-Για το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ’ δημοτικού (5)

ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ «ΚΑΛΟΥ» ΚΑΙ ΤΟΥ «ΚΑΚΟΥ»

_________________________________________________________

«Στις 27 Αυγούστου 1922 ο τουρκικός στρατός μπαίνει στη Σμύρνη. Χιλιάδες Έλληνες συνωστίζονται στο λιμάνι προσπαθώντας να μπουν στα πλοία και να φύγουν για την Ελλάδα…» 

Mαρία Ρεπούση, Ιστορία ΣΤ’ δημοτικού. Στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια, Αθήνα, εκδ. ΟΕΔΒ, 2006, σελ. 100

——————————

Ψήφισμα

(Παγκόσμιου Συνεδρίου του Ποντιακού Ελληνισμού -Αθήνα, Ιούλιος 2006)

«Το νέο βιβλίο Ιστορίας της Στ’ δημοτικού, που βρίσκεται στη διαδικασία έκδοσης, έρχεται σε  αντίθεση με ομόφωνες αποφάσεις της Βουλής των Ελλήνων, παραποιεί την Ιστορία, απενοχοποιεί τον τουρκικό εθνικισμό, αποσιωπά τις διώξεις των χριστιανικών πληθυσμών και προσβάλλει ιδιαίτερα τον ποντιακό ελληνισμό που υπέστη Γενοκτονία. Ζητάμε: να επανεξεταστεί η σχετική έκδοση, ώστε να είναι συμβατή και με τις αποφάσεις του ελληνικού Κοινοβουλίου, αλλά και με τη συλλογική ιστορική μνήμη του ποντιακού ελληνισμού και του συνόλου του ελληνικού λαού»

    (ψηφίστηκε ομόφωνα από εκπροσώπους 541 οργανώσεων απ’ όλο τον κόσμο)

         Η εθνική ευκολία που έχουμε ως λαός να φανατιζόμαστε και να εντασσόμαστε σε κάποιο στρατόπεδο χωρίς να διερευνήσουμε και πολύ, φαίνεται ότι το ζούμε και τώρα.  Αφορμή είναι η έκδοση του νέου βιβλίου Ιστορίας της Στ’ δημοτικού με υπεύθυνη την κ. Μ. Ρεπούση (παιδαγωγική σχολή ΑΠΘ). Πλήθος είναι οι αντιδράσεις και ακόμα ποιο έντονες οι ύβρεις και οι αντιπαραθέσεις.

          Είναι όμως το βιβλίο της Στ’ δημοτικού ένα θέμα που μπορεί να το προσεγγίσει κάποιος με την κλασική μανιχαϊστική λογική του «μαύρου-άσπρου» και του «καλού-κακού»; Είναι γνωστές όλες οι παράμετροι; Οι μέχρι τώρα δημοσιογραφικές απόπειρες δεν έχουν καταφέρει να παρουσιάσουν το «πολυπαραγοντικόν» της σύγκρουσης. Έχουν αναδείξει κυρίως τα ιδεοληπτικά σημεία που εμφανίστηκαν, καθώς και το συναίσθημα συντεχνιακής αλληλεγγύης, που φυσιολογικά εμφανίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις.

 

Η αντίδραση των προσφυγικών οργανώσεων

          Το πλέον ενδιαφέρον στοιχείο στην αντιπαράθεση για το βιβλίο είναι η στάση σημαντικών τμημάτων της ελλαδικής μας κοινωνίας.

          Το στοιχείο αυτό, που μέχρι τώρα έχει υποβαθμιστεί, από μόνο του μεταφέρει το πεδίο προβληματισμού από την ιδεολογική -ή ιστοριογραφική- σύγκρουση, στο χώρο της κοινωνικής κριτικής.

          Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα υπάρχουν και δραστηριοποιούνται περί τις χίλιες οργανώσεις πολιτών που οφείλουν την ύπαρξή τους στα όσα -εξαιρετικής σημασίας και έκτασης- συνέβησαν 85 χρόνια πριν, όταν έκλεινε ο κύκλος της δημιουργίας εθνών-κρατών στην περιοχή μας με την, μοναδική στη σύγχρονη Ιστορία, Μικρασιατική Καταστροφή. Οι οργανώσεις αυτές εκφράζουν τους γόνους των προσφύγων του ‘22, καθώς και σημερινούς πρόσφυγες: ομογενείς από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και Κωνσταντινουπολίτες.

          Όλες, λοιπόν, αυτές οι οργανωτικές εκφράσεις του ενός τετάρτου, περίπου, του σύγχρονου ελλαδικού πληθυσμού θεώρησαν ότι το νέο βιβλίο Ιστορίας προσβάλλει τον ελληνισμό της Ανατολής γιατί, όπως λέει χαρακτηριστικά σε ανακοίνωσή της η Ένωση Σμυρναίων: «…έχουν διαγραφεί τα κλέη και τα πάθη των Ελλήνων της Ιωνίας, της Αιολίδας, του Πόντου, της Καππαδοκίας και των άλλων περιοχών της καθ’ ημάς Ανατολής…»

Οι αιτίες της αντίδρασης

         Βασικό κλειδί για την κατανόηση της αντίδρασης, είναι τα κίνητρα που οδήγησαν τις προσφυγικές οργανώσεις να υιοθετήσουν -με θαυμαστή ομοφωνία- τη θέση της καταγγελίας του βιβλίου και κατά συνέπεια της πολιτικής ομάδας που βρίσκεται πίσω απ’ αυτό.

          Η Ελλάδα, ως γνωστόν, αποτελεί μια ιδιόμορφη περίπτωση κοινωνίας. Και αυτό οφείλεται από τη μια στις γενέθλιες συνθήκες δημιουργίας του έθνους-κράτους στην καθυστερημένη περιφέρεια του τότε ελληνικού κόσμου και από την άλλη, στην αποτυχία της προσπάθειας για εθνική ολοκλήρωση και στη Μικρασιατική Καταστροφή. Το αποτέλεσμα ήταν να διαμορφωθεί για δεκαετίες μια διχασμένη κοινωνία.

           Δεν είναι τυχαίο ότι το αυτονόητο, δηλαδή η ενσωμάτωση στην εθνική μνήμη της ιστορίας του ενός τετάρτου των κατοίκων της Ελλάδας (δηλαδή των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής), πραγματοποιήθηκε μόλις τη δεκαετία του ‘90. Και αυτή η ενσωμάτωση (που ήταν μια ιδιότυπη «εθνική ολοκλήρωση» σε επίπεδο ταυτότητας) τέθηκε στις μέρες μας (με το αμφιλεγόμενο βιβλίο Ιστορίας) και πάλι σε αμφισβήτηση.

          Η αναίρεση των κατακτήσεων της δεκαετίας του ‘90, ήταν αυτή που προκάλεσε την αντίδραση των οργανώσεων αυτών.

           Η παρούσα διαφωνία -έως και σύγκρουση- οφείλεται επίσης και στα προβλήματα που έχει η νεοελληνική ιστοριογραφία με τις εσωστρεφείς της ομάδες. Και επί πλέον, κάποιες απ΄ αυτές χαρακτηρίζονται από έναν αδικαιολόγητο ιησουίτικο φονταμενταλισμό. Εκτιμώ ότι οι εσωστρεφείς λειτουργίες ήταν αυτές που οδήγησαν στην παραγωγή ενός τόσο αμφισβητημένου βιβλίου. Γιατί, περισσότερο τα  ιδεολογήματα παρά οι νέες απόψεις περί Ιστορίας, ήταν αυτές  που οδήγησαν στις Σιωπές, που το χαρακτηρίζουν (τουλάχιστον στα ζητήματα του ελληνισμού της Ανατολής).

Εν κατακλείδι

          Φαντάζει ως φάρσα, το ότι στις μέρες μας που το ζήτημα της Μνήμης αναδεικνύεται ώς λαμπρό επιστημονικό πεδίο στην Εσπερία, στην «μικράν πλην έντιμον» αντιμετωπίζεται ως ενοχλητικό κατάλοιπο.

         Εν τέλει, ζώντας σ’ ένα σύνθετο κόσμο που αλλάζει, είναι λάθος να μην κυριαρχεί η ανοχή και ο σεβασμός προς τον διαφορετικό και η προσπάθεια να βρεθεί η ελάχιστη κοινή βάση. Όπως επίσης και να μην υπάρχει κατανόηση και προσοχή για την προτέραν κατάσταση θεμάτων και πραγμάτων.

Βλάσης Αγτζίδης