρίου». «Η λαβούσα χώραν σφαγή», διαπιστώνει, «θα απεφεύγετο εάν αι τότε εν τη περιφερεία ταύτη εδρεύουσαι Ελληνικαί Αρχαί δεν είχον απευθυνθή εις την γερμανικήν στρατιωτικήν Διοίκησιν επί τω τέλει αποκαταστάσεως διά γερμανικών δυνάμεων της διασαλευθείσης τάξεως».
Η συνέχεια της υπόθεσης αγνοείται. Μπορούμε, όμως, να τη φανταστούμε…
Ας εν καλά ο θείον.
Εμείς πα έχμε Παραστρατίδην σο Σοφουλαρ μερέα, κι ξέρω άμα συγκενίουνταν. Πολλά κοινόν όνομα εν. Εδέβασα το και εροθύμησα τα ιστορίας απάν σο Βέρμιον ντο έλεγαν σο χωρίον εμουν τεμέτερον οι αντάρτες. Ετιζευάμε τα καπνά και εφουκράσκουμες τα ιστορίας ατων.
Άλλον μίαν κι άλλον, Ας εν καλά ο θείον.
Σχόλιο από aris53m | 22/04/2009
Που εισαι πατριώτη μου Θανάση Κ. να δεις και να διαβάσεις για τα γεγονότα του Μεσόβουνου και να πας ξανά στο γυμνάσιο και λύκειο του Φιλώτα, και να ζητήσεις συγνώμη απο τους μαθητές για τα ψέματα που τους είπες στην ημερίδα με θέμα Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΣΤΗΝ ΕΟΡΔΑΙΑ 1943-1949 τις 13 Δεκέμβρη 2002
Πέρα απο τα άλλα είπε και τα εξής- Εκατόν τριάντα οχτώ άνδρες, γυναίκες, και παιδιά του σημερινού Δήμου Φιλώτα,έχασαν τη ζωή τους από το 1943 ως το 1944 από τον ΕΛΑΣ, την ΠΑΟ, τους Πουλικούς,τον ΕΕΣ, ΤΟ Κομιτάτο, και απο μεμονωμένους πολίτες ή ομάδες. Αν σ’αυτό τον αριθμό προστεθούν οι αντάρτες του ΕΛΑΣ που σκοτώθηκαν στο χώρο αυτό, καθώς και μερικά θύματα των Πύργων και του Μεσόβουνου που σύμφωνα με αδιασταύρωτες μαρτυρίες (Σαμπακίδης 1979:11′ Ιωακειμίδης 2000:77) φονεύθηκαν απο από Έλληνες οπλίτες. Κι όχι απο τους Γερμανούς. Ο αριθμός των ανθρώπων που έβαψαν με το αίμα τους το έδαφος της μικρής αυτής περιοχής, ξεπερνά κατά πολύ τα 32 θύματα του κυρίως Εμφυλίου. Να γιατί ο Εμφύλιος αρχίζει το 1943 κι όχι το 1946
που’σε Θανασήηηηηηηηηη
Σχόλιο από κάτσε καλάααααα | 22/04/2009
[…] Δεβάστεν ουλ ντο εποίκαν οι αφορισμένοι οι Γερμανοί ασό site Πόντος και Αριστερά […]
Πίνγκμπακ από Αντάρτης ασόν Μεσόβουνον « Aris53m’s Blog | 23/04/2009
Ας εφταμε κ΄ολιγον ιστοριαν για τ΄ονεματα :
–ΚΙΡΙΣΧ ελεγαν τεμετερ το μακρυν το ξυλον που εβαλναν οντες ετσιατεβαν ας΄έναν το τουβαρ σ΄άλλο τ΄οσπιτή και εβγονεν και έναν μετρον οξουκά ο θειον ο Αντωντς εν υψηλος για τατο εκολτσανατον το παρονυμ Κυρισχιάς.
-Οσον για τ΄επιθετον ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΔΗΣ ατο εβγον ασην δουλιαν τ΄επoίνεν ο παπους ατ σην πατριδαν σην Κεμισχαναν .
ΠΑΡΑΣΤΑΤΕΣ λεγόταν οι εργάτες που δούλευαν στα μεταλλεία του ασημιού που έκοβαν ξύλα και έφτιαχναν τα στηρίγματα στις στοές των μεταλλείων :ΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΡΙΑ
Σχόλιο από kiamul | 23/04/2009
Πολύ καλό αφιέρωμα
Βγάλτε και τα υπόλοιπα.
Εξαιρετικοί στην αφήγηση ο θείον ο Αντώντς και η θεία Μάρθα.
Εκείνο το ..»σκυλίν» και το τελευταίο τραγούδι της όλα τα λεφτά.
Πολύ καλός και ο σύντροφος Ακριτίδης, αν και λίγο σκληρός.
Ίσως όμως πρέπει να λες τα σύκα σύκα και την σκάφη σκάφη όταν πάνε «Να ταυτίσουν, δηλαδή, τους θύτες με τα θύματα, τους βασανιστές με τους βασανισμένους, τους ήρωες με τους προδότες, τους αετούς με τα σκουλήκια».
Ξαναθυμήθηκα και το κείμενο του ΙΟΥ. Πολύ καλό επίσης αλλά..
Όμως τελικά έχουν ένα κώλυμα αυτοί οι τύποι.
Γιατί ενώ τα ρίχνουν στον κατοχικό νομάρχη επειδή «..Οι ίδιοι οι Μεσοβουνιώτες, όμως, δεν φαίνεται να ήταν ιδιαίτερα αγαπητοί στις αρχές..» και «..Οι κάτοικοι του χωρίου τούτου», διαβάζουμε, «διατελούσιν εις εντελώς απολίτιστον κατάστασιν..»
Αυτοί εξακολουθούν να μην μπορούν να κρύψουν την «συμπάθειά» τους για τις :
«.. 220 οικογένειες «Λαζών προσφύγων εκ Πόντου»..» που «..Η εγκατάσταση των προσφύγων στην περιοχή εξυπηρετούσε γνωστούς -και δημόσια διακηρυγμένους- «εθνικούς στόχους»..»
Τι λέτε ρε μάγκες !! Και που θέλατε να τους πάνε τους πρόσφυγες για να ικανοποιηθείτε ?
Σχόλιο από sarantamilakokkina | 23/04/2009
Εξαιρετικό το κείμενο. Συγχαρητήρια.
Είδα ότι η περίπτωση του Μεσόβουνου μάλλον χάλασε την ιδεολογική σούπα της ρατσιστικής προκατάληψης κατά των προσφύγων που είχαν δημιουργήσει οι «Ιοί» και προσπάθησαν με κάθε τρόπο να διαχύσουν στο κοινό που τους διαβάζει.
Επίσης δεκάδες και εκατοντάδες είναι οι προσφυγικοί οικισμοί στην ελληνική Μακεδονία που έσπασαν με το παράδειγμά τους την προκατάληψη αυτή.
Σχόλιο από Ματσουκάτες | 23/04/2009
40μηλοκόκκινε, ο αντιπροσφυγικός ρατσισμός του Ιού φαίνεται απ’ αυτά που παραθέτεις, τα οποία όμως δεν εξυπηρετούνται ούτε κατ’ ελάχιστον από τις πραγματικές ιστορικές συνθήκες εγκαταστασης των Μεσοβουνιωτών. Όπως αναφέρουν και οι ίδιοι, το χωριό της Κοζάνης όπου εγκαταστάθηκαν «Ως τότε λεγόταν Κρίμσια και κατοικείτο από τουρκόφωνους μουσουλμάνους».
Δηλαδή κατοικούνταν από ανταλλάξιμους Τούρκους που έφυγαν για την Τουρκία και στη θέση τους εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Τι το φυσικότερο;
Κι όμως, για τους «Ιούς» μας αυτό έπρεπε απαραιτήτως να εξυπηρετεί τα εθνικιστικά κρατικά συμφέροντα! Και αυτό το αναφέρουν -και αποτελεί Ύβρι- ακόμα και στο αφιέρωμά τους για το Μεσόβουνο.
Γιατί το λέν αυτό; Μα είναι απλό! Γιατί εμείς οι Έλληνες της Ανατολής δεν χωράμε στις αναλύσεις τους για την περιοχή. Είμαστε ένας πληθυσμός που θα έπρεπε να μην υπάρχει, εφόσον δεν είχαμε τόπο και δικαιώματα πουθενά.
Στο χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που διαλυόταν σε έθνη-κράτη το απόλυτο δίκιο το δίνουν στους Τούρκους εθνικιστές. Θεωρούν ότι εμείς δεν είχαμε κανένα πολιτικό δικαίωμα, πλην αυτό της υποδεέστερης μειονότητας. Ακριβώς γι αυτό πρωτοστατούν σήμερα με αισχρό τρόπο στην ανάπτυξη του ρεύματος του αντιπροσφυγικού αναθεωρητισμού, διαστρεβλώνοντας και συκοφαντώντας. Έφτασαν σε τέτοιο σημείο εξαχρείωσης, ώστε ο εις εξ αυτών, ο Τάσος Κωστόπουλος, αφού συνέγραψε ένα κάκιστο επιστημονικοφανές κείμενο αμφισβήτησης της γενοκτονίας -παρακάμπτωντας και αγνοώντας συνειδητά ένα σύνολο ιστορικών στοιχείων, ακόμα και Τούρκων ιστορικών- συναίνεσε στο να προβληθεί αυτή η αντιπροσφυγική αντιποντιακή απόπειρα σε μια τουρκική εθνικιστική εφημερίδα.
Έχει απόλυτο δίκιο ο Ματσουκάτες στην επισήμανσή του.
Μ-π
Σχόλιο από Πόντος και Αριστερά | 23/04/2009
Μ-π, χαίρομαι που επιτέλους συμφωνούμε σε κάτι
Σχόλιο από Ματσουκάτες | 23/04/2009
Άρτι αλιευθέν
——————–
Έρημον Μεσόβουνον
Μαύρον ημέραν ξημερών’
μαύρον καταραμένον
Μεσόβουνον ερήμωσες
αέτσ΄ έτον γραμμένον
Είκοσι τρία Οκτωβρή
και του σαράντα έναν
έκαψαν και ν´ ερήμαξαν
κι΄ οπίσ΄ τηδέν ‘κ΄ επέμναν
Ραχία επερικύκλωσαν
ανθρώπ΄ ορθά ‘κ´ εγνεύσαν
άχ έρημον Μεσόβουνον
τα όνειρας ενεύσαν
Κλαίν οι μανάδες, τα μωρά
βοούν τα πολυβόλα
εχάσαμε τ΄ ανθρώπ’σ’ εμουν
εχάσαμ’ατα όλα
Σείουν βοούνε τα ραχ(ι)ά
τα παλληκάρα σβήνε
και τα πουλία από ψηλά
ατά πα δάκρα ξύνε
Το αίμαν ξύεται ποτάμ´
πόνος και δυστυχία
πρόσφυγες ξαν εγένουμνες
σα ξένα τα χωρία
Στίχοι : Ακριτίδη Χρήστου
Σχόλιο από sarantamilakokkina | 06/05/2009
Τα γεγονότα στο Μεσόβουνο
Γράφει ο ΑΛΕΚΟΣ ΣΑΚΑΛΗΣ (ΠΕΤΡΟΜΠΕΗΣ)
Στο βιβλιο του : «Μνήμες»
Χωρίσαμε το καλοκαίρι ’41 στην Ποντοκώμη με τον Βασίλη Τσουκαλίδη, αυτός έφυγε προς τα χωριά της Πτολεμαϊδας και με τον ενθουσιασμό που τον ενέπνεε ξεσήκωνε τα χωριά, και έφτασε και στο Μεσόβουνο.
Στο Μεσόβουνο ήταν δάσκαλος ο Αλέκος Χατζητάσκος απο τους Πύργους. Δεν ξέρω ακόμα αν γύρισε ή είναι στην Τσεχοσλοβακία. Μιά φορά τον είδα εδώ που είχε έρθει με άδεια. Ο Χατζητάσκος δεν ξεσικώθηκε ο ίδιος αντάρτης, αλλά ξεσήκωσε ολόκληρο το χωριό, το ανέβασε οικογενειακά στο βουνό και εκεί οργάνωσε με ομαδικό φαγητό κ.λ.π. Όταν ήρθε ο χειμώνας και άρχισαν τα κρύα και τα χιόνια και δεν μπορούσαν να συντηρήσουν το χωριό και τα γυναικόπαιδα πάνω στο βουνό,κατέβηκαν στο χωριό. Οι Γερμανοί και οι ντόπιοι συνεργάτες τους που είχαν τις πληροφορίες τους γι’αυτη την κίνηση,αποφάσισαν να χτυπήσουν
Οταν κατέβηκαν απο το βουνό, οι Γερμανοί τους άφησαν ήσυχους κανα δυό μέρες και ξαφνικά ένα πρωί κύκλωσαν το χωριό. Μάζεψαν ένα μεγάλο αριθμό από τους κατοίκους. 170 ή 173, δεν θυμάμαι ακριβώς και τους πιό πολλούς τους εκτέλεσαν. Έτσι αρχίζει το έγκλημα που διαπράτουν οι κατακτητές στην περιοχή εκείνη στο οποίο όμως πήρε μέρος και η Χωροφυλακή. Και αυτό έγινε με τον εξής τρόπο αυτούς που οι Γερμανοί τους έστησαν και τους τουφέκισαν μετά τους παράτησαν. Ανάμεσά τους ήταν πάνω απο 10 τραυματίες.Όταν έφυγαν οι Γερμανοί και οι χωροφύλακες, μεσολάβησαν για να μεταφέρουν τα πτώματα, ενας ενωματάρχης σκότωσε όλους τους τραματίες. Υπάρχει αυτόπτης μάρτυρας που γλύτωσε απο αυτή την εκτέλεση και το υποστηρίζει. Έτσι ένα μέρος της Χωροφυλακής,δεν λέμε οτι όλοι πήγαν προς τα κει, αλλά ορισμένοι αρχίζουν να μπαίνουν στην υπηρεσία του κατακτητή και συνεργάζονται στα εγκλήματά του, Οσοι γλύτωσαν από το χωριό έφυγαν σε διάφορα άλλα χωριά σε συγγενείς, γνωστούς για να γλυτώσουν.
Ετσι έκλεισε η υπόθεση Μεσόβουνο.
Μια και βρισκόμαστε στην περιοχή της Πτολεμαϊδας, πρεπει να αναφέρουμε ότι μετά το Μεσόβουνο έγιναν κάποιες συλλήψεις. Πρώτος συλλαμβάνεται ο Σιδηρόπουλας που είχε το ψευδώνυμο Συλλαμβάνεται η Άννα Παπαδοπούλου γυναίκα του Φιλίππου παπαδοπούλου παλιού βουλευτή του ΚΚΕ, μια πολύ καλή αγωνίστρια και πολύ καλή πατριώτισα. Συλλαμβάνεται ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος αδερφός του Φίλιππα Παπαδόπουλου, ενας καλός αγωνιστής και πατριώτης.Όλοι στέλνονται στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη και εκει εκτελούνται
Αργότερα συλλαμβάνεται και εκτελείται και ο Θεόφιλος Παπαδόπουλος, γιός της Άννας Παπαδοπούλου
Σχόλιο από κάτσε καλάααααα | 06/05/2009
http://el.wikipedia.org/wiki/Τάγματα_Ασφαλείας#.CE.A3.CF.87.CE.AD.CF.83.CE.B5.CE.B9.CF.82_.CE.BC.CE.B5_.CF.84.CE.B9.CF.82_.CE.B4.CF.85.CE.BD.CE.AC.CE.BC.CE.B5.
Σχόλιο από Νοσφερατος | 11/09/2009
http://nosferatos.blogspot.com/2009/09/blog-post_1513.html
Σχόλιο από Νοσφερατος | 11/09/2009
η ετικέτα Εθνικη Αντισταση
http://nosferatos.blogspot.com/search/label/εθνικη%20αντισταση
Σχόλιο από Νοσφερατος | 11/09/2009
ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗΣ
ΤΩΝ ΟΦΕΙΛΩΝ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
http://www.holocaust.gr
Αθήνα 14.10.2009
ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΙΤΗΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΟΦΕΙΛΕΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Από την περασμένη Παρασκευή (2-10-2009) το Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα φιλοξενεί στη χώρα μας την αντιφασιστική οργάνωση AKuBiZ που αγωνίζεται για την διερεύνηση και αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη και την πλήρη αποφασιστικοποίηση της Γερμανίας. Στους σκοπούς της συμπεριλαμβάνει και την καταβολή των αποζημιώσεων που οφείλει η Γερμανία εξαιτίας των εγκλημάτων των ναζί στις κατεχόμενες κατά την περίοδο 1939-1945 χώρες και την ανθρωπιστική μεταχείριση των οικονομικών προσφύγων από τις φτωχές χώρες προς τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης.
Ειδικότερα για τις οφειλές της Γερμανίας προς την Ελλάδα (αποζημιώσεις για καταστροφές και λεηλασίες, εξόφληση του κατοχικού δανείου, επιστροφή των αρχαιολογικών θησαυρών που αφαιρέθηκαν από ελληνικά μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους και αποζημίωση θυμάτων των στρατευμάτων κατοχής και ιδιαίτερα προς τους κατοίκους των 89 Ολοκαυτωμάτων στην Ελλάδα, η οργάνωση αυτή αποδέχεται όλα τα αιτήματα του Εθνικού Συμβουλίου και συμπαραστέκεται ενεργά στο δίκαιο αγώνα μας.
Για τη διαμόρφωση της άποψής τους αυτής επισκέπτονται μαρτυρικούς δήμους (Καλάβρυτα, Δίστομο, Καισαριανή, Νίκαια) και τόπους εκτελέσεων και μεταφέρουν τις εντυπώσεις τους στη γερμανική κοινή γνώμη με διαλέξεις, συναυλίες και άλλες εκδηλώσεις (σχεδιάζεται η διοργάνωση Συνεδρίου στη Γερμανία).
Στη σημερινή συνέντευξη τύπου (αίθουσα Υπαλλήλων Τραπέζης της Ελλάδος) μίλησαν ο Πρόεδρος και ο Γραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Μανόλης Γλέζος και Ευάγγελος Μαχαίρας οι οποίοι αφού ευχαρίστησαν τους Γερμανούς αντιφασίστες για την επίσκεψή τους στη χώρα μας και τον αγώνα τους υπέρ των αιτημάτων μας, παρουσίασαν αναλυτικά το ζήτημα των επανορθώσεων και αποζημιώσεων και την πορεία της διεκδίκησης των οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα.
Στη συνέχεια, εκ μέρους της γερμανικής αντιπροσωπείας μίλησε ο Steffen Richter, ο οποίος αναφέρθηκε στις εντυπώσεις τους από τους μαρτυρικούς τόπους που επισκέφθηκαν και υποσχέθηκαν ότι θα υποστηρίξουν με μεγαλύτερη ένταση στο εξής, την εκπλήρωση των γερμανικών υποχρεώσεων προς την Ελλάδα. Όπως συγκεκριμένα ανέφερε «αδυνατούμε να κατανοήσουμε γιατί η γερμανική κυβέρνηση δεν ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της» και δήλωσε ότι «εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας και την αμέριστη υποστήριξή μας στον αγώνα του Εθνικού Συμβουλίου και των οικογενειών των θυμάτων».
Στη συνέχεια απάντησε σε ερωτήσεις δημοσιογράφων από τις εφημερίδες Έθνος της Κυριακής, Καθημερινή, Αδέσμευτος Τύπος, Ριζοσπάστης και του τηλεοπτικού σταθμού TVXS και ακολούθησε ανοικτός διάλογος.
Μετά τις επισκέψεις σε μαρτυρικούς δήμους, τη συνάντηση στη Βουλή της ομάδας των νέων αντιφασιστών και εκπροσώπων του Εθνικού Συμβουλίου με τον Φίλιππο Πετσάλνικο, τη γνωριμία με Έλληνες αντιστασιακούς και τη σημερινή συνέντευξη τύπου θα ακολουθήσει αύριο Πέμπτη 15.10.2009 στις 11 πμ συμβολική περικύκλωση της γερμανικής πρεσβείας και επίδοση διαβήματος στον πρεσβευτή της Γερμανίας στην Ελλάδα.
Επίσης έχουν προγραμματιστεί συναντήσεις με αντιπροσωπείες του Κ.Κ.Ε. και του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Πριν την αναχώρησή τους (απόγευμα Παρασκευής ) οι Γερμανοί αντιφασίστες θα επισκεφθούν το νέο μουσείο της Ακρόπολης.
Ο Πρόεδρος Ο Γενικός Γραμματέας
Μανώλης Γλέζος Ευάγγελος Μαχαίρας
Τηλ. επικοινωνίας
6937 013 391 Δαμιανός Βασιλειάδης
6944 738524 Γιάννης Μαύρος
6955 474871 Αριστομένης Συγγελάκης
Σχόλιο από Πόντος και Αριστερά | 15/10/2009
Οι κάτοικοι του Μεσόβουνου Κοζάνης τίμησαν και φέτος τους νεκρούς τους
Σχόλιο από Πόντος και Αριστερά | 19/10/2009
Σχόλιο από kiamul | 12/12/2009
http://www.youtube.com/user/zevreilts#p/a/u/1/QIiNirlLc0g
Σχόλιο από kiamul | 12/12/2009
[…] -Μεσόβουνο Κοζάνης: το Χωριό της Αντίστα […]
Πίνγκμπακ από -Ο απολογισμός του έτους « Πόντος και Αριστερά | 08/01/2010
Η Μάρθα Παραστατίδου, που μας αφηγήθηκε και τραγούδησε σε αυτό το άρθρο στοιχεία του μαρτυρικού παρελθόντος του Μεσοβούνου …επήεν.
Οι τελευταίοι άνθρωποι που γεννήθηκαν εκεί, «τη πατρίδας τα τεμέλε» φεύγουν σιγά σιγά…
Οι μνήμες όμως …..
Ας είναι καλά εκεί που είναι
Σχόλιο από Πόντος και Αριστερά | 09/04/2010
[…] ΜΕΣΟΒΟΥΝΟ (ΚΡΕΜΙΤΣΑ) ΙΟΥΝΙΟΣ 2010 Οι οργανοπαίχτες άρχισαν να παίζουν έναν μακρόσυρτο λυπητερό σκοπό φερμένο ίσως από την περιοχή του Αμπές της Σεβάστειας του Πόντου. Ο στίχος που συνήθως τραγουδούσαν οι πατεράδες και οι παππούδες μας πάνω στον σκοπό αυτό ήταν: […]
Πίνγκμπακ από -Το δάκρυ του Ιχσάν Τεβφίκ Κιρτσά « Πόντος και Αριστερά | 21/09/2010
Η πρώτη μαζική εκτέλεση αμάχων στην κατεχόμενη Ευρώπη διαπράχτηκε στο Κοντομαρί Χανίων – Ένα φωτογραφικό ρεπορτάζ της σφαγής από τα Γερμανικά Ομοσπονδιακά Αρχεία (Bundesarchiv)
Το λάβαμε μόλις χθες από τον Μ.Κ. μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Είναι παρμένο από τον ιστότοπο ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ – NEWS -υπάρχει όμως όπως είδαμε και σε αρκετές άλλες ιστοσελίδες- και το φωτογραφικό υλικό από τα Γερμανικά Ομοσπονδιακά Αρχεία. Τώρα έχει τύχει αρκετές φορές -λόγω και της άριστης σχεδόν γνώσης της Γερμανικής γλώσσας- να περιηγηθώ κατά καιρούς στα εν λόγω αρχεία χωρίς όμως να τύχει να το ανακαλύψω…
Την επόμενη μέρα μετά την τελική επικράτηση των δυνάμεων του Άξονα στη Μάχη της Κρήτης, οι στρατιώτες της ναζιστικής Γερμανίας προχωρούν, για αντίποινα στην πρωτοφανή αντίσταση που αντιμετώπισαν από τις δυνάμεις Ελλήνων και Συμμάχων, στην εκτέλεση όλων των ανδρών του χωριού Κοντομαρί Χανίων.
Η Μάχη της Κρήτης υπήρξε ανελέητη και καταστροφική για τους Γερμανούς, οι οποίοι είχαν βαριές απώλειες, με σημαντικότερη συνέπεια την αχρήστευση ενός σημαντικού όπλου της ναζιστικής πολεμικής μηχανής: τους αλεξιπτωτιστές, οι οποίοι αν και είχαν παίξει καθοριστικό ρόλο στην ναζιστική επιτυχία στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στη μάχη της Κρήτης είχαν τέτοιες απώλειες που πλέον δεν ξαναχρησιμοποιήθηκε σε τέτοιο βαθμό μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Γερμανοί αποφάσισαν σκληρά αντίποινα στον τοπικό πληθυσμό και από την επομένη της λήξης της μάχης, επιδόθηκαν στην φρικιαστική εκδίκησή τους.
Την επομένη της ήττας των Ελλήνων και Συμμάχων, μια μονάδα αλεξιπτωτιστών υπό τον υπολοχαγό Horst Trebes, ως αντίποινα κατά του λαού που προέβαλλε λυσσαλέα αντίσταση με αποτέλεσμα οι Γερμανοί, αν και νικητές να έχουν περισσότερες απώλειες από τους ηττημένους, εισέβαλλαν στο χωριό Κοντομαρί.
Μετά το τέλος του Πολέμου ειπώθηκε πως την εντολή για τη σφαγή έδωσε ο στρατηγός Kurt Student ο οποίος αποκάλυψε στη δίκη της Νυρεμβέργης ότι διατάχθηκε από τον ίδιο τον Hermann Göring, τον επικεφαλής της γερμανικής αεροπορίας.
Οι ναζιστικές δυνάμεις συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους, συνέλαβαν 25 άνδρες, ηλικίας από 18 έως 50 ετών και τους εκτέλεσαν εν ψυχρώ, αφήνοντας να ζήσουν μονάχα οι ηλικιωμένοι. Την επόμενη μέρα, οι ναζιστικές δυνάμεις προχώρησαν σε ακόμα ένα έγκλημα πολέμου: το Ολοκαύτωμα της Καντάνου. Οι Γερμανοί εκτέλεσαν τους περίπου 180 κατοίκους του χωριού, έσφαξαν ακόμα και τα ζώα τους ενώ πυρπόλησαν όλα τα σπίτια.
Το έγκλημα πολέμου στο Κοντομάρι κατέγραψε με το φωτογραφικό φακό του ο Γερμανός υπολοχαγός Franz-Peter Weixler, ο οποίος υπηρετούσε ως ανταποκριτής προπαγάνδας για τη Wehrmacht – αργότερα το ίδιο έτος απομακρύνθηκε από τη θέση του για «πολιτικούς λόγους» και μάλιστα κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία, λόγω διαρροής των συγκεκριμένων φωτογραφιών.
Ο επικεφαλής της μονάδας των εκτελεστών – αλεξιπτωτιστών Horst Trebes τιμήθηκε με τον Σταυρό του Ιππότη του ναζιστικού καθεστώτος για την επιχείρηση στην Κρήτη. Σκοτώθηκε το 1944 σε πολεμική επιχείρηση στη Νορμανδία. Η Ελλάδα, μετά το τέλος του πολέμου ζήτησε από τη Βρετανία την έκδοση του στρατηγού Kurt Student, αλλά εισέπραξε άρνηση. Ο Student δικάστηκε από τους Βρετανούς για κακομεταχείριση κρατουμένων και δολοφονία αιχμαλώτων στην Κρήτη και κρίθηκε ένοχος για 3 από τις 8 κατηγορίες. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση 5 ετών αλλά απελευθερώθηκε το 1948 για «ιατρικούς λόγους». Δεν δικάστηκε ποτέ για εγκλήματα κατά αμάχων.
http://www.kolivas.de/2011/02/%CE%B7-%CF%80%CF%81%CF%8E%CF%84%CE%B7-%CE%BC%CE%B1%CE%B6%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%AD%CE%BB%CE%B5%CF%83%CE%B7-%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CF%87%CF%89%CE%BD-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CE%B1/
Σχόλιο από Zωνιανίτης | 07/02/2011
Σχόλιο από Πόντος και Αριστερά | 26/07/2011
Το Κατοχικό Δάνειο και οι Γερμανικές Αποζημιώσεις.
Την 1η Απριλίου 2012 το Υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας δήλωσε:
«Η Γερμανία κατέβαλε από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στο πλαίσιο της Συμφωνίας του 1946 για την Διασυμμαχική Υπηρεσία Αποζημιώσεων των Παρισίων, αποζημιώσεις και για την Ελλάδα και στήριξε την χώρα έμπρακτα στην ανοικοδόμησή της. Εξήντα πέντε χρόνια μετά το τέλος του Πολέμου και έπειτα από δεκαετίες ειρηνικής, γεμάτης εμπιστοσύνης, συνεργασίας της Γερμανίας με την Ελλάδα και στενής σχέσης μας στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, το ερώτημα των αποζημιώσεων από την σκοπιά της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης δεν αποτελεί πλέον θέμα.»
H παραπάνω δήλωση αποσιωπά τελείως την υποχρέωση της Γερμανίας να πληρώσει το αναγκαστικό κατοχικό δάνειο και αποφεύγει να αναφέρει συγκεκριμένα τι και πότε η Γερμανία πλήρωσε για τις πολεμικές αποζημιώσεις στο πλαίσιο της Συμφωνίας των Παρισίων του 1946.
Ο καθηγητής Αθανάσιος Σμπαρούνης, αρχηγός της Ελληνικής αντιπροσωπείας στην Διάσκεψη των Παρισίων, στο βιβλίο του «Μελέται και Αναμνήσεις εκ του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου», γράφει ότι από την Ελληνική αξίωση 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων στον οριστικό πίνακα ζημιών έγινε αποδεκτό από την Διάσκεψη το ποσό 7,181 (περίπου το μισό της αρχικής αξίωσης) δισεκατομμυρίων δολαρίων. Επίσης αναφέρεται ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις καθόρισαν το μερίδιο της Ελλάδας σε 2.7% για Γερμανικά περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό και σε 5.7% (αυξημένο από το αρχικό 4.35%) για Γερμανικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις και πλοία.
Η Διάσκεψη των Παρισίων δημιούργησε την Διασυμμαχική Υπηρεσία Αποζημιώσεων για την διανομή των αποζημιώσεων. Με την έναρξη του ψυχρού πολέμου, οι Δυτικές Μεγάλες Δυνάμεις αποφάσισαν να αποκαταστήσουν την Δυτική Γερμάνια σαν κυρίαρχο κράτος και πρόχωμα κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Επίσης φοβούμενες ότι οι αποζημιώσεις θα αποσταθεροποιούσαν την Γερμανική οικονομία αποφάσισαν να διακόψουν το έργο της Διασυμμαχικής Υπηρεσίας Αποζημιώσεων. Με την συμφωνία του Λονδίνου του 1953, η Γερμανία επέτυχε την αναβολή της πληρωμής πολεμικών αποζημιώσεων. Το Άρθρο 5, παράγραφος 2 της Συμφωνίας αναφέρει: « οι απαιτήσεις χωρών και των πολιτών τους που απορρέουν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο … θα αναβληθούν μέχρι τον τελικό διακανονισμό του προβλήματος των επανορθώσεων». Το 1964, ο Γερμανός Καγκελάριος Erhard υποσχέθηκε την πληρωμή του αναγκαστικού δανείου μετά την ενοποίηση της Γερμανίας, που πραγματοποιήθηκε το 1990 με την Συμφωνία μεταξύ της Γερμανίας, των ΗΠΑ, της Σοβιετικής Ένωσης, της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας. Στις 23 Ιουλίου 1990 το Γερμανικό περιοδικό “Der Spiegel” έγραψε ότι με αυτή την Συμφωνία η Γερμανία παρέκαμψε τον εφιάλτη μίας συνθήκης ειρήνης που θα έφερνε στην επιφάνεια απαιτήσεις αποζημιώσεων από όλες τις κατευθύνσεις. Με άλλα λόγια η Γερμανία προσπάθησε να παρακάμψει το Άρθρο 5, παράγραφος 2 της Συμφωνίας του Λονδίνου που αναφέρει: « οι απαιτήσεις χωρών και των πολιτών τους που απορρέουν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο … θα αναβληθούν μέχρι τον τελικό διακανονισμό του προβλήματος των επανορθώσεων».
Στη δήλωση της 1ης Απριλίου 2012 του Υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών απήντησε: «Η Ελλάδα ουδέποτε παραιτήθηκε των αξιώσεών της και δεν πρόκειται να το κάνει».
Η Ελλάδα απαίτησε την πληρωμή του κατοχικού δανείου το 1945, 1946, 1947, 1964, 1965, 1966, 1974, 1987, και το 1995 (17 χρόνια πριν). Στις 4 Φεβρουαρίου, 2011, στη εφημερίδα Εστία, δημοσιεύθηκε επιστολή του πρώην προέδρου της Δημοκρατίας κ. Χρήστου Σαρτζετάκη που αναφέρει ότι ο κ. Σαρτζετάκης και ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου έγειραν το θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων και του κατοχικού δανείου στον πρόεδρο της Δυτικής Γερμανίας φον Βαϊτσζαικερ κατά την επίσκεψη του στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 1987 (25 χρόνια πριν).
Από τις διαθέσιμες πληροφορίες, οι πληρωμές της Γερμανίας στην Ελλάδα που σχετίζονται με τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο είναι ένα ελάχιστο ποσοστό των 7,181 δισεκατομμυρίων δολαρίων που αναγνωρίστηκαν στην Ελλάδα στην Διάσκεψη των Παρισίων.
Από τα παραπάνω είναι καθαρό ότι η δήλωση της Γερμανίας ότι «το ερώτημα των αποζημιώσεων από την σκοπιά της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης δεν αποτελεί πλέον θέμα», είναι ωμή άρνηση της να αναγνωρίσει τις υποχρεώσεις της προς την Ελλάδα. Η Γερμανία εκμεταλλεύεται την σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα, όπως έχει εκμεταλλευτεί από τον πόλεμο μέχρι σήμερα την δύναμη της απέναντι στην Ελλάδα και τις αδυναμίες Ελλήνων πολιτικών.
Τα Γερμανικά υπουργεία οπωσδήποτε έχουν όλες τις συγκεκριμένες πληροφορίες για πόσα και πότε η Γερμανία πλήρωσε στην Ελλάδα στο πλαίσιο της Συμφωνίας των Παρισίων του 1946. Η Γερμανία για να πείσει ότι έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της θα πρέπει να δώσει αυτές τις πληροφορίες αντί της αόριστης δήλωσης ότι κατάβαλε αποζημιώσεις και για την Ελλάδα.
Κώστας Τζάνος, Δρ Πυρηνικής Τεχνολογίας
Γεώργιος Μπλύτας, Δρ Χημικός Μηχανικός
Σχόλιο από kato_to_kerdos | 29/11/2012
Για το ολοκαύτωμα του χωριού Χρυσώ της Βίνιανης στην Ευρυτανία:
http://eyrytixn.blogspot.gr/2012/12/blog-post_8.html
Σχόλιο από Πόντος και Αριστερά | 23/12/2012
[…] [27] «Μεσόβουνο – 23 Οκτωβρίου 1941» στην ιστοσελίδα του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών http://www.greekholocausts.gr/. Σημαντικά στοιχεία και μαρτυρίες για το Μεσόβουνο υπάρχουν στο: https://pontosandaristera.wordpress.com/2009/04/22/mesovouno/ […]
Πίνγκμπακ από Πολιτικές τάσεις και συνέδρια των Ποντίων προσφύγων του ’22 | Und ich dachte immer | 17/10/2013
Σχόλιο από Πόντος και Αριστερά | 23/10/2013
[…] Από σχόλιο του Πόντος και Αριστερά στο άρθρο https://pontosandaristera.wordpress.com/2009/04/22/mesovouno/: […]
Πίνγκμπακ από Τα εγκλήματα των Ναζί και των συμμάχων τους στην κατοχή | ΑΘΡΗΣΚΟΣ | 28/10/2013
Από την προαναφερθείσα λίστα στο σχόλιο 22, απουσιάζει η καταστροφή/κάψιμο του (Παλαιού) Κωσταραζίου Καστοριάς τον Απρίλιο του 1944:
http://kostarazi24.blogspot.gr/2013/04/13-1944.html
http://kostarazi24.blogspot.gr/2013/03/20-1943.html
Σχόλιο από Μάγκας | 28/10/2013
στην γερμανική κατοχή 1941-1944 περνούσαμε άσχημα το άκουγα από τους γονείς μου και από άλλους και κυρίως έλεγαν για την πείνα που θέριζε τους Έλληνες. Αυτές τις μέρες όμως επειδή διαβάζω βιβλία ιστορικά για την κατοχή, έφριξα με το πόσοι Έλληνες σφαγιάστηκαν εν ψυχρώ και σκέφτηκα ότι καλό είναι να τα έχουμε συγκεντρωμένα σε πίνακα για να μην τα ξεχνάμε. Σύμφωνα με μετριοπαθείς υπολογισμούς εκτελέστηκαν τα χρόνια αυτά 68.000 Έλληνες: 35.000 από τους Γερμανούς, 8.000 από τους Ιταλούς και 25.000 από τους Βούλγαρους.
Σχόλιο από Π.Α. | 29/10/2013
«Της Κρέμιτσας τα τερτε». Θεατρική παράσταση για την ιστορία του Μεσοβούνου στην Ποντιακή Διάλεκτο
Ένα όνειρο πολλών ετών για τον πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Μεσοβούνου «Κρέμιτσα» Παύλου Παραστατίδη γίνεται πραγματικότητα. Πρόκειται για ένα σημαντικό έργο, ένα θεατρικό Κοινωνικό Δράμα «ΤΗ ΚΡΕΜΙΤΣΑΣ ΤΑ ΤΕΡΤΕ» που οι κάτοικοι περιμένουν με αγωνία να ανέβει ως θεατρική παράσταση μέσα από την οποία θα παρελαύνει όλη η ιστορία του μαρτυρικού χωριού… «Συγκλονιστικές πράξεις και σκηνές της περιόδου 1939-1941 ξεδιπλώνονται μέσα από τις προσωπικές μαρτυρίες των κατοίκων, τους οποίους επέβαλαν οι Γερμανικές αρχές να υποδουλωθούν στις δικές τους απαιτήσεις. Πράγμα που δεν αποδέχθηκαν ποτέ οι Μεσοβουνιώτες, αρνούμενοι να λειτουργήσουν με έναν ηττημένο τρόπο, με αποτέλεσμα να θυσιαστούν 157 αθώες ψυχές στις 23 Οκτωβρίου 1941 και 112 γυναικόπαιδα στις 24 Απριλίου 1944, στο βωμό της ελευθερίας, τροφοδοτώντας με το αίμα τους την ιστορία αυτού του τόπου. Την 9η πράξη του έργου προλογίζει ο Αγωνιστής του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου και καταδικασθείς δις εις θάνατον, ο 88χρονος Κυριάκος Λογδανίδης, ενώ θα γίνει αναπαράσταση της δολοφονίας του πρώτο. Την ιστορία του μαρτυρικού χωριού Μεσοβούνου θα αναδείξει σε θεατρική παράταση ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού, το Σάββατο 12 Ιουλίου στις 9 το βράδυ στο «Αναργύριο Αμφιθέατρο».
«Της Κρέμιτσας τα τερτε». Θεατρική παράσταση για την ιστορία του Μεσοβούνου στην Ποντιακή Διάλεκτο
Ένα όνειρο πολλών ετών για τον πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Μεσοβούνου «Κρέμιτσα» Παύλου Παραστατίδη γίνεται πραγματικότητα.
Πρόκειται για ένα σημαντικό έργο, ένα θεατρικό Κοινωνικό Δράμα «ΤΗ ΚΡΕΜΙΤΣΑΣ ΤΑ ΤΕΡΤΕ» που οι κάτοικοι περιμένουν με αγωνία να ανέβει ως θεατρική παράσταση μέσα από την οποία θα παρελαύνει όλη η ιστορία του μαρτυρικού χωριού…
«Συγκλονιστικές πράξεις και σκηνές της περιόδου 1939-1941 ξεδιπλώνονται μέσα από τις προσωπικές μαρτυρίες των κατοίκων, τους οποίους επέβαλαν οι Γερμανικές αρχές να υποδουλωθούν στις δικές τους απαιτήσεις. Πράγμα που δεν αποδέχθηκαν ποτέ οι Μεσοβουνιώτες, αρνούμενοι να λειτουργήσουν με έναν ηττημένο τρόπο, με αποτέλεσμα να θυσιαστούν 157 αθώες ψυχές στις 23 Οκτωβρίου 1941 και 112 γυναικόπαιδα στις 24 Απριλίου 1944, στο βωμό της ελευθερίας, τροφοδοτώντας με το αίμα τους την ιστορία αυτού του τόπου.
Την 9η πράξη του έργου προλογίζει ο Αγωνιστής του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου και καταδικασθείς δις εις θάνατον, ο 88χρονος Κυριάκος Λογδανίδης, ενώ θα γίνει αναπαράσταση της δολοφονίας του πρώτο.
Την ιστορία του μαρτυρικού χωριού Μεσοβούνου θα αναδείξει σε θεατρική παράταση ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού, το Σάββατο 12 Ιουλίου στις 9 το βράδυ στο «Αναργύριο Αμφιθέατρο».
Σχόλιο από Β.... | 13/07/2014
[…] την οδύσσεια της οικογένειας της γιαγιάς του: Αμισός, Μεσόβουνο, Νέα […]
Πίνγκμπακ από Ένας “Πόντιος” στην ΓΑΚ-Art | Und ich dachte immer | 01/10/2014
[…] την οδύσσεια της οικογένειας της γιαγιάς του: Αμισός, Μεσόβουνο, Νέα […]
Πίνγκμπακ από Ένας “πετυχημένος” πίνακας | Und ich dachte immer | 04/10/2014
[…] Μεσόβουνο Κοζάνης: το Χωριό της Αντίστασης […]
Πίνγκμπακ από -Κυριακή 19 Οκτωβρίου στο Μεσόβουνο: θυμόμαστε το Ολοκαύτωμα « Πόντος και Αριστερά | 15/10/2014
[…] τα δεκάδες μαρτυρικά χωριά, που μαζί με το γειτονικό Μεσόβουνο, στην διάρκεια της κατοχής βίωσαν την καταστροφή από […]
Πίνγκμπακ από -Το Ολοκαύτωμα των Πύργων Πτολεμαΐδας « Πόντος και Αριστερά | 23/04/2015
ΣΗΜΕΡΑ 04-02-2016 ΗΤΑΝ Η ΜΕΡΑ ΠΟΥ ΕΦΥΓΕ ΑΠΟ ΚΟΝΤΑ ΜΑΣ Η ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΒΟΥΝΟΥ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΒΟΥΝΟΥ ΤΗΣ ΘΥΣΙΑΣ Ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΤΙΔΗΣ https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1389024451401186&set=a.1387178478252450.1073741827.100008809337564&type=3&theater ειναι ο πρωτος απο αριστερα
Σχόλιο από Kiamul | 04/02/2016
[…] τα δεκάδες μαρτυρικά χωριά, που μαζί με το γειτονικό Μεσόβουνο, στην διάρκεια της κατοχής βίωσαν την καταστροφή από […]
Πίνγκμπακ από Το Ολοκαύτωμα των Πύργων Πτολεμαΐδας – Lefteria | 25/04/2016
[…] Το χωριό της αντίστασης», «Πόντος και αριστερά»https://pontosandaristera.wordpress.com/2009/04/22/mesovouno/ αν. […]
Πίνγκμπακ από Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Πτολεμαΐδας επί Γερμανικής Κατοχής περίοδος 41-44 - Γράφει η Μιράντα Παυλίδου - e-ptolemeos.gr | 24/10/2017
[…] Η μαρτυρία του Αντώνη Παραστατίδη[ii] είναι ενδεικτική. «Το όνεμα μ’ εν’ Παραστατίδης Αντώνιος του Σάββα και το παρόνομα μ’ ο Κυρισιάς τ΄Ακτεαρτσιάντων. Εγεννέθα σο Μεσόβουνον και είμαι Μεσοβουνιώτης. Εγεννέθα το 1930. Έκαψαν το σπίτε μουν το βίος εμουν όλον εκατέστρεψεν και επαίραν μας και πήγαν σο Καϊλάρ. Ετοπλάεψαν εμας ουλτς απές σο πέτρινον το σχολείον τη Καϊλαρή. Και εδούλεψαν τα φουρνία, από παν’ έβρεχεν και εφέρνανε μας και έτρωγαν εκιαπές κανα δυο βδομάδας και κανόντσανε ντο να ευτάνε μας. Η αλήθεια να λέγεται εήν το κέκα να ‘νεσπάλω ο Παυλίδης εδιάθεσεν το ψωμίν της εποχής, τα δύο βδομάδας που έμνες σο Καϊλαρ. Μετά εκανόντσανε σε κάθε νομόν να στείλνε από είκοσι οικογένειας. Εμείς έτυχε να πάμε, να στείλνε μας ση Φλώρινα σο χωρίον Κλαπούτζικσταν, Πολυπλάτανον λέγνατο ατώρα. Και σκάλωσαμ’ και γύρευαμ’ (ζητιανεύαμε) …» […]
Πίνγκμπακ από Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Πτολεμαΐδας επί Γερμανικής Κατοχής περίοδος 41-44 « Πόντος και Αριστερά | 25/07/2018
[…] Το χωριό της αντίστασης», «Πόντος και αριστερά» https://pontosandaristera.wordpress.com/2009/04/22/mesovouno/ αν. 22/07/2017 [iii] Απόσπασμα από μαγνητοφωνημένη […]
Πίνγκμπακ από Τα άγνωστα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί στην Πτολεμαΐδα - iNotos.gr | 23/10/2018
[…] Το χωριό της αντίστασης», «Πόντος και αριστερά» https://pontosandaristera.wordpress.com/2009/04/22/mesovouno/ αν. […]
Πίνγκμπακ από Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Πτολεμαΐδας επί Γερμανικής Κατοχής (1941-44) « olympia.gr | 03/11/2018