Εν Πόντω-Συμβολή στη Μνήμη

Την Τρίτη 8 Απριλίου 2014 και ώρα 20:00 εγκαινιάζεται στο Κεντρικό κτήριο του Μουσείου Μπενάκη, έκθεση επιστολικών δελταρίων, εγγράφων κλπ με θέμα τη ζωή των Ελλήνων της περιοχής του Πόντου, το διάστημα 1890-1920, τα οποία προέρχονται από την συλλογή του Στέργιου Π. Θεοδωρίδη.

Πρόκειται για μία συλλογή, που συγκροτήθηκε μετά από επίμονες και επίπονες προσπάθειες είκοσι ετών.

Η έκθεση πρωτίστως είναι μια συμβολή στην Μνήμη, σε καιρούς που η Μνήμη στηρίζει την ζωή και δίνει νέες προοπτικές. Βεβαίως και μια συμβολή στην ιστορική έρευνα και την αισθητική.
Ζούμε μια “ανιστόρητη” πραγματικότητα με τις οθόνες να στάζουν διαστρέβλωση και τους τροϊκανούς υποτακτικούς να κηρύσσουν το τέλος της ιστορίας. Βλέπουμε τις νέες αναλγησίες πάνω στις ζωές των ανθρώπων και τις μνήμες εκείνων των «τουρκόσπορων» και των «παστρικιών» να υποτάσσονται σε ένα κάρο βεβαιότητες. Βεβαιότητες που τάχα μας χάριζε αφ’ ενός η επιφανειακή ενασχόληση με την ιστορία ή η αμήχανη ιδεολογικοποίηση των ιστορικών γεγονότων και αφ’ ετέρου εκείνα τα ψυχαναγκαστικά διαβάσματα στο σχολείο  που έπιαναν την σύγχρονη ιστορία με ένα ξεκομμένο πάντα τρόπο από τη ζωή μας που τα επένδυαν με έναν «εθνικό» μανδύα. Και οι δύο αυτές προσεγγίσεις υποβαθμίζουν την ιστορική εμπειρία, όχι μόνον των Ποντίων αλλά και γενικότερα, των Ελλήνων της Ανατολής αφήνοντας χώρο σε εθνικιστικές απόψεις.
Όλα αυτά τα   μικρά κομμάτια ενός πολιτισμικού μωσαϊκού εκείνου του μεταίχμιου Ανατολής και Δύσης έχουν ξεχωριστές πληροφορίες αλλά και μια συμπυκνωμένη δύναμη, την δύναμη της συνέχειας και ίσως θα μπορούσαν  να αποτελέσουν αντικείμενο ξεχωριστών διαπραγματεύσεων ή και ανατροπών για τα μέχρι σήμερα επιφαινόμενα.
Οι μνήμες μπορεί να περιπλανώνται όμως επιμένουν και έχουν έναν δικό τους τρόπο να αντιστέκονται.
Άλλωστε όπως λέει και ο Μίλαν Κούντερα «Ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια στην εξουσία είναι ο αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη»

Μουσείο Μπενάκη Κεντρικό κτήριο – Κουμπάρη 1

Εγκαίνια: Τρίτη 8 Απριλίου 2014, ώρα 20:00

Διάρκεια έκθεσης : 9 Απριλίου – 25 Μαΐου 2014

http://www.benaki.gr/index.asp?lang=gr&id=202020001&sid=1452

 

 

Η ιστορία του Πόντου μέσα από τις σπάνιες καρτποστάλ του 1890

30.03.2014

 Από τα σεντούκια του βγαίνουν επιστολικά δελτάρια (δηλαδή καρτποστάλ), έγγραφα και σπάνιες φωτογραφίες, όλα τους εκ πρώτης όψεως διαφορετικά αντικείμενα, που έχουν ωστόσο ένα κοινό χαρακτηριστικό: αποτελούν εύγλωττα δείγματα της περιοχής του Πόντου σε μία από τις σημαντικότερες και πλέον κομβικές στιγμές της ιστορικής του διαδρομής, την περίοδο 1890-1920.

Ο συλλέκτης Στέργιος Π. Θεοδωρίδης τα τελευταία 20 χρόνια μαζεύει φανατικά καρτποστάλ αλλά και μοναδικά γραπτά κείμενα, τεκμήρια μιας άλλης εποχής που «μυρίζουν», εκτός από νοσταλγία, και Ιστορία.
Κάποια από αυτά, για την ακρίβεια ένα μεγάλο μέρος της πλούσιας συλλογής του, η οποία θεωρείται από τις πληρέστερες όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στη γειτονική Τουρκία, σε λίγες ημέρες θα πάρει περήφανα τη θέση του στις προθήκες του Μουσείου Μπενάκη. Και όλα αυτά για τις ανάγκες μιας μεγάλης έκθεσης που φέρει τον τίτλο «Εν Πόντω. Συμβολή στη μνήμη, επιστολικά δελτάρια 1890-1920». Μια διοργάνωση που εγκαινιάζεται στις 8 Απριλίου σε ένα από τα ωραιότερα νεοκλασικά κτίρια της Αθήνας, εκείνο της Κουμπάρη στο Κολωνάκι.

«Η συλλογή αυτή δεν αποτελείται μόνο από επιστολικά δελτάρια, αλλά και έγγραφα σχολείων και εκκλησιών, καθώς και χάρτες και φυσικά φωτογραφίες» εξηγεί στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο συλλέκτης Στέργιος Π. Θεοδωρίδης, τονίζοντας ότι στο Μπενάκη θα έχει την ευκαιρία να δει κανείς περί τα 250 αντικείμενα από τα συνολικά 700 που έχει στην κατοχή του.

Οψεις πόλεων, εικόνες της καθημερινής ζωής των ανθρώπων του Πόντου αλλά και ιστορικά στιγμιότυπα απαθανατίζονται στις καρτποστάλ του αφιερώματος αυτού. Ενός αφιερώματος που αποτελεί κατά κύριο λόγο ένα ταξίδι στη μνήμη. «Ειδικά αυτούς τους δύσκολους καιρούς τέτοιου είδους εκθέσεις μπορεί να δώσουν στους επισκέπτες νέες προοπτικές. Ζούμε σε μια ανιστόρητη πραγματικότητα και οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε τη σύγχρονη Ιστορία μέσα από τα ψυχαναγκαστικά διαβάσματα του σχολείου, όπου όλα παρουσιάζονταν με έναν ξεκομμένο τρόπο» αναφέρει ο ίδιος, ο οποίος διατηρεί στενούς δεσμούς με την περιοχή. Και αυτό επειδή οι παππούδες του κατάγονταν από τον Καύκασο.

Ενα ελληνικό πλοίο στην Κερασούντα που μεταφέρει φάρμακα, ο τρόπος υποδοχής του μητροπολίτη Γερμανού Καραβαγγέλη από τις οθωμανικές Αρχές, καθώς και άλλες άγνωστες πτυχές της ζωής στον Πόντο την περίοδο 1890-1920 συνθέτουν τα κομμάτια του παζλ μιας ενιαίας αφήγησης για τον τόπο αυτόν. «Κάποιος που θα θελήσει να ερευνήσει την περιοχή μπορεί να αντλήσει πληροφορίες από τα αντικείμενα που εκτίθενται και να μάθει περισσότερα για το εμπόριο, την παιδεία, τον πολιτισμό, τη θρησκευτική ζωή αλλά και τις ποικίλες δραστηριότητες περιοχής του Εύξεινου Πόντου» αναφέρει ο κ. Θεοδωρίδης, υπογραμμίζοντας ότι τα έγγραφα, λόγω σπανιότητας, έχουν μεγάλη ζήτηση μεταξύ των φανατικών του είδους.

Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι η παρουσίαση -της οποίας την επιμέλεια έχει κάνει ο ίδιος ο συλλέκτης- θα είναι χωρισμένη σε οκτώ ενότητες. Οι πρώτες θα δίνουν την ευκαιρία στον επισκέπτη να «ταξιδέψει» στις διάφορες περιοχές του Πόντου, ενώ οι άλλες θα παρέχουν χρήσιμα στοιχεία για τη ζωή των κατοίκων εκεί. Στο πλαίσιο της διοργάνωσης αυτής δε θα γίνουν και ειδικά happenings και δράσεις για το κοινό.

Η συλλεκτική αυτή σοδειά, προϊόν της τελευταίας εικοσαετίας, όπως είναι λογικό έχει και εκείνη χτυπηθεί από την οικονομική κρίση αλλά και τις γενικότερες συνθήκες που επικρατούν. «Εδώ και καιρό παραμένει στάσιμη, μια και δεν υπάρχει η δυνατότητα να εμπλουτιστεί» αναφέρει ο ίδιος.

Την πρώτη του καρτποστάλ την απέκτησε, όπως θυμάται, κατόπιν παρότρυνσης ενός φιλοτελιστή, ο οποίος τον έβαλε στον πειρασμό να εμπλακεί με την τέχνη του συλλέγειν. Από τότε έως και σήμερα ο κ. Θεοδωρίδης εμπλουτίζει το περιεχόμενο των αντικειμένων του παίρνοντας μέρος σε δημοπρασίες, από όπου άλλωστε προέρχεται και το μεγαλύτερο μέλος της… συγκομιδής του.

«Δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση η απόκτησή τους. Είναι ένα δύσβατο μονοπάτι που απαιτεί χρόνο και φυσικά το ανάλογο κόστος. Εκτός φυσικά από τις δημοπρασίες που γίνονται σε Ελλάδα, υπάρχουν και εκείνες που πραγματοποιούνται στην Τουρκία. Ψάχνω και στο διαδίκτυο, αλλά και σε ιδιωτικές συλλογές. Γενικότερα, είμαι σε μια διαρκή αναζήτηση. Το κριτήριο για την επιλογή τους είναι ότι θα πρέπει να αφορούν τον τρόπο ζωής των Ελλήνων του Πόντου. Ο,τι έχει σχέση με αυτό με ενδιαφέρει πολύ».

 Ο παππούς του και η «καλή πατρίδα»

Από όσο γνωρίζει και ο ίδιος, η συλλογή του δεν είναι μόνο η πιο σημαντική στην Ελλάδα, αλλά και στην Τουρκία. Και αυτό αφού το περιεχόμενό της είναι πιο ευρύ και πιο εκτεταμένο από τις αντίστοιχες του εξωτερικού. «Δεν έχει μόνο ένα θέμα, αφού μου αρέσει να μαζεύω οτιδήποτε έχει σχέση με τον Πόντο, είτε είναι μια αρμένικη εκκλησία είτε ένα τζαμί».

Οπως λέει, η κατηγορία των καρτποστάλ του είναι σχεδόν πλήρης, ενώ του απομένουν ακόμη μόνο τρία δελτάρια που δεν έχει, προκειμένου η θεματική αυτή ενότητα να θεωρηθεί… συμπληρωμένη. «Οι φωτογραφίες, από την άλλη, αλλά και τα έγγραφα δεν εξαντλούνται ποτέ. Συνεχώς προκύπτουν κι άλλα» λέει.
Με καταγωγή από τις Σέρρες, ο φοροτεχνικός στο επάγγελμα Στέργιος Θεοδωρίδης ομολογεί ότι από τη δική του προσωπική ιστορία μόνο ένα αντικείμενο κοσμεί τις συλλογές του. Πρόκειται για τη φωτογραφία του παππού του, του καλοκάγαθου άνδρα που κάθε φορά που έστριβε το τσιγάρο με τον γείτονά του συνήθιζε να του εύχεται «καλή πατρίδα», ευχή που ο τελευταίος του ανταπέδιδε.

Η Φιλαρμονική της Τραπεζούντας και το Κολέγιο της Μερζιφούντας

Ευσεβής… συλλεκτικός του πόθος είναι να αποκτήσει οσονούπω μια σπάνια καρτποστάλ με τη Φιλαρμονική της Τραπεζούντας. Αλλά και μια μοναδική φωτογραφία από την ποδοσφαιρική ομάδα του Αμερικανικού Κολεγίου της Μερζιφούντας λείπει από τα αντικείμενα που έχει στην κατοχή του. «Ακόμη δεν έχουν πέσει στα χέρια μου. Ελπίζω σύντομα να συμβεί». Ποια είναι όμως τα πιο δυσεύρετα αποκτήματα που διαθέτει; «Είναι αυτές οι δύο καρτποστάλ που αναφέρονται στην οθωμανική υποδοχή του μητροπολίτη Καραβαγγέλη αλλά και εικόνες που δείχνουν πανοράματα πόλεων. Κερασούντα, Σαμψούντα, Τραπεζούντα. Ακόμη ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και τα επιστολικά δελτάρια που έχουν ως θέμα τους τις φιλαρμονικές διαφόρων περιοχών».

Info: Η παρουσίαση με τίτλο «Εν Πόντω» εγκαινιάζεται στο κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη στις 8 Απριλίου. Η έκθεση θα διαρκέσει έως και τα τέλη Μαΐου.

Γιώτα Βαζούρα