ΣΤΑ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΟΛΟΙ ΑΠΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ «ΓΡΑΙΚΟΙ». ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΔΙΑΙΡΟΥΝΤΑΙ ΣΕ ΔΥΟ ΠΕΡΙΠΟΥ ΙΣΕΣ ΟΜΑΔΕΣ, ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΤΑΤΑΡΟΦΩΝΟΥΣ
Η ιστορία των Ελλήνων της Αζοφικής είναι αντικείμενο μελέτης από το 19ο αιώνα. Ομως έως σήμερα κρύβει πολλά αινίγματα. Είναι γνωστό ότι οι πρόγονοί τους ζούσαν στην Κριμαία από τα βυζαντινά χρόνια. Κάποιοι επιστήμονες, όπως οι Θ. Χαρατχάι και Α. Μπιελιέτσκι, θεωρούν ότι τα λαογραφικά δεδομένα οδηγούν πιο πίσω, στον 6ο αιώνα π.Χ. Στην Κριμαία ζούσαν μέχρι και το 1778, όταν με πρωτοβουλία της Μεγάλης Αικατερίνης 18.394 Ελληνες μεταφέρθηκαν στις βόρειες ακτές της Αζοφικής Θάλασσας.
Εκεί, στις εκβολές του ποταμού Κάλμιους, ίδρυσαν προς τιμήν της Παναγίας την πόλη Μαριούπολη και στη γύρω περιοχή είκοσι ελληνικά χωριά. Με τον καιρό, ο αριθμός των χωριών αυξάνεται και αρχίζουν να βαφτίζονται με ονόματα που προέρχονται από την ελληνική ιστορία: Αθήνα, Χερσόνησος, Μακεδόνοφκα, Βυζάντιο.
Στα επίσημα έγγραφα όλοι αποκαλούνται «Γραικοί». Πολιτισμικά διαιρούνται σε δύο περίπου ίσες ομάδες, τους ελληνόφωνους και τους ταταρόφωνους. Οι ελληνόφωνοι με τη σειρά τους διαιρούνται σε πέντε γλωσσικές υποομάδες και αυτοαποκαλούνται «Ρουμέοις» και «Γραικοέλληνες». Οι ταταρόφωνοι μιλούν διάφορες διαλέκτους της κριμαιοταταρικής γλώσσας και ονομάζουν τον εαυτό τους «ουρούμ», «Γραικοτάταρους» και «Παζαριώτες».
Ελληνική Σοβ. Αυτονομία
Ετσι, στις άγριες στέπες, με χίλια βάσανα, ξαναφυτεύτηκε ο Ελληνισμός, χτίστηκαν εκκλησίες, τα παιδιά πήγαιναν στα σχολεία, αναπτύχθηκε το εμπόριο και η αγροτική οικονομία. Ομως η αφομοιωτική πολιτική της ρωσικής κυβέρνησης άγγιξε και τους Ελληνες -όπως και τις άλλες μειονότητες. Το 1859 καταργήθηκε η Αυτονομία της Μαριούπολης και το 1869 το ελληνικό δικαστήριο. Στο τέλος του 19ου αιώνα εμφανίστηκαν προβλήματα τόσο στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία όσο και στην τέλεση της θείας λειτουργίας στα ελληνικά.
Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η σοβιετική εξουσία παραχώρησε ξανά την αυτονομία στους Ελληνες της Αζοφικής και η δεκαετία 1926-36 αποτέλεσε μια καρποφόρα περίοδο σε όλους τους τομείς της ζωής τους. Αλλά τον Δεκέμβριο του 1937, ακριβώς την παραμονή των Χριστουγέννων, συνελήφθη ο δημοφιλής ποιητής Γεώργιος Κοστοπράβ και ακολούθησαν ίσως τα πιο τραγικά γεγονότα στην ιστορία του μαριουπολίτικου Ελληνισμού. Ο Γεώργιος Κοστοπράβ, που υπήρξε πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών και συνεργάτης της ελληνικής εφημερίδας «Κολεχτιβιστής», εκτελέστηκε από τις σταλινικές αρχές στις 14 Φεβρουαρίου του 1938.
Στη διάρκεια ενός μόνου έτους εκδιώχθηκαν 3.628 Ελληνες και από αυτούς εκτελέστηκαν 3.470. Μεταξύ των εκτελεσθέντων υπήρχαν και 77 υπήκοοι της Ελλάδας. Στην πρώτη σειρά των καταδιωχθέντων από το σταλινικό καθεστώς ήταν συγγραφείς, δάσκαλοι, ιερείς, όπως και εργαζόμενοι αγρότες. Διαλύθηκαν όλα όσα είχαν σχέση με το ελληνικό πνεύμα και με την εθνική ύπαρξη: τα σχολεία, το θέατρο, οι εκκλησίες. Τα μεταλλικά τυπογραφικά στοιχεία του ελληνικού εκδοτικού οίκου τα έριξαν στη θάλασσα, έκαψαν βιβλία και απαγόρευσαν τα πανηγύρια. Εκλεισαν τις εφημερίδες και τα περιοδικά. Το να μιλάς ελληνικά ήταν ντροπή, το να είσαι Ελληνας επικίνδυνο. Από τότε χιλιάδες Ελληνες έκρυβαν την καταγωγή τους και δήλωναν «Ρώσος», «Ουκρανός» κ.λπ.
Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να εξαφανίσουν και τα τελευταία ίχνη της ελληνικότητας του τόπου, οι Αρχές μετονόμασαν τα χωριά και η Μαριούπολη πήρε το 1948 το όνομα Ζντάνοφ.
Η εποχή της «τήξης των πάγων» μετά το 1956 έδωσε μια μικρή ανάσα στον κόσμο: έγινε αποκατάσταση των άδικα εκτελεσθέντων, επιτράπηκαν τα πανηγύρια. Από το 1963 άρχισαν να τυπώνονται τα έργα των Ελλήνων λογοτεχνών στα ρωσικά και στα ουκρανικά. Οι άνθρωποι άρχισαν και πάλι να ονειρεύονται ένα καλύτερο μέλλον.
Ομως το 1964 έδιωξαν τον Χρουστσόφ και στο σκοτάδι επιζεί μόνο η ποίηση. Κάθε τρία χρόνια περίπου βγαίνει ένα βιβλιαράκι, αφού το καθεστώς έχει ανάγκη να δημιουργεί την εντύπωση ότι όλα πάνε καλά. Σ’ αυτό το πλαίσιο έπρεπε να παίζουν το ρόλο τους και οι Ελληνες ποιητές, χωρίς να ζητούν κάτι παραπάνω.
Στο μεταξύ, η κρίση του συστήματος κάνει τις αλλαγές αναπόφευκτες. Ετσι, το 1978 δημοσιεύεται διάταγμα της κυβέρνησης το οποίο επιτρέπει στις εθνικές μειονότητες να απασχοληθούν με την παράδοση και τον πολιτισμό τους. Δεν χάνουν αυτή την ευκαιρία και οι Ελληνες της Αζοφικής, διοργανώνοντας λαογραφικά μουσεία και διάφορα συγκροτήματα.
Επιτέλους, στην εποχή της λεγόμενης «περεστρόικα» αρχίζει η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Πραγματοποιείται το φολκλορικό φεστιβάλ «Μεγάλη Γιορτή». Από το 1985 τυπώνονται σε τοπικές διαλέκτους με κυριλλική γραφή τα βιβλία των Α. Σαπουρμά, Λ. Κυριάκωφ, Δ. Παππού, Β. Μπαχτάρωφ, Δ. Πατρίτσα, Β. Κιορ, Μπορότα, Σ. Μπίκωφ, Θ. Σεμπανίτς, Γ. Νταντσένκο και άλλων ποιητών, ενώ από το 1988 εκδίδεται κάθε χρόνο το λογοτεχνικό περιοδικό «Πρινέσου Αστρου» (Πρωινό Αστρο).
Γιορτάζοντας το ’21
Οσον αφορά την κοινωνική τους ζωή, οι Ελληνες εκδηλώνουν πιο ελεύθερα και τα εθνικά τους συναισθήματα. Ετσι για παράδειγμα, το 1989 εορτάζεται πρώτη φορά στη Μαριούπολη η επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης της 25ης Μαρτίου 1821. Η πρωτοβουλία και η οργάνωση της εορτής αυτής ανήκει στο «Σύλλογο Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού» που είχε ιδρυθεί τον Ιανουάριο του 1988 και τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς είχε μετονομαστεί σε «Σύλλογο Ελλήνων της Μαριούπολης». Για τον εορτασμό της επετείου της 25ης Μαρτίου δόθηκε άδεια από την Κεντρική Επιτροπή του Κ.Κ. Ουκρανίας. Ομως η τοπική επιτροπή του Κ.Κ. στη Μαριούπολη απαγόρευσε την εκτύπωση της ελληνικής σημαίας πάνω στην πρόσκληση.
Σε επικίνδυνες δοκιμασίες υπεβλήθησαν οι Ελληνες της Αζοφικής, όταν το Κ.Κ. της Σοβιετικής Ενωσης ανακοίνωσε τη «νέα πολιτική» και έταξε αυτονομία σ’ όλες τις μειονότητες. Το ζήτημα της αυτοδιοίκησης είχε τόσο κλιμακωθεί, ώστε στο πλαίσιο του Συνεδρίου των Ελλήνων της ΕΣΣΔ, στο Γελεντζίκ της Νότιας Ρωσίας τον Μάρτιο του 1991, τέθηκε ως πρόταση στις αρχές η ίδρυση Αυτόνομης Ελληνικής Δημοκρατίας. Με αυτό το πρόβλημα ασχολήθηκε πια η Ειδική Επιτροπή τους Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Αλλά μετά την κατάρρευση της Αυτοκρατορίας, μετά το πραξικόπημα του Αυγούστου του 1991, ματαιώθηκε και η ιδέα της Αυτονομίας των Ελλήνων.
Από τότε, οι Ελληνες της Αζοφικής προσαρμόζονται πλέον στις συνθήκες που δημιουργούνται στην ανεξάρτητη Ουκρανία.
* Μουσικολόγος-εθνολόγος (alexanderashla@yahoo.gr). Εχει εκδώσει δίσκους με τα τραγούδια των Ελλήνων της Αζοφικής. Ιδρυσε το Σύλλογο Ελλήνων της Μαριούπολης και υπήρξε αντιπρόεδρος της Ενωσης των Ελλήνων της Ουκρανίας. Στην Ελλάδα έχει εκδοθεί το βιβλίο του «Τα Μαριουπολίτικα. Τραγούδια, παραμύθια και χοροί των Ελλήνων της Αζοφικής»
Πρόσφατα, εκδόθηκε στην Ουκρανία μια δίτομη έκδοση βασιζόμενη σε ντοκουμέντα με τίτλο «Ανάμεσα σε παρεξηγημένες φιλοδοξίες και ανυπολόγιστες απώλειες…» Ήταν το αποτέλεσμα ενός μεγάλου ερευνητικού έργου από τη Μαρία Πύργο (Ντόνετσκ) και την ‘Ελενα Ουζμπέκ (Χάρκοβο). Το κύριο αντικείμενο του έργου ήταν η μελέτη μιας ευρείας κλίμακας εθνικού κοινωνικού και πολιτιστικού μετασχηματισμού της κοινότητας των Ελλήνων της Μαριούπολης τις δεκαετίες 1920-1930, τα αποτελέσματα και οι συνέπειές του.
Το δικαίωμα στην ελληνική ταυτότητα κατοχυρώθηκε λόγο των πολιτικών επιλογών στην ΕΣΣΔ, ως μια προσωρινή πολιτική παραχώρηση στις εθνικές κοινότητες της χώρας κατά τη διάρκεια του σχηματισμού του σοβιετικού κράτους. Η νέα πολιτική στο εθνικό ζήτημα της ΕΣΣΔ στο αρχικό στάδιο προκάλεσε μια επιφυλακτική αντίληψη των πολιτών. Οι επιφυλάξεις των λεγόμενων αλλοεθνών βασίζονταν στη συσσωρευμένη (συχνά αρνητική) εμπειρία της ζωής στη Ρωσική Αυτοκρατορία, στα χρόνια των επαναστάσεων και του Εμφυλίου Πολέμου. Στην απόκλιση και την πάλη του νέου και του παλιού, τον ιδεαλισμό και τον πραγματισμό, την αισιοδοξία και τον φόβο. Το δικαίωμα στην ανάπτυξη του ελληνικού πολιτισμού στις ελληνικές περιοχές στις αρχές της δεκαετίας του 1930 υλοποιήθηκε υπό άγρυπνο κομματικό έλεγχο. Και διεκόπη πάλι από το ίδιο Κομμουνιστικό Κόμμα.
Η καταστροφή την περίοδο του σταλινισμού
Οκτώ δεκαετίες αργότερα, μπορούμε να πούμε με λύπη ότι πολιτικοί επιστήμονες, εθνοψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι δεν έχουν μελετήσει το ζήτημα της επιρροής των διαφόρων πολιτικών εκστρατειών στην ανάπτυξη των εθνικών πολιτισμών και των εθνικών κοινωνικών διαδικασιών στη νέα ιστορική εποχή. Είναι γνωστό το γεγονός των τεράστιων ανθρώπινων απωλειών μεταξύ των εθνικών μειονοτήτων της ΕΣΣΔ στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, που οδήγησαν σε δημογραφικά προβλήματα.
Είναι επίσης γνωστό ότι, μαζί με τις ποσοτικές απώλειες, πολλοί λαοί γνώρισαν την καταστροφή -σωματική ή ηθική και ψυχολογική- των εθνικών ελίτ (εθνική διανόηση και ακτιβιστές) και φορείς της εθνικής ταυτότητας (κυρίως των χωρικών, αγροτικού πληθυσμού). Αυτές οι απώλειες είναι αναντικατάστατες και οι συνέπειες των εθνικών μετασχηματισμών και υποβαθμίσεων είναι μη αναστρέψιμες.
Σάββας Γιαλή (1895-1938) Επικεφαλής του ελληνικού τμήματος στην κυβέρνηση της Ουκρανικής ΣΣΔ. Εκτελέστηκε το 1938
Το ζήτημα των συνεπειών των διάφορων πολιτικών επιδιώξεων στο εθνικό ζήτημα κατά τις δεκαετίες ’20 και ’30 -που οδήγησαν στο ανάπτυξη ισχυρών εθνικο-πολιτιστικών και εθνικο-κοινωνικών διαδικασιών- παραμένει ανοιχτό. Καταστρέφοντας, αυτά τα επιτεύγματα έθαψαν κάτω από τα ερείπιά τους την ίδια την ιδέα της ανάπτυξης των εθνικοτήτων της ΕΣΣΔ. Ακολούθησαν δεκαετίες συκοφαντίας και εκφοβισμού, οι οποίες οδήγησαν σε μια εθνική ύφεση. Ωστόσο, οι εθνικο-πολιτιστικές αναβιώσεις, που δρομολόγησαν τους μηχανισμούς της εθνικής αυτοσυνείδησης, συνέχισαν να συγκινούν τους λίγους εκπροσώπους των κοινοτήτων που διατήρησαν τη μητρική τους γλώσσα, τις παραδόσεις και τη μνήμη της μεγαλειώδους ανάπτυξης της δεκαετίας του 1930.
Μελετώντας το Μεσοπόλεμο
Αποτίοντας φόρο τιμής στους ερευνητές της ιστορίας των Ελλήνων της Ουκρανίας, οι συγγραφείς έθεσαν ως καθήκον να αναδημιουργήσουν την ιστορία των μεγαλύτερων επιτευγμάτων της ουκρανικής ελληνικής αναγέννησης στις περιοχές της Μαριούπολης και του Ντονέτσκ, καθώς και να αναδείξουν τα πρόσωπα που συμμετείχαν ενεργά σε εκείνη την ανάπτυξη του ελληνικού πολιτισμού, της εκπαίδευση και της εμπέδωσης της αυτοσυνείδησης των ομογενών. Για αυτό μελετήθηκαν οι μοναδικές συλλογές αρχείων, μουσείων και βιβλιοθηκών της Ουκρανίας, της Ρωσίας, της Ελλάδας, καθώς και ο ελληνικός περιοδικός τύπος της ΕΣΣΔ.
Ιούλης 1936. Το εξώφυλλο του περιοδικού Πιονέρος
Το βιβλίο «Ανάμεσα σε παρεξηγημένες φιλοδοξίες και ανεκτίμητες απώλειες…» αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος είναι μια βιογραφία δύο μοναδικών ανθρώπων, των αδελφών Σάββα Γιαλή του Γεωργίου και Θεόδωρου Γιαλή, που έτυχε να γίνουν οι παθιασμένοι εκφραστές της ιδέας του ελληνισμού στην Ουκρανία. Στα πεπρωμένα τους, σαν σε καθρέφτη, καθρεφτιζόταν ο χρόνος, οι προκλήσεις, οι προσδοκίες, οι ελπίδες τους. Και η τραγωδία είναι μία για όλους, για όλους τους ανθρώπους. Ο Σάββας και ο Θεόδωρος Γιαλή είναι οι Έλληνες εθνικοί ηγέτες της εποχής του ελληνισμού στον 20ο αιώνα, ξεχασμένοι, δυστυχώς, από τους συντοπίτες τους.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου παρουσιάζει την ιστορία των μοναδικών θεσμών του ελληνισμού στην Ουκρανία: – του Ελληνικού Παιδαγωγικού Κολλεγίου (Τεχνικουμ) της Μαριούπολης, -της εφημερίδας «Κολεχτιβιςτίς» («Κολεχτιβιστής», όργανο Τύπου της Επιτροπής της Περιφέρειας του Ντόνετσκ και της επιτροπής της Πόλης της Μαριούπολης του ΚΚ (μπολσεβικων) της Ουκρανίας), -το περιοδικό «Νέος μαχιτίς» («Πιονέρος»), όργανο Τύπου Κεντρικής Επιτροπής της Πανενωσιακής Λενινιστικής Κομμουνιστικής Ένωσης της νεολαίας, το μοναδικό ελληνικό παιδικό περιοδικό στην ΕΣΣΔ), -τον Περιφερειακό Ελληνικό Εκδοτικό Οίκο του Ντόνετσκ, -το Ελληνικό Τυπογραφείο της Μαριούπολης , -το Κρατικό Θέατρο Ελλήνων Εργατών και Αγροτών Μαριούπολης και -την Ελληνική Λογοτεχνική Ομάδα Μαριούπολης.
Μέσα από τη μελέτη των ντοκουμέντων αναδεικνύεται η στενή δημιουργική αλληλεπίδραση και αλληλεγγύη των διαφόρων περιοχών του ελληνισμού στην ΕΣΣΔ (Ουκρανία, Βόρειος Καύκασος, Υπερκαυκασία, Κριμαία), και παρουσιάζονται οι κοινές πολιτιστικές ελληνικές εθνικές διεργασίες.
Κάθε μία από τις ενότητες του δεύτερου μέρους συνοδεύεται από το κεφάλαιο «Άνθρωποι και Μοίρες», όπου παρέχονται βιογραφικά στοιχεία για τους συμμετέχοντες στην Ελληνική Αναγέννηση στη Μαριούπολη και στο Ντονμπάς. Πολλές μορφές του ελληνισμού δεν τους θυμούνται πια. Για πολλές δεκαετίες, τη μνήμη τους προσεκτικά σβήστηκε και η ιστορία της δεκαετίας του 1930 παραποιήθηκε. Όλα αυτά έγιναν σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας «σοβιετικός άνθρωπος» – που δεν θυμάται τη συγγένεια, δεν αισθάνεται έλξη για τον γενέθλιο πολιτισμό του και τελικά μετατρέπετε σε προϊόν ενός ισχυρού ιδεολογικού συστήματος.
Το καθήκον της Μνήμης
Η ιστορική μνήμη των Ελλήνων της Μαριούπολης της δεκαετίας του 1930 έπρεπε να αποκατασταθεί σπιθαμή προς σπιθαμή καινα εντοπιστούν όλα τα θραύσματα. Η διατήρηση σχεδόν καθενός από αυτά είναι μια καταπληκτική και ευτυχισμένη εμπειρία. Δεν είναι μυστικό ότι μετά τον λιμό του 1932-1933 και την «ελληνική επιχείρηση» του NKVD της ΕΣΣΔ το 1937-1938, το ένστικτο της αυτοσυντήρησης υπαγόρευε σε κάθε επιζώντα Έλληνα ένα αξίωμα: πρέπει κανείς να επιβιώσει και για να επιβιώσει, πρέπει να ΞΕΧΑΣΕΙ. Ο λαός άρχισε να υπάρχει από καθαρή πλάκα, πάνω στην οποία τα ελληνικά γράμματα θα μπορούσαν και πάλι να γίνουν καταδίκη.
Προς μεγάλη ερευνητική μας χαρά, στη Μαριούπολη και σε πολλά ελληνικά χωριά της περιοχής, έμειναν οι απόγονοι των συμμετεχόντων και των συγχρόνων των πολύπλοκων εσωτερικών πολιτικών διεργασιών της προπολεμικής δεκαετίας. Παρά τις απαγορεύσεις και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, κάποιοι από αυτούς διατηρούσαν φωτογραφίες, επιστολές, τετράδια μαθητών, ήδη δυσανάγνωστα έγγραφα και …μνήμη. Τα μετέφεραν στον νέο αιώνα και τα μοιράστηκαν με τους συντάκτες του έργου, σαν να είχαν πάρει αυτοί πλέον τη σκυτάλη. Τώρα που το βιβλίο γράφτηκε και εκδόθηκε, οι συγγραφείς παραδίδουν τη σκυτάλη της Μνήμης στους σεβαστούς αναγνώστες.
Το βιβλίο δημιουργήθηκε σε ενεργή συνεργασία με ιστορικούς, φιλολόγους, ντόπιους ιστορικούς και πατριώτες της Ουκρανίας, της Ελλάδας, της Ρωσίας, της Κύπρου. Δεν θα μπορούσε να γεννηθεί αν δεν υπήρχε το διαρκές ενδιαφέρον για το έργο της Πρεσβείας της Ελλάδος στην Ουκρανία εκπροσωπούμενη από τον Έκτακτο και Πληρεξούσιο Πρέσβη της Ελλάδας στην Ουκρανία (2013 – 2016) Βασίλη Παπαδόπουλο και την οικονομική βοήθεια του Δημήτρη Μπακόλα. Τεράστια συμβολή στην υλοποίηση του έργου είχε το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού Α.Γ. Λεβέντης (Ίδρυμα Α. Γ. Λεβέντη, Λευκωσία, διευθυντής – Καθηγητής Χαράλαμπος Μπακιρτζής.
Η εφημερίδα «Κολεχτιβιστής». Χρησιμοποιούσε το 20γράμματο ελληνικό αλφάβητο, όπως είχε αποφασιστεί σε σύσκεψη Ελλήνων διανοουμένων της ΕΣΣΔ το 1925 που αποφάσισε την επίλυση του γλωσσικού ζητήματος με την καθιέρωση του 20γράμματου αλφαβήτου στη θέση του 24γράμματου και της δημοτικής γλώσσας στη θέση της καθαρεύουσας
…Και τώρα πόλεμος!
… Τώρα η Ουκρανία ζει με τις πραγματικότητες του πολέμου, στο επίκεντρο του οποίου, μεταξύ άλλων, βρίσκονται τα εδάφη που κατοικούν οι Έλληνες της Μαριούπολης. Πολλές αιτίες πολέμου κρύβονται στην ιστορία των κρατών και των λαών, και η γνώση της αληθινής ιστορίας πρέπει να γίνει ισχυρή βάση με την οποία θα αντιμετωπιστούν οι καταστροφές.
Ο τίτλος του βιβλίου «Ανάμεσα σε παρεξηγημένες φιλοδοξίες και ανυπολόγιστες απώλειες…» ήταν μια γραμμή από ένα ποίημα του Γκεόργκι Κοστοπράβ, του ιδρυτή της ελληνικής λογοτεχνίας της Μαριούπολης. Ογδόντα χρόνια έχουν περάσει από το τραγικό τέλος της ουκρανικής ελληνικής αναγέννησης. Το τι ήταν αυτά τα χρόνια για τους Έλληνες της Μαριούπολης δεν είναι μυστικό για κανέναν. Εκτός από μια σύντομη «απόψυξη» την περίοδο του Χρουτσιόφ, που δεν είχε χρόνο να γεννήσει εθνικές ελπίδες, πριν από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, οι Έλληνες της Μαριούπολης, όπως και οι περισσότεροι συμπατριώτες μας, βρίσκονταν σε κατάσταση εθνο-πολιτισμικής στασιμότητας.
Στην ανεξάρτητη Ουκρανία, η οποία σε όλα τα στάδια συνέβαλε ενεργά στην πολιτιστική ανάπτυξη των εθνικών μειονοτήτων, με τη συνεχή βοήθεια της Ελλάδας, οι Εθνικοί Σύλλογοι Πατριωτών και η Ομοσπονδία Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας που τους, ένωσε έκαναν πολλά για την αναβίωση του Ελληνισμού. Όμως, μάλλον, λόγω της μη αναστρέψιμης ελληνικής εθνικής καταστροφής του 1937-1938, όλες αυτές οι προσπάθειες δεν οδήγησαν σε μια εθνική-πολιτιστική αναγέννηση. Παρόμοιες διαδικασίες είναι χαρακτηριστικές για τα ελληνικά κινήματα στις δημοκρατίες της πρώην ΕΣΣΔ και άλλα εθνικά κινήματα.
Οι Έλληνες της Ουκρανίας, όπως και οι άλλες εθνικές μειονότητες της χώρας, ζουν στις συνθήκες πολύπλοκων σύγχρονων παγκόσμιων διαδικασιών (παγκοσμιοποίηση, ενοποίηση επιτάχυνση, τεχνολογική επανάσταση κ.λπ.). Σήμερα δεν αισθάνονται εθνικές προκλήσεις και διακρίσεις. Κανείς και τίποτα δεν απειλεί την εθνική τους ταυτότητα. Είναι πιο επικεντρωμένοι στην αυτοπραγμάτωση και συχνά είναι πιο εξοικειωμένοι και άνετοι με τον εικονικό κόσμο, παρά τα πραγματικά πεδία της αιώνιας μάχης για τον Άνθρωπο – από την εποχή του Ομήρου μέχρι την εποχή του Κοστοπράβ…
Θεόδωρος Γιαλή (1899 – 1938), ο πρώτος εκδότης «Κολεχτιβιστή». Εκτελέστηκε το 1938
Η σημερινή Ουκρανία, παρότι παρουσιάζεται ως ένα ομοιογενές μόρφωμα, είναι ένα συνονθύλευμα ιστορικών εμπειριών, λαών και ανθρώπων διαφόρων περιοχών, με χαρακτηριστικά τα οποία δεν σχηματίζουν κάποια εμφανή πολιτισμική κοινότητα. Αυτό θα μπορούσε να συμπεράνει όποιος έψαχνε να βρει οποιουδήποτε είδους συγγένειες από τη «Μικρή Ρωσία» των Ουκρανών Κοζάκων, στις στέπες της Ταυρίδας, έως και το πιο «εξευρωπαϊσμένο» Λβοβ. Επομένως, μπορεί να ειπωθεί ότι και η Ουκρανία είναι μια περίπτωση «φαντασιακής κοινότητας», μιας κατασκευής στο πλαίσιο της κλασικής θεωρίας του Μπένεντικτ Αντερσον; Οχι ακριβώς.
Η γέννηση του ουκρανικού έθνους και η ανάπτυξη του ουκρανικού εθνικισμού δεν μπορεί να ενσωματωθεί σε κάποιο συγκεκριμένο θεωρητικό πλαίσιο, μεταξύ αυτών που έχουν διαμορφωθεί έως σήμερα κι αφορούν τη μελέτη των ταυτοτήτων και του έθνους. Η εθνικιστική δραστηριότητα στη χώρα δεν ταυτίστηκε ποτέ με το πέρασμα από την αγροτική προς τη βιομηχανική κοινωνία, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι το Ντονέτσκ, νυν θύλακας της ρωσο-ουκρανικής αυτονομίας, αποτελούσε πάντα τον βιομηχανικό πυρήνα της χώρας. Αντίθετα, οι αγροτικές περιοχές ήταν αυτές στις οποίες οφείλεται η γέννηση του ουκρανικού έθνους και όλων των παρελκόμενων με αυτή συνδηλώσεων. Είναι αυτές οι περιοχές στις οποίες η ουκρανική ταυτότητα γεννήθηκε και αναπτύχθηκε μέσα στη σύγκρουση δύο διαφορετικών πολιτισμών, του ρωσικού και του πολωνικού, οι οποίοι, ενίοτε και με τη βία, προσπάθησαν να επιβληθούν στην περιοχή που εκτείνεται από το Λβοβ ή Λέμπεργκ έως και την κοιλάδα του Κουμπάν στον βόρειο Καύκασο.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
Κυρίαρχη τάση στην ουκρανική διανόηση είναι η παραγωγή μιας μακράς αφήγησης που ενώνει τις διάφορες περιόδους του συγκεκριμένου ιστορικού χώρου, με πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα τον «πατέρα» –για πολλούς– της εθνικής ουκρανικής ιστορίας Μιχαήλο Χρουσέβσκι. Η ιστορικότητα αυτού του χώρου, που ενώνει την ευρωπαϊκή Δύση με τη σλαβική Ανατολή, λαμβάνει μυθικές διαστάσεις στη διατύπωση ότι το «σημείο μηδέν» της ουκρανικής ιστορίας είναι οι Κιμμέριοι, οι οποίοι ζούσαν στην περιοχή της Θάλασσας του Αζόφ και στον βόρειο Καύκασο περί το 1300 π.Χ.
Το 1240 ξεκίνησε η μογγολική κατοχή που κράτησε αρκετούς αιώνες, μέχρι την απορρόφηση της δυτικής Ουκρανίας από τους Λιθουανούς στα μέσα του 14ου αιώνα πότε. Αυτοί παραχώρησαν τα ίδια πολιτικά δικαιώματα στους νέους κατοίκους, με αυτά των υπόλοιπων πολιτών του Μεγάλου Δουκάτου της Λιθουανίας. Κατόπιν, το 1340 ο βασιλιάς Κάζιμιρ της Πολωνίας κατέλαβε την περιοχή της Κόκκινης Ρουθηνίας (περιοχή ανάμεσα στην νοτιοανατολική Πολωνία και στην δυτική Ουκρανία), παραχωρώντας, και αυτός με τη σειρά του, ίδια δικαιώματα στους κατοίκους με τους υπόλοιπους πολίτες υπηκόους του Βασιλείου της Πολωνίας, ενώ οι ευγενείς των νέων επαρχιών, έγιναν άμεσα μέλη της «σζλάχτα» (szlachta), της ανώτερης τάξης των ευγενών του πολωνικού βασιλείου.
Από την ακαδημαϊκή μελέτη του ιστορικού χώρου της Ουκρανίας έως την παραγωγή εθνικής αφήγησης, το χάσμα είναι αρκετά μεγάλο. Αυτό το χάσμα ανέλαβαν να γεφυρώσουν οι Κοζάκοι ως εθνοτική ομάδα που ζούσαν στα όρια της Πολωνο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Σε αυτούς στηρίζοντανι και οι πρώτες απόπειρες σύνθεσης ουκρανικής εθνικής ιστορίας, και ειδικότερα στον Μπογκχντάν Χμελνίτσκι, αρχηγό (hetman) των Κοζάκων του Ζαπορόζιε. Και αυτό όχι άδικα: ο Χμελνίτσκι εξεγέρθηκε εναντίον της Πολωνο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας το 1648, και κατορθώνοντας να ιδρύσει το πρώτο αυτόνομο κράτος (hetmanate) των (Ουκρανών) Κοζάκων, το οποίο απορροφήθηκε από τη Ρωσική Αυτοκρατορία λίγα χρόνια αργότερα, το 1654, διατηρώντας εντούτοις ένα καθεστώς σημαντικής αυτονομίας για πάνω από 100 χρόνια, έως το 1764. Ο Χμελνίτσκι λοιπόν, και οι Κοζάκοι του Ζαπορόζιε υπήρξαν η βάση της παραγωγής ουκρανικής εθνικής ιστορίας, και αυτό γιατί ενσάρκωσαν τη δίκαιη απαίτηση ενός έθνους για ανεξαρτησία αλλά και για ξεχωριστή θέση στην κυρίαρχη πολωνική και ρωσική ιστορία.
Κατά τη διάρκεια των 100 χρόνων ύπαρξης του αυτόνομου ουκρανο-κοζακικού μορφώματος αναδύθηκε και η νέα προνομιούχος τάξη των ευγενών, κομμάτι της σζλάχτα, η οποία απορροφήθηκε στο σύνολό της από την τάξη των ευγενών (dvorianstvo) της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, στην οποία άνηκε πλέον αυτή η νέα εθνικοπολιτική οντότητα. Εως και τον 19ο αιώνα, αυτή η νέα τάξη, η οποία απαρτιζόταν από Κοζάκους πολέμαρχους και ιδιοκτήτες γης, απολάμβανε πλήθος προνομίων ως αναπόσπαστο κομμάτι της τάξης των ευγενών της Ρωσίας. Για πολλούς ιστορικούς, το ουκρανικό έθνος και η Ουκρανία αντλούν τη γέννησή τους από αυτή την ίδια ανθρωπογεωγραφία των ευγενών της σζλάχτα, οι οποίοι –μετά την αυτονόμηση των Κοζάκων από την Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία– δέθηκαν στο άρμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και έγιναν κομμάτι του ντβοριάνστβο.
Με την κατάργηση του αυτόνομου κράτους των Κοζάκων στο πλαίσιο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, παρατηρήθηκε έντονη κινητικότητα στην πολιτισμική και λογοτεχνική ζωή των Ουκρανών, η οποία συνεχίστηκε με ακόμη ζωηρότερους ρυθμούς έναν αιώνα αργότερα. Να σημειωθεί ότι το ουκρανο-κοζακικό κράτος ήταν μια μικρογραφία της σημερινής Ουκρανίας: δεν είχε καμία επαφή με τη θάλασσα, στα ανατολικά δεν περιελάμβανε ούτε το Χάρκοβο ούτε και το Ντονέτσκ, στα δυτικά η περιοχή της Γαλικίας, με κυριότερο αστικό κέντρο το Λβοβ, ήταν ακόμη ενσωματωμένη στο βασίλειο των Πολωνών, ενώ το νοτιοανατολικό κομμάτι της περιοχής είχε δοθεί ως δώρο στην αυτοκράτειρα των Αψβούργων Μαρία-Τερέζα. Οι κάτοικοι της περιοχής (Ρουθήνιοι) είχαν αυτοκρατορική συνείδηση και σε καμία περίπτωση δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως Ουκρανούς. Μάλιστα, έως και τα μέσα του 19ου αιώνα, θεωρούντο Πολωνοί, ενώ και οι πιο δεκτικοί στις νέες ιδέες αποδέχονταν την πολωνική ταυτότητα ως τη μοναδική ευκαιρία για να ξεφύγουν από τον θεοκρατικό σκοταδισμό και να προσεγγίσουν ευκολότερα την Ευρώπη του Διαφωτισμού. Πολύ αργότερα άρχισαν να αυτοπροσδιορίζονται ως Ουκρανοί και να έρχονται σε επαφή με ομοεθνείς τους από την Ανατολή.
Τον 19ο αιώνα, πλήθος διανοουμένων και μη από πολλές περιοχές της σημερινής Ουκρανίας άρχισε να έρχεται σε επικοινωνία μεταξύ του αναζητώντας ένα κοινό παρελθόν, να συλλέγει ιστορικό υλικό, υπερασπιζόμενο μια ενωτική ταυτότητα. Πριν από αυτούς, οι μόνες ιστορικές πηγές οι οποίες θα μπορούσαν να προσφέρουν μια εικόνα του ουκρανικού χώρου είναι οι αφηγήσεις των ταξιδευτών –συνήθως προσκυνητών– που διέσχιζαν πολλές εκατοντάδες χιλιομέτρων, από τα βόρεια προς τα νότια, προκειμένου να γνωρίσουν τη θρησκευτική παράδοση του Κιέβου (για πολλούς η Μέκκα του χριστιανικού πολιτισμού της Ανατολής) και να εξερευνήσουν σπιθαμή προς σπιθαμή τα χριστιανικά μνημεία του νότου.
Πορτραίτο του Μπογκντάν Χμελνίτσκι, αγνώστου καλλιτέχνη
Κατά τον ίδιο αιώνα, το Κίεβο αποτέλεσε κέντρο συνάντησης της νεογέννητης ουκρανικής διανόησης Δύσης και Ανατολής. Τη δεκαετία του 1840 ιδρύθηκε η αδελφότητα «Κυρίλλου και Μεθοδίου». Κύριο μέλημά της ήταν να καταδείξει ότι ανάμεσα στους Πολωνούς και στους Ρώσους υπήρχε ένα ακόμη σλαβικό φύλο, ισάξιο με τα δύο κυρίαρχα: οι Ουκρανοί. Φυσικά, αυτό το αίτημα δεν αντιμετωπίστηκε θετικά ούτε από τους Ρώσους ούτε από τους Πολωνούς (οι τελευταίοι είχαν χάσει μεγάλο κομμάτι της δυτικής Ουκρανίας από τους πρώτους στον ρωσοπολωνικό πόλεμο του 1792). Ως αποτέλεσμα, η αδελφότητα έπεσε θύμα της καταστολής της τσαρικής αστυνομίας. Ενας από τους συλληφθέντες ήταν ο Τάρας Σεβσένκο, ο οποίος θεωρείται σήμερα ως ο διαπρεπέστερος των Ουκρανών διαφωτιστών. Επιπλέον, τo 1876 η ουκρανική γλώσσα βρέθηκε σε καθεστώς απαγόρευσης. Από την πλευρά της, η ρωσική διανόηση είδε με συμπάθεια το εθνικό ζήτημα των Ουκρανών, αλλά το αντιμετώπισε ως ένα πολιτισμικό τοπικό φαινόμενο, αρνούμενη έτσι να τους τοποθετήσει ισάξια δίπλα στα «μεγάλα σλαβικά φύλα», τους Ρώσους και τους Λευκορώσους. Ετσι, τους αποδόθηκε το προσωνύμιο «Μικρορώσοι» (malorousskie).
Το εθνικό ζήτημα των Ουκρανών απέκτησε πολιτικές αλλά και ταξικές προεκτάσεις, καθώς οι φτωχοί αγρότες συνέχισαν να εργάζονται υπό καθεστώς σκλαβιάς στα φέουδα Πολωνών ευγενών σε όλη τη δυτική Ουκρανία. Ακόμη και ο Νικολάι Κοστομάροβ, από τους σημαντικότερους ιστορικούς της Ουκρανίας τον 19ο αιώνα, είχε παραδεχθεί ότι η διαφοροποίηση των Ουκρανών από τους Ρώσους δεν βασίζεται τόσο σε εθνολογικά και γλωσσικά κριτήρια όσο σε κοινωνικοπολιτικά. Παρεμφερή λογική υιοθέτησε μία από τις ηγετικές φυσιογνωμίες της ουκρανικής εθνικής διανόησης του 19ου αιώνα, ο Μιχαήλο Ντραχομάνοβ, ο οποίος θεωρούσε τις εθνικές διαφορές μεταξύ Ουκρανίας και Μοσχοβίας ως απότοκο του γεγονότος ότι οι Ουκρανοί τον 18ο αιώνα «βρίσκονταν πιο κοντά στη Δύση», αλλά και ο Βιάτσεσλαβ Λιπίνσκι, ο οποίος ανήγε τις όποιες διαφορές στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο ήταν δομημένη η διοίκηση της κυρίαρχης τάξης, αλλά και οι ευρύτερες ταξικές διαφορές.
Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, η εθνική συνείδηση των Ουκρανών απέκτησε συλλογικό περιεχόμενο και εκφράστηκε από πολιτικές και αγροτικές οργανώσεις, από συλλόγους και από μια ιντελιγκέντσια αρκετά ξεκάθαρη στη στόχευση μιας αυτόνομης κρατικής οντότητας στη νότια Ρωσία.
Σε αυτό το πλαίσιο κτίστηκε η ουκρανική εθνική ιδέα, η οποία, το 1918 –και μετά από τη θεσμοθέτηση της Δούμας ως συνταγματικού οργάνου άσκησης πολιτικής διοίκησης από τον Νικόλαο Β’– μετουσιώθηκε σε ένα νεοσύστατο έθνος-κράτος. Το κράτος αυτό βέβαια έμελλε να διατηρηθεί τρία χρόνια, έπειτα από την παρέμβαση του Κόκκινου Στρατού αλλά και την επιθυμία πολλών Ουκρανών να συμμετάσχουν ισάξια σε μια «σοβιετική ένωση» με τη Ρωσία.
Καρτ ποστάλ του 1920, στην οποία απεικονίζεται ο αγώνας των ενωμένων Ουκρανών ενάντια σε Πολωνούς και Ρώσους.
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΟΥΚΡΑΝΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΥ
Στους κόλπους του βραχύβιου πρώτου ουκρανικού κράτους (1918-1921), της Ουκρανικής Εθνικής Δημοκρατίας, γεννήθηκε και το σύγχρονο ουκρανικό εθνικιστικό κίνημα, ξεκινώντας από την, λίγο γνωστή σήμερα, Λεγεώνα των Οπλιτών του Σιτς (Sich: ιδιαίτερη ονομασία των διοικητικών κέντρων των Κοζάκων του Ζαπορόζιε), η οποία υπήρξε κομμάτι του εθνικού στρατού και δημιούργημα του Γεβγέν Κονοβάλετς, μεταγενέστερου ηγέτη της Οργάνωσης Ουκρανών Εθνικιστών (OUN). Οταν διαλύθηκε η Λεγεώνα, μέλη της ίδρυσαν την Ουκρανική Στρατιωτική Οργάνωση (UVO), μια κατά γενική ομολογία τρομοκρατική οργάνωση που δρούσε στην πολωνοκρατούμενη –ως αποτέλεσμα της Συνθήκης των Παρισίων– Ουκρανία, και η οποία υπήρξε ο θεμέλιος λίθος της OUN.
Η OUN ιδρύθηκε το 1929 και στην αρχή δεν ήταν τίποτα άλλο από μια φασιστική οργάνωση, μουσολινικού τύπου, η οποία απέκτησε λαϊκή φήμη καθ’ όλη τη δεκαετία του 1930 στην περιοχή της Γαλικίας. Ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της, Γεβγέν Κονοβάλετς, δολοφονήθηκε από πράκτορα της NKVD στο Ρότερνταμ το 1938, γεγονός που συνετέλεσε στη διάσπαση της οργάνωσης σε δύο φράξιες, του Στεπάν Μπαντέρα και του Αντρέι Μέλνικ. Είχε προηγηθεί η δολοφονία του Πολωνού υπουργού Εσωτερικών Μπρόνισαλβ Πιεράτσκι το 1934, για την οποία ο Μπαντέρα και ο Μίκολα Λέμπεντ (ηγετική μορφή της OUN) καταδικάστηκαν σε θάνατο από τις πολωνικές Αρχές, αλλά η ποινή τους σύντομα μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη.
Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Η πιο εκμοντερνισμένη, «εξευρωπαϊσμένη» τάση του ουκρανικού εθνικισμού συνοψίζεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, στην προσπάθεια των Ουκρανών για ανεξαρτησία κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Αυτός ο αγώνας, που θα μπορούσε να πάρει το όνομά του από τον τίτλο του ντοκιμαντέρ του Σλάβκο Νοβίτσκι, «Μεταξύ Χίτλερ και Στάλιν», αποτελεί τη βάση της νέας εθνικής ουκρανικής διανόησης, η οποία, προκειμένου να κτίσει έναν νέο θεμελιώδη μύθο εθνογένεσης, έλαβε ίσες αποστάσεις από τον ναζισμό και τον σοβιετικό κομμουνισμό. Αναφορικά με τον δεύτερο, η τάση θυματοποίησης του ουκρανικού λαού από τους κομμουνιστές της Μόσχας και τον Στάλιν, ειδικότερα, βασίζεται στα δεινά που έφερε η κολεκτιβοποίηση, ο λιμός του 1932-1933 και οι ενδοπολεμικές και μεταπολεμικές μαζικές διώξεις και εκτελέσεις Ουκρανών πολιτών.
Η τραγωδία της Ουκρανίας την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ίσως να μην μπορεί να συγκριθεί με αυτήν καμίας άλλης χώρας μεταξύ 1941-1944. Ενδεικτικά, περισσότεροι από τέσσερα εκατομμύρια πολίτες έπεσαν νεκροί κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, ενώ οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους δολοφόνησαν περισσότερους από ένα εκατομμύριο Εβραίους. Από τα 2,8 εκατομμύρια σοβιετικών πολιτών που εστάλησαν στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα 2,3 ήταν από την Ουκρανία. Επίσης, περισσότερες από 700 πόλεις και 28.000 χωριά καταστράφηκαν μερικώς ή ολοσχερώς.
Η γερμανική εισβολή στην Ουκρανία ξεκίνησε στις 22 Ιουνίου 1941. Στις τάξεις του γερμανικού στρατού έδρασαν και δύο ουκρανικές μεραρχίες, η «Nachtigall» και η «Roland», οι οποίες πιθανότατα οργανώθηκαν από δύο Ουκρανούς πράκτορες των Γερμανών: τον γνωστό με την κωδική ονομασία «Κονσούλ Ι», Αντρέι Μέλνικ, αλλά και τον Στεπάν Μπαντέρα. Τουλάχιστον αυτό αποκάλυψε ο Γερμανός στρατηγός Ερβιν Στόλτσε στην απολογία του κατά τη διάρκεια της δίκης της Νυρεμβέργης.
Η κεντρική γερμανική διοίκηση εγκατέστησε την έδρα της στην πόλη Ζίτομιρ και στη Βινίτσια, στην κεντροδυτική Ουκρανία. Αυτά ήταν τα κέντρα οργάνωσης της στρατιωτικής μηχανής των Γερμανών στον δρόμο προς την Ανατολή.
Το σκεπτικό των Γερμανών απείχε αρκετά από τα οράματα των Ουκρανών εθνικιστών της εποχής, οι οποίοι άδραξαν την ευκαιρία ώστε να τιμωρήσουν τους «Σοβιετικούς δυνάστες» του ουκρανικού λαού και να διεκδικήσουν, στρατιωτικά πλέον, μια ανεξάρτητη Ουκρανία. Οι ναζί έβλεπαν τους κατοίκους της Ουκρανίας υποτιμητικά, ενώ ουδέποτε αντιμετώπισαν θετικά την προοπτική της αυτονομίας της, έως τότε, σοβιετικής δημοκρατίας. Αντίθετα, γι’ αυτούς η Ουκρανία σήμαινε μια εν δυνάμει αποικία του Γ’ Ράιχ, λογική που τους οδήγησε πολύ γρήγορα σε σύγκρουση με τους Ουκρανούς εθνικιστές. Παρότι πολλά μέλη της OUN είχαν συνεργαστεί στενά με τα Ες Ες και τη Βέρμαχτ στον αρχικό σχεδιασμό της επιχείρησης «Barbarossa», ήδη από το φθινόπωρο του 1941 οι σχέσεις μεταξύ των δύο έδειχναν αρκετά τεταμένες, ειδικά μετά τη δολοφονία 600 περίπου εθνικιστών της OUN στη χαράδρα του Μπάμπι Γιαρ, μαζί με χιλιάδες Εβραίους και Ρομά. Την ίδια περίοδο συνελήφθησαν οι Μέλνικ και Μπαντέρα, με τον τελευταίο να μεταφέρεται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ζάξενχαουζεν.
Οι εθνικιστές, ενώ επικροτούσαν τους ναζί στη μάχη ενάντια στον «εβραιομπολσεβικισμό», έβλεπαν με μεγάλη ανησυχία τη στελέχωση σημαντικών θέσεων της νέας διοίκησης από ντόπιους γερμανικής καταγωγής, κύρια πηγή προτίμησης των κατακτητών για την πλήρωση αυτών των θέσεων. Επίσης, η χρηματοδότηση της οργάνωσης από τους Γερμανούς είχε ήδη σταματήσει με την ανάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ, και πλέον οι Ουκρανοί εθνικιστές αντλούσαν πόρους από δικές τους καμπάνιες, αλλά και από χώρες όπως η Λιθουανία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, καθώς και από την ουκρανική διασπορά των ΗΠΑ.
Η άρνηση των Γερμανών να προχωρήσουν το ζήτημα της ουκρανικής αυτονομίας δεν είχε γίνει άμεσα αντιληπτή ούτε από τους Ουκρανούς εθνικιστές, οι οποίοι ήλπιζαν στη χείρα βοηθείας των ναζί, ούτε όμως και από τους κατοίκους της χώρας, οι οποίοι –έχοντας βιώσει μια δεκαετία μεγάλης δυστυχίας και φτώχειας– σχημάτιζαν ουρές στα κτίρια διοίκησης των κατακτητών αναζητώντας δουλειά και θεωρώντας τους Γερμανούς ως ανθρώπους μιας «ανώτερης κουλτούρας». Αλλοι, παρ’ όλα αυτά, αντιμετώπισαν τη γερμανική εισβολή με λιγότερη αισιοδοξία, αν όχι με καχυποψία.
Η γερμανική προπαγάνδα τους πρώτους μήνες της εισβολής είχε διττό χαρακτήρα: από τη μία οι ναζί αυτοπροβάλλονταν ως ελευθερωτές του ουκρανικού λαού από τον «εβραιομπολσεβικικό ζυγό», από την άλλη προσπάθησαν να προσεταιριστούν τους κατοίκους με το άνοιγμα των εκκλησιών και το δικαίωμα για ελεύθερη άσκηση των θρησκευτικών τελετών, το οποίο είχε απαγορευθεί τη δεκαετία του 1930. Σύντομα πολλές εκκλησίες άνοιξαν, ενώ αρκετοί ιερείς ξεκίνησαν να λειτουργούν ελεύθερα.
Αυτό όμως που ενδιέφερε περισσότερο τους Γερμανούς ήταν η πλήρης κυριαρχία τους σε στρατηγικό, πολιτισμικό και πολιτικό επίπεδο, και φυσικά η εξόντωση των Εβραίων, η οποία μάλιστα συντελείτο πολύ νωρίτερα από τη λήψη της απόφασης περί «τελικής λύσης» τον Ιανουάριο του 1942. Σε αυτό το πλαίσιο δεν έλειψαν τα πογκρόμ και οι λεηλασίες εβραϊκών περιουσιών, οι οποίες συχνά επικουρούντο από τους εθνικιστές, που έβλεπαν με εχθρότητα τις εβραϊκές κοινότητες της χώρας ως τροχοπέδη στην υλοποίηση του σχεδίου της ανεξαρτησίας.
Οι Ουκρανοί εθνικιστές, οι οποίοι ζούσαν εκτός της ΣΣΔ της Ουκρανίας, κατά την είσοδό τους στα κατακτημένα, από τους Γερμανούς, εδάφη της χώρας, θεωρήθηκαν από το ΚΚΣΕ συνεργάτες των Γερμανών και προδότες. Αυτό οφείλεται όχι μόνο στη δράση τους κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά και σε όλη τη δεκαετία του 1930, όταν επεξεργάζονταν μαζί με τους χιτλερικούς σχέδιο για τη δημιουργία ενός ουκρανικού κράτους-μαριονέτας του Γ’ Ράιχ, το οποίο θα εκτεινόταν από τα νοτιανατολικά της Πολωνίας έως και τα εδάφη της σοβιετικής Ουκρανίας.
Αυτή η πρώιμη συνεργασία μεταξύ χιτλερικών και Ουκρανών εθνικιστών δεν πρέπει να εκπλήσσει: είναι γνωστό ότι στις δεκαετίες του 1920 και 1930, φασιστικά κινήματα και οργανώσεις βρίσκονταν σε άμεση συνεννόηση και επικοινωνία μεταξύ τους. Αν ιστορικά ο φασισμός αντλούσε το θεωρητικό του υπόβαθρο από τον Φιλίππο Μαρινέτι, τον Τζιοβάνι Τζεντίλε, τον Καρλ Σμιτ και από πολλούς άλλους, στην ουκρανική περίπτωση έβρισκε τον θεωρητικό του μανδύα στον Ντμίτρι Ντόντσοβ και στην περίφημη μπροσούρα του με τον τίτλο «Εθνικισμός». Ο Ντόντσοβ ποτέ δεν υπήρξε μέλος της OUN, παρ’ όλα αυτά η συμβολή του στην καθολική αποδοχή της ιδέας ότι το ουκρανικό έθνος ήταν η πιο μεγαλειώδης αξία της εποχής υπήρξε καθοριστικής σημασίας για τη θεωρητική επένδυση των φασιστικών ιδεών που διέπνεαν την οργάνωση. Ενας ακόμη γνωστός Ουκρανός εθνικιστής της εποχής ήταν ο Πέτρο Μιρτσούκ, ο οποίος συνόψισε τον τρόπο για την ταχεία οικοδόμηση ενός ανεξάρτητου ουκρανικού κράτους σε ένα σχήμα που θα βασιζόταν στην εθνοκάθαρση, στη βίαιη απομάκρυνση των μη ουκρανικών πληθυσμών από τα ουκρανικά εδάφη, στη ρωσοφοβία, στην ύπαρξη ενός χαρισματικού ηγέτη που θα ηγείτο του έθνους και σε αρχές παρεμφερείς με αυτές του εθνικοσοσιαλισμού. Εκείνο που έλειπε από την κεντρική γραμμή της OUN ήταν οι ρατσιστικές αναφορές, κύριος άξονας του λόγου των χιτλερικών ναζί, των Ρουμάνων της Σιδηράς Φρουράς του Κοντρεάνου κ.ά. Είναι χαρακτηριστικό ότι αρκετοί ηγέτες της οργάνωσης ήταν παντρεμένοι με Εβραίες.
Επιστρέφοντας στη δράση των Ουκρανών εθνικιστών κατά τη διάρκεια του πολέμου, ήδη από το καλοκαίρι του 1941, στην περιοχή του Ζίτομιρ, οι δύο φράξιες της OUN, του Στεπάν Μπαντέρα και του Αντρέι Μέλνικ, πραγματοποιούσαν επισκέψεις σε χωριά με σκοπό να στελεχώσουν τις οργανώσεις τους και να προπαγανδίσουν τις θέσεις τους. Στόχος τους ήταν να συγκροτήσουν παντού εθνικιστικούς πυρήνες (Sich), να γαλουχήσουν τη νεολαία μέσω της λαϊκής ουκρανικής μουσικής παράδοσης και τέχνης, καθώς και συλλόγων μελέτης της ιστορίας. Ο απώτερος σκοπός τους ήταν η δημιουργία ενός ουκρανικού επαναστατικού στρατού, ο οποίος θα στρεφόταν εναντίον Γερμανών και Σοβιετικών κατακτητών και θα μαχόταν για μια «ελεύθερη Ουκρανία» – ένας σκοπός που εντέλει πραγματοποιήθηκε (βλ. σημείωση).
Τον χειμώνα του 1941, μέλη της OUN, αυτόνομοι εθνικιστές και μέλη της ουκρανικής κατοχικής αστυνομίας, την οποία είχαν ιδρύσει οι ναζί, σχημάτισαν τον Ουκρανικό Επαναστατικό Στρατό (UPA), υπό την πολιτική καθοδήγηση του Μπαντέρα. Οι δύο οργανώσεις (OUN και UPA) σχεδίασαν από κοινού και πραγματοποίησαν μία από τις μεγαλύτερες σφαγές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αυτή των Πολωνών της Βολινίας και της ανατολικής Γαλικίας. Συγκεκριμένα, στις αρχές του 1943, στο πλαίσιο μιας πολιτικής εθνοκάθαρσης, οι εθνικιστές ξεσήκωσαν τους ουκρανικούς πληθυσμούς της Βολινίας εναντίον των Πολωνών, οι οποίοι αποτελούσαν το 10-12% της περιοχής. Σύντομα, ξεκίνησαν επιθέσεις εναντίον χωριών, τα οποία έγιναν θέατρο μαζικών εκτελέσεων, λεηλατήθηκαν και κάηκαν. Αναλογιζόμενοι ότι οι Ουκρανοί χρησιμοποίησαν μαχαίρια, τσεκούρια και αξίνες εναντίον των Πολωνών, μπορούμε να αντιληφθούμε το μέγεθος της βαρβαρότητας. Δεν έλειψαν έφοδοι σε εκκλησίες όπου σφαγιάστηκαν γυναικόπαιδα στην προσπάθειά τους να σωθούν. Οσοι κατάφεραν να εγκαταλείψουν την περιοχή ζήτησαν βοήθεια από τους ναζί, οι οποίοι με τη σειρά τους τους έστειλαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι σφαγές του UPA μεταφέρθηκαν στην περιοχή της ανατολικής Γαλικίας, όπου συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση απέναντι και πάλι σε άμαχους πολωνικούς πληθυσμούς. Η πλευρά των θυμάτων κάνει λόγο σήμερα για συνολικά 100.000 νεκρούς (40 με 60 χιλιάδες στη Βολινία, 30 με 40 χιλιάδες στην ανατολική Γαλικία). Σωτήρια για τους Πολωνούς ήταν η λήξη του πολέμου και η επέμβαση του Κόκκινου Στρατού και της NKGB (Λαϊκό Κομμισσαριάτο Κρατικής Ασφάλειας). Επειτα από αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ του Κόκκινου Στρατού και των εθνικιστών, η πλάστιγγα είχε γείρει εις βάρος των δεύτερων. 38.000 χιλιάδες μαχητές του UPA παραδόθηκαν ενώ αναρίθμητοι έπεσαν στο πεδίο της μάχης. Το μέγεθος της ήττας φαίνεται από το γεγονός ότι 75.000 από τους 90.000 ένοπλους εθνικιστές είχαν εξουδετερωθεί μέχρι και το καλοκαίρι του 1945.
Παρ’ όλα αυτά, μέσα σε έναν χρόνο, οι εθνικιστές κατάφεραν να αναπληρώσουν τις δυνάμεις σε έμψυχο υλικό, κυρίως λόγω των αντιποίνων που γνώρισαν οι δυτικές επαρχίες της χώρας από την NKGB και τον Κόκκινο Στρατό, με αποτέλεσμα να συνεχίσουν να μάχονται για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Εχοντας εγκαταλείψει την αντιπολωνική τους θέση, συνεργάστηκαν με άλλες αντικομμουνιστικές ομάδες της Πολωνίας εναντίον των Σοβιετικών, αν και δεν ευτύχησαν να πετύχουν τον σκοπό τους. Αντίθετα προκάλεσαν τα αντίποινα της σοβιετικής εξουσίας, η οποία μέχρι και τις αρχές της επόμενης δεκαετίας εκτόπισε εκατοντάδες χιλιάδες Πολωνούς και Ουκρανούς (συμπεριλαμβανομένων των εθνικιστών και των οικογενειών τους) από την περιοχή της δυτικής Ουκρανίας και ανατολικής Πολωνίας. Παρά τις διώξεις, το ουκρανικό εθνικιστικό κίνημα συνέχισε να υφίσταται στο εξωτερικό, με άλλες ομαδοποιήσεις και συμμαχίες, για να επανεμφανιστεί δυναμικά στο προσκήνιο στην ανεξάρτητη πλέον Ουκρανία.
Η ΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ
Τον Αύγουστο του 1991 ιδρύθηκε το ουκρανικό κράτος με τη μορφή που το γνωρίσαμε έως και τα γεγονότα της πλατείας Μαϊντάν (Νοέμβρης 2013- Γενάρης 2014).
Μετά την ανεξαρτησία, άρχισαν να καταφθάνουν στη νεοσύστατη Ουκρανία πολίτες ουκρανικής καταγωγής, κυρίως από τις ΗΠΑ και τον Καναδά, οι οποίοι ανέλαβαν συγκεκριμένους ρόλους ως κυβερνητικοί σύμβουλοι, κληρικοί, επιχειρηματίες, δάσκαλοι. Εμφορούμενοι, όχι μόνο από την «ιδεολογία της Δύσης» αλλά και από μια καθ’ όλα μονόπλευρη διδασκαλία της ιστορίας της χώρας, οι συγκεκριμένοι επαναπατρισθέντες, δεύτερης και τρίτης γενιάς, συγκρότησαν τη νέα εθνική ουκρανική διανόηση. Αυτό ίσως να επιβεβαιώνει και τον Βρετανό ιστορικό Αντριου Γουίλσον, ο οποίος θεωρεί ότι ο ουκρανικός εθνικισμός είναι μια «μειονοτική πίστη», αυτή συγκεκριμένων ομάδων διανοουμένων.
Βασική προϋπόθεση για την κατασκευή μιας συλλογικής ταυτότητας για όλους τους Ουκρανούς ήταν η προώθηση μιας κοινής αντίληψης για το παρελθόν. Σε αυτό το πλαίσιο, βασικό μέλημα της εθνικής διανόησης και όλων των κυβερνήσεων ήταν η αποκατάσταση της OUN. Για να πραγματοποιηθεί αυτό χρησιμοποιήθηκαν προφορικές μαρτυρίες πρώην μελών της οργάνωσης, οι οποίοι βασανίστηκαν από τις πολωνικές και γερμανικές Αρχές. Αλλοι μαχητές της ηρωοποιήθηκαν, όπως ο Ολέχ Καντίμπα Ολζίχ, ο οποίος το 1938-39 είχε συνωμοτήσει, ανεπιτυχώς βέβαια, για την αυτονόμηση της υπερκαρπάθιας Ουκρανίας και συνελήφθη από τους Ούγγρους, ενώ λίγα χρόνια αργότερα αιχμαλωτίστηκε από τους ναζί και πέθανε στο στρατόπεδο του Ζάξενχαουζεν. Τα παραδείγματα είναι αναρίθμητα. Σε γενικές γραμμές, η OUN παρουσιάζεται ως η μόνη οργάνωση η οποία με την ίδρυσή της τοποθέτησε σε πρώτο πλάνο τη δημιουργία μιας αυτόνομης Ουκρανίας, ξεκινώντας από τα ουκρανικά εδάφη της Πολωνίας, όπου και δρούσε έως και το 1941. Αρκετά μέλη της OUN αντιμετωπίστηκαν ως «απειλή για την πατρίδα» από τις πολωνικές Αρχές (Οκτώβριος του 1937) και φυλακίστηκαν στο στρατόπεδο Μπερέζα Καρτούσκα στη σημερινή νότια Λευκορωσία.
Φυσικά η αποκατάσταση της OUN δεν έγινε μετά βαΐων και κλάδων. Αρκετοί βετεράνοι του Κόκκινου Στρατού που πολέμησαν στη σοβιετική Ουκρανία έβλεπαν με έντονη καχυποψία αυτή την προσπάθεια, κυρίως στις ανατολικές επαρχίες της χώρας, ενώ δεν έλειπαν και οι ανοικτές συμπλοκές κατά τη διάρκεια παρελάσεων.
Η κυριαρχία της σκέψης των Ουκρανών της δυτικής Ευρώπης και των ΗΠΑ για την ιστορία του εθνικου κινήματος της πατρίδας τους, που ανακήρυττε σε εθνικό ήρωα τον Μπαντέρα επικυρώθηκε και επίσημα με την προεδρία του Βίκτορ Γιούσενκο, ο οποίος, μετά την Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004, εισηγήθηκε την είσοδο της χώρας στο ΝΑΤΟ, απομακρύνοντας ακόμη περισσότερο την Ουκρανία από την επιρροή της «μητέρας Ρωσίας».
Η αφήγηση και η ερμηνεία του παρελθόντος της Ουκρανίας καθόρισαν και καθορίζουν ακόμη και σήμερα τις κυρίαρχες επιλογές του λαού όσον αφορά τη μελλοντική πορεία της χώρας, τάσεις που συμπυκνώνονται έως και σήμερα στην αντίστιξη της φιλοευρωπαϊκής Δύσης (Λβοβ, Κίεβο) με τη φιλορωσική Ανατολή (Ντονέτσκ), η οποία γίνεται ακόμη πιο έντονη αν ληφθεί υπόψη το γλωσσικό ζήτημα. Παρότι από το 1989 έως και το 2001 οι Ουκρανοί αύξησαν τη δημογραφική τους υπεροχή στη χώρα, από το 72,7 στο 77,8%, ο μισός περίπου πληθυσμός της χώρας μιλάει ρωσικά. Η ρωσόφωνη ανατολική Ουκρανία είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα προσκόλλησης στη Ρωσία, ειδικά μετά τα τελευταία γεγονότα και την απόσχιση της περιοχής του Ντονέτσκ με τη δημιουργία μιας νέας αυτόνομης δημοκρατίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Αυτή ήταν μια εξέλιξη που δεν θα μπορούσε να προκαλέσει έκπληξη ούτε καν στους εκπρόσωπους της Δύσης και των ΗΠΑ, οι οποίοι, «έπεφταν από τα σύννεφα» όταν έβλεπαν την κατάσταση στις ανατολικές επαρχίες της χώρας να γίνεται χαώδης. Αν αναλογιστούμε ότι σε έκθεση της CIA το 1993 εκφράζεται ανοικτά η πρόβλεψη διάσπασης της Ουκρανίας εξαιτίας πολιτικών, εθνικών και τοπικών διαφορών στο εσωτερικό της, τότε μάλλον η στάση της Δύσης απέναντι στο πρόβλημα κρίνεται δικαιολογημένα ως υποκριτική.
Η κρίση μεταξύ δύο διαφορετικών «κόσμων» στην Ουκρανία είναι κρίση ταυτότητας, όχι πάντα μεταξύ ουκρανικής/ρωσικής, αλλά και ουκρανικής/σοβιετικής. Σε αρκετές έρευνες της δεκαετίας του 1990 είναι αρκετά χαρακτηριστική η υπεροχή της «σοβιετικής» ταυτότητας στο Ντονέτσκ, σε συσχέτιση με οποιαδήποτε άλλη, γεγονός αρκετά ενδιαφέρον για ιστορικούς και ανθρωπολόγους, στα μάτια των οποίων αποκαλύπτονται διαφορετικές δυναμικές σχηματισμού συλλογικής συνείδησης σε σχέση με τα παραδοσιακά μοτίβα «κοινή γλώσσα», «κοινά χαρακτηριστικά», «κοινά πολιτισμικά στοιχεία». Ακόμη και αμέσως μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, οι κάτοικοι του Ντονέτσκ επιθυμούσαν μια νέα ένωση με τη Ρωσία, την ίδια στιγμή που στο Λβοβ το εθνικιστικό κίνημα επιζητούσε την οριστική καταδίκη της σοβιετικής εμπειρίας στη συλλογική μνήμη. Και αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι το Λβοβ, από μια τυπική πολωνική πόλη με έντονο το ουκρανικό στοιχείο, ενσωματώθηκε στην ΕΣΣΔ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την ίδια στιγμή που το Ντονέτσκ είχε ήδη γευτεί τη σοβιετική εμπειρία για περισσότερα από 20 χρόνια. Είναι όμως 20 χρόνια αρκετά για να κάνουν τη διαφορά; Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική: σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ουκρανικές πόλεις, ήδη από τον 19ο αιώνα το Λβοβ ανέπτυξε μια έντονη πολιτισμική δραστηριότητα με δεκάδες εκπαιδευτικά, ερευνητικά και πανεπιστημιακά κέντρα, με αναρίθμητες εκδόσεις, περισσότερες ακόμη και από εκείνες της Μόσχας και της Οδησσού. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο γαλουχήθηκαν τα εθνικά ιδεώδη των Ρουθηνίων, οι οποίοι, παρά τις αυτονομιστικές τάσεις, το 1918 θεωρήθηκαν Ουκρανοί και εντάχθηκαν μάλλον αυτοβούλως στο πάνθεον της γενικής ουκρανικής ιστορίας.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, και μετά τα τελευταία γεγονότα –της κατάληψης της Κριμαίας από τους Ρώσους και της απόσχισης της περιοχής του Ντονέτσκ–, το ζήτημα της Ουκρανίας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον κυρίως λόγω των αντιφάσεων που γεννά. Πώς είναι δυνατόν το κόμμα Σβομπόντα και η οργάνωση Δεξιός Τομέας που αυτοπροσδιορίζονται ως συνεχιστές της OUN, μέλη της οποίας φυλακίστηκαν και εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς, να υιοθετούν τον ναζιστικό χαιρετισμό; Πώς μπορεί να συμπορεύεται το συντηρητικό –με έντονες τις φασιστικές αποχρώσεις– στοιχείο με τους δημοκρατικούς δυτικόφιλους Ουκρανούς;
Η αναγέννηση της ουκρανικής εθνικής ταυτότητας έπειτα από την ανεξαρτησία πραγματοποιήθηκε με τις ευλογίες των ΗΠΑ και της ΕΕ, με ξεκάθαρα γεωστρατηγικούς σκοπούς που επικεντρώνονταν στην ανάσχεση της ρωσικής επιρροής στην περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, οι φιλοδυτικές δυνάμεις της χώρας, οι υπέρμαχοι του νεοφιλελευθερισμού, οι αντικομμουνιστές, οι ελίτ της ουκρανικής διασποράς, οι εθνικιστές, οι νεοφασίστες έγιναν μία γροθιά για την άνευ όρων αποκόλληση της Ουκρανίας από το παζλ της πρώην Κοινοπολιτείας. Η καθεμία από αυτές τις συνιστώσες έδρασε στο πεδίο όπου ειδικευόταν: οι νεοφιλελεύθεροι σε αυτό της οικονομίας, η διασπορά σε αυτό της διπλωματίας και οι φασίστες σε αυτό της βίας εναντίον του διαφορετικού. Με τον τρόπο αυτό συγκρότησαν ένα πολύ επικίνδυνο μείγμα πολιτικών, οι οποίες τοποθέτησαν σε πρώτο πλάνο την ουκρανική ταυτότητα και τον πατριωτικό λόγο, προκειμένου να δημιουργήσουν μια νέα Ουκρανία, φιλελεύθερη, ευρωπαϊκή, αλλά και φασιστική ταυτόχρονα.
Αντιφατικό μεν, πραγματικό δε: τα γεγονότα του Μαϊντάν, οι δεκάδες νεκροί από τους Ουκρανούς φασίστες στο εργατικό κέντρο της Οδησσού στις 2 Μαίου του 2014 –άλλοι θύματα στραγγαλισμού, άλλοι απλά ξυλοκοπημένοι μέχρι θανάτου, άλλοι καμένοι ζωντανοί– έρχονται να υπενθυμίσουν ότι ιστορικά η «αγάπη» για την πατρίδα και το έθνος μεταφράζεται συχνά σε βία και βαρβαρότητα. Εντέλει, είναι το «έθνος» παράγωγο πολιτισμού ή παράγωγο μισαλλοδοξίας και φόβου; Στη σημερινή Ουκρανία, μάλλον το δεύτερο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Kasianov G. – Ther P. (επιμ.): A LABORATORY OF TRANSNATIONAL HISTORY: UKRAINE AND RECENT UKRAINIAN HISTORIOGRAPHY, CEU Press, Βουδαπέστη K Μόναχο
Lower W.: NAZI-EMPIRE BUILDING AND THE HOLOCAUST IN UKRAINE, University of North Carolina Press, Chapel Hill 2005.
Marples D.: HEROES AND VILLAINS: CREATING NATIONAL HISTORY ON CONTEMPORARY UKRAINE, CEU Press, Βουδαπέστη
Rudnitsky S.: UKRAINE: THE LAND AND ITS PEOPLE, ΝέαΥόρκη
Shelukhyn S.: UKRAINE, POLAND AND RUSSIA AND THE RIGHT OF THE FREE DISPOSITION OF THE PEOPLES, Friends of Ukraine, Ουάσινγκτον
Statiev Α.: THE SOVIET COUNTERINSURGENCY IN THE WESTERN BORDERLANDS, Cambridge University Press, Κέμπριτζ
Ukrainian National Committee of the US: UKRAINE ON THE ROAD TO FREEDOM, Νέα Υόρκη
Βασικές θέσεις του Νίκου Πουλαντζά (30 Σεπ. 1936 – 3 Οκτ. 1979)
…..
O Νίκος Πουλαντζάς απορρίπτοντας την άποψη του απολύτως οικονομικού χαρακτήρα των τάξεων και τον μυθολογικό δυισμό τους, θεωρεί ότι οι ιδεολογικοί και πολιτικοί παράγοντες στη συγκυρία επηρεάζουν τη συγκρότηση και δράση των κοινωνικών τάξεων. Οι τάξεις δεν μπορούν να οριστούν ξέχωρα από την πάλη. Έτσι ο Πουλαντζάς απορρίπτει ουσιαστικά μια στενή δομική αντίληψη για τις τάξεις υπέρ μιας πιο ευρείας σχεσιακής δομικής αντίληψης. Οι τάξεις, μόνο κατ’ αρχήν, προσδιορίζονται δομικά, δηλαδή υπάρχουν αντικειμενικά και ανεξάρτητα από τη θέληση ή τη συνείδηση των ατόμων. Στον προσδιορισμό των τάξεων τον κύριο ρόλο τον παίζουν οι κοινωνικές σχέσεις παραγωγής και οι πολιτικές ιδεολογικές σχέσεις αποτελούν μέρος αυτών των σχεσιακών δομικών προσδιορισμών. Συνεπώς, τα κριτήρια είναι οικονομικά, πολιτικά και ιδεολογικά. Στα οικονομικά κριτήρια προτείνει το διαχωρισμό των βιομηχανικών χειρωνάκτων «παραγωγικών εργατών» και των «μη παραγωγικών εργατών» με το κριτήριο της παραγωγής υπεραξίας και όχι με το κριτήριο του αν είναι κανείς μισθωτός ή μη.[1]
Άρα, την εργατική τάξη την αποτελούν αυτοί που παράγουν άμεσα υπεραξία παράγοντας υλικά εμπορεύματα και όχι οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες, στο εμπόριο και στο κράτος. Οι τελευταίες ομάδες είναι που αποτελούν ένα μεγάλο τμήμα αυτού του κοινωνικού χώρου που ονομάζει «νέα μικροαστική τάξη». Είναι η τάξη των επαγγελματιών, των τεχνικών και των υπόλοιπων πνευματικά εργαζομένων, που είναι φορείς των κυρίαρχων ιδεολογικών σχέσεων. Οι ιδεολογικές και πολιτικές σχέσεις είναι οι κοινωνικές σχέσεις που διασφαλίζουν την αναπαραγωγή του κυρίαρχου τρόπου εκμετάλλευσης. Στο πολιτικό επίπεδο η διασφάλιση αυτή επιτυγχάνεται μέσω των σχέσεων εποπτείας και εξουσίας στο εσωτερικό των δημοσίων οργανισμών και των ιδιωτικών καπιταλιστικών επιχειρήσεων. Οι μισθωτοί διευθυντές-διαχειριστές και οι επόπτες βρίσκονται σε σχέση ανταγωνισμού με την εργατική τάξη ακόμα και αν εμπλέκονται στη διαδικασία της άμεσης παραγωγικής εργασίας. Στο ιδεολογικό επίπεδο η διάκριση «χειρωνακτικής και πνευματικής εργασίας» παίζει σημαντικότατο ρόλο στην υποταγή της εργατικής τάξης αποκλείοντάς την από τα «μυστικά» της γνώσης της παραγωγικής εργασίας στο σύνολό της. Αυξάνεται έτσι η εξάρτηση της εργατικής τάξης από το κεφάλαιο. Αυτοί οι μισθωτοί διευθυντές και επόπτες δεν είναι αντικείμενα εκμετάλλευσης με τη μορφή της κυρίαρχης καπιταλιστικής αλλά είναι συμμέτοχοι στην κυριαρχία πάνω στην εργατική τάξη είτε πολιτικά είτε ιδεολογικά. Μαζί με τους παραδοσιακούς μικροαστούς, όπως οι μικροκαταστηματάρχες και οι παλιοί τεχνίτες, αποτελούν μια ενιαία αλλά ετερογενή μικροαστική τάξη, που χαρακτηρίζεται από τα ιδεολογικά στοιχεία του ατομικιστικού ανταγωνισμού, του ρεφορμισμού και της πίστης σε ένα «ουδέτερο» κράτος, διαιτητή ανάμεσα στα αντιμαχόμενα ταξικά συμφέροντα.[2] Η θέση για την παραγωγική και μη παραγωγική εργασία αντιμετωπίστηκε αρκετά κριτικά από πολλούς.[3] Πρώτον, πολλές, αν όχι οι περισσότερες θέσεις στο πλαίσιο του κοινωνικού καταμερισμού εργασίας περιλαμβάνουν τόσο παραγωγικές όσο και μη παραγωγικές δραστηριότητες. Δεύτερον, δεν ξεκαθαρίζεται γιατί και πώς αυτή η διάκριση οδηγεί αναγκαστικά σε τόσο θεμελιακές διαφορές συμφερόντων και εμπειριών των εργαζομένων. Ο Καρλ Μαρξ είχε ήδη επισημάνει ότι από τους μη παραγωγικούς εργάτες η υπεραξία αποσπάται με την απλήρωτη εργασία τους που μειώνει το κόστος για τους καπιταλιστές.[4]
Για το βιβλίο του Ρωμανού Γεροδήμου «Ανταποκρίσεις από τον 21ο αιώνα» (εκδ. Παπαδόπουλος).
Του Γιώργου Σιακαντάρη
Ο Ρωμανός Γεροδήμος, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Μπόρνμουθ, στα πενήντα περίπου άρθρα του, τα οποία δημοσιεύτηκαν στον αξιόλογο ιστότοπο και στο διαδικτυακό ραδιόφωνο Amagi, μας ξεναγεί με ιδιαίτερα γλαφυρό αλλά και πρωτότυπο τρόπο στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Στο πρώτο μέρος με τίτλο «Ένας κόσμος σε μετάβαση» έχουμε μια μελέτη για τις εξελίξεις στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και στο δεύτερο μέρος με τίτλο «Ένα ταξίδι στο χωροχρόνο» ταξιδεύουμε μαζί με τον συγγραφέα σε χώρες άμεσα επηρεασμένες από αυτές τις εξελίξεις.
Ο συγγραφέας μάς παρασέρνει σε έναν γόνιμο προβληματισμό και ενδεχομένως σε εμβάθυνση ή και επανεξέταση των αντιλήψεών μας. Η εκ μέρους του απουσία οιουδήποτε φανατισμού και απολυτότητας παρακινεί τους αναγνώστες ελεύθερα να προβληματιστούν για τα συμπεράσματα του βιβλίου.
Αυτά τα άρθρα αναθεωρημένα και εμπλουτισμένα με πλήθος στοιχείων και παραπομπών συνθέτουν μια από τις πιο εύστοχες και διεισδυτικές αναλύσεις που έχω διαβάσει για το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης. Ο συγγραφέας μάς παρασέρνει σε έναν γόνιμο προβληματισμό και ενδεχομένως σε εμβάθυνση ή και επανεξέταση των αντιλήψεών μας. Η εκ μέρους του απουσία οιουδήποτε φανατισμού και απολυτότητας παρακινεί τους αναγνώστες ελεύθερα να προβληματιστούν για τα συμπεράσματα του βιβλίου.
ΕΝΑ ΠΑΛΙΟ ΑΛΛΑ ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΠΟΥ ΕΦΥΓΕ ΤΟΣΟ ΝΩΡΙΣ!
…Το πέρασμα στα μαθητικά και αργότερα στα φοιτητικά χρόνια από ακροαριστερές οργανώσεις αντί να βοηθήσει στην αριστερή προσέγγιση και κατανόηση της ιστορίας του παππού μου (μέλος του ρωσικού στρατού και αργότερα μπολσεβίκος) της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας της οικογένειάς μου αντίθετα την καταπίεσε κρύβοντάς την στα βάθη της ψυχής.
Για μένα και για πολλούς ήταν ένα ιδιαίτερο πρόβλημα να μπορούμε να κουβεντιάσουμε και να συνδέσουμε την πολιτισμική μας ταυτότητα και ότι ιστορικά αυτή σέρνει από πίσω της με την πολιτική μας ταυτότητα. Η στάση αυτή της Αριστεράς που διαπερνούσε και διαπερνά όλο το φάσμα της (κοινοβουλευτικής, εξωκοινοβουλευτικής, ανανεωτικής κ.λπ.) έδειχνε να στηρίζει αυτό που το εθνικό αστικό κράτος με βίαιο τρόπο προσπάθησε να επιβάλλει στους πληθυσμούς που έλκουν την καταγωγή από την καθ’ ημάς Ανατολή. Την λήθη, την πολιτισμική και πολιτιστική ομογενοποίηση. Μία ίδια τεράστια λευκή σελίδα υπάρχει στην επίσημη κρατική αλλά και στην αριστερή ιστοριογραφία. Και η σελίδα αυτή αφορά την ιστορία των Ελλήνων της Ανατολής. Αυτό μου προκαλεί πόνο και θλίψη.
Θλίβομαι γιατί όσες φορές η Αριστερά με την ευρεία της έννοια έτυχε να καταπιαστεί με το θέμα έμεινε αγκυλωμένη σε μια παλιά ιδεοληψία αυτή του αλάνθαστου του Λένιν και της Σοβιετικής Ένωσης της πρώιμης περιόδου σχετικά με την στάση απέναντι στο κεμαλικό κίνημα, που στο κάτω κάτω της γραφής ένα ζήτημα εξωτερικής πολιτικής της τότε Σοβιετικής Ένωσης ήταν, όχι κανένα θέσφατο, και η αμφισβήτηση αυτής της στάσης δεν αποτελεί αμφισβήτηση της όλης επαναστατικής διαδικασίας. Συνέχεια →
Παρατίθεται η ομιλία στις εκδηλώσεις μνήμης που διοργάνωσε η ΠΟΕ στη Θεσσλονίκη στις 19-5-2019, του Τούρκου υπηκόου Πόντιου ακτιβιστή Ιμπραήμ Γιαϊλαλί, που επέλεξε ως μικρό του όνομα αυτό των προγόνων του «Γιάννης-Βασίλης»
———————————–
Γιάννης Βασίλης Γιαϊλαλί: Ο Πόντος ζει.
Εμείς οι Έλληνες του Πόντου μετά την γενοκτονία καταφέραμε να διαφυλάξουμε την ύπαρξή μας
Αγαπημένα μου αδέλφια, με την ευκαιρία της επετείου της Γενοκτονίας του Πόντου, παρά τις μη επαρκείς καταδίκες των πολιτικών γενοκτονίας, τις πυρπολήσεις και τη λεηλασία της γης μας, θέλω να ξεκινήσω ενθυμούμενος τους αθάνατους ήρωες, τους αντάρτες με την γενναία καρδιά, οι οποίοι υπερασπίστηκαν τον λαό του Πόντου μέχρι το τελευταίο τους βόλι, την Ελένη Τσαούς, τον Βασίλειο Ανθόπουλο, τον Βασίλ Ουστά. Η μνήμη τους θα φωτίζει πάντα τον αγώνα μας. Αγαπημένα μου αδέλφια, θα ήθελα να σας πω ξανά πόσο υπερήφανος νιώθω που είμαι εγγονός της Ελένης Τσαούς, του Βασίλ Ουστά και του Κοτζά Αναστάση.
Αδέρφια μου, ο Πόντος είναι ένα τμήμα της Ελλάδος με ιστορία 2800 χρόνια. Αντιστάθηκε στις προσπάθειες εξαφάνισης της ταυτότητάς του και της αρπαγής των εδαφών του, αντιστάθηκε στην αφομοίωση, ακόμη και όταν ο Σουλτάνος Μεχμέτ, με την εκστρατεία του κατέστρεψε την Ελληνική Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Αν δει κάποιος την πρόσφατη ιστορία θα δει, όπως εγώ, ότι η αρχή της γενοκτονίας είναι το 1461. Από τότε ξεκίνησε μια πρωτοφανής περίοδος επίθεσης εναντίον της ύπαρξής μας, της γλώσσας μας, του πολιτισμού μας και της θρησκείας των Ελλήνων του Πόντου.
«Δυστυχώς ο Κουτσούμπας (όπως και η ομάδα που ελέγχει σήμερα το ΚΚΕ) είναι τόσο μαρξιστής, όσο είναι φιλάνθρωπος ο Μιχαλολιάκος….»
Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Βλ.Αγτζίδη με αφορμή την εισήγηση του Κουτσούμπα στο χρυσοφόρο όρος, αναδημοσιεύουμε στη συνέχεια. Η προσπάθεια να πωληθούν χαντρούλες στους ιθαγενείς είναι ενδιαφέρουσα. Όμως λογικό είναι να επιφέρει και την αντίκρουση από τους γνωρίζοντες τις λεπτομέρειες εκείνης της εποχής
Ο Κουτσούμπας, οι Πόντιοι και ο άμοιρος Μαρξισμός….
την Επιτροπή Ιστορίας της Κ.Ε., γνωστότερος των οποίων είναι ο φίλτατος Αναστάσιος Γκίκας. Ο οποίος σ’ ένα βιβλίο που έγραψε κατά παραγγελία αφού αιτιολόγησε τις σταλινικές διώξεις (1937-1949) κατά των Ποντίων, αλλά και των άλλων μειονοτήτων, στο τέλος -αναφερόμενος στο Ποντιακό Ζήτημα- έγραψε με σαφήνεια ότι οι Πόντιοι με το κίνημα για την πολιτική τους χειραφέτηση, πρακτόρευαν ιμπεριαλιστικά συμφέροντα εις βάρος της Τουρκίας, η οποία αντιστάθηκε με το «εθνικοαπελευθερωτικό» κεμαλικό κίνημα. Με δύο λόγια, ο Γκίκας υποστήριξε ότι στην Ποντιακή Τραγωδία ο (ακροδεξιός, ρατσιστής, παρακρατικός δολοφόνος) Τοπάλ Οσμάν ήταν το θετικό στοιχείο και οι Πόντιοι (αντάρτες αλλά και άμαχοι) το αρνητικό. Οπότε δικαίως και νίκησαν οι κεμαλικοί…
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ήταν Έλληνας πρίγκιπας, στρατιωτικός και αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1782 και ήταν γιος του Κωνσταντίνου Υψηλάντη, Ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας και γόνου εύπορης και ισχυρής Φαναριώτικης οικογένειας. Το 1810 κατατάχτηκε με το βαθμό του ανθυπίλαρχου (ανθυπολοχαγός του Ιππικού) στο σώμα των εφίππων σωματοφυλάκων του Τσάρου Αλέξανδρου Α΄ της Ρωσίας. Διακρίθηκε στους πολέμους κατά του Ναπολέοντα, όπου στη μάχη της Δρέσδης έχασε το δεξί του χέρι. Τέλος, συμμετέσχε ως μέλος της αυτοκρατορικής ακολουθίας στο Συνέδριο της Βιέννης με το βαθμό του υποστράτηγου.
Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην ελληνική ιστορία που σημάδεψε το μέλλον, υπήρξε ο Διχασμός του 1915 που κορυφώθηκε το 1916 με το περίφημο Ανάθεμα και τα Νοεμβριανά… Ο Διχασμός του 1915 υπήρξε ο πρώτος μεγάλης έντασης και βάθους ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, που καθόρισε τις συμπεριφορές της ελλαδικής πολιτικής ελίτ όλο το επόμενο διάστημα και σε μεγάλο βαθμό ευθύνεται για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το ιστορικό αυτό φαινόμενο προσεγγίζει από μαρξιστικής πλευράς το καλό περιοδικό Μαρξιστική Σκέψημε ένα πλήρες αφιέρωμα, απαραίτητο βοήθημα σε κάθε μελετητή εκείνης της εποχής. Εξ ημών στο αφιέρωμα συμμετέχει ο ιστορικός Βλάσης Αγτζίδης με ένα ενδιαφέρον κείμενο για το ρόλο του γερμανικού παράγοντα στην Εγγύς Ανατολή απ΄τα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ου αιώνα.
Μαρξιστική Σκέψη, τόμος 21
Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2016
Σε δυο σημαντικές ιστορικές επετείους αφιερώνεται ο νέος τόμος 21 της Μαρξιστικής Σκέψης, τα 100 χρόνια από τον Εθνικό Διχασμό και τα 80 χρόνια από την Ισπανική Επανάσταση. Περιλαμβάνει ένα εκτενές μέρος πηγών και αναλύσεων για το πρώτο θέμα και μια εκτενή μονογραφία για το δεύτερο. Συνέχεια →
Στο εθνικό ζήτημα –ένα ζήτημα εξαιρετικά επίκαιρο λόγω της ακραίας όξυνσης των εθνικών συγκρούσεων και ανταγωνισμών στην εποχή της παγκοσμιοποίησης– αφιερώνεται ο νέος τόμος 19 της Μαρξιστικής Σκέψης. Περιλαμβάνει κείμενα επιφανών μαρξιστών αλλά και σύγχρονες αναλύσεις, που καλύπτουν ποικίλες πλευρές του θέματος: η μαρξιστική θεωρία για το έθνος, η εμπειρία της ΕΣΣΔ, τα απελευθερωτικά κινήματα των λαών, η καταπίεση των νέγρων, οι διακρίσεις σε βάρος των αυτόχθονων πληθυσμών στην Ινδία, τη Νότια Αφρική και αλλού, ο αντισημιτισμός.
Ο τόμος χωρίζεται σε δυο μέρη, ένα με πηγές και ένα με πρόσφατες αναλύσεις.
Η ιδεολογική ηγεμονία και οι συνέπειές της στην πολιτική πραγματικότητα
Του Δαμιανού Βασιλειάδη, εκπαιδευτικού, συγγραφέα
Αθήνα, 6.10.2016
Πολλοί πιστεύουν ότι η ενασχόλησή μας με θεωρητικά θέματα, τι στιγμή που βιώνουμε τόσο τραγικές στιγμές στην καθημερινή μας ζωή, είναι μια εργασία που βασικά δεν έχει νόημα και αποτελεί ως εκ τούτου περιττή πολυτέλεια. Παραγνωρίζουν ή αγνοούν όλοι αυτοί ότι η πολιτική πρακτική ακολουθεί συγκεκριμένες θεωρίες που δοκιμάζονται στην πράξη, όπως είναι ο σοσιαλισμός και ο νεοφιλελευθερισμός. Σήμερα επικρατεί σ’ όλην την υφήλιο ο νεοφιλελευθερισμός με την μορφή του ανάλγητου παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Αν δεν γνωρίζουμε τους μηχανισμούς λειτουργίας του, δεν μπορούμε να δράσουμε δημιουργικά και αποτελεσματικά.
Για την επικράτησή του ωστόσο εφαρμόζεται στην πράξη όχι μόνο βία, αλλά κυρίως η ονομαζόμενη από τον Γκράμσι ιδεολογική ηγεμονία, της οποίας τα χαρακτηριστικά θα επιδιώξουμε να αναλύσουμε, για να έχουμε σαφή εικόνα των εννοιών και της πρακτικής τους εφαρμογής.
Συνεπώς η κατανόηση των ιδεολογικών μηχανισμών που καθορίζουν τις εξελίξεις στην υφήλιο, αποτελεί πρωταρχική αναγκαιότητα, για να καταλάβουμε όχι μόνο αυτούς τους μηχανισμούς, αλλά και να μπορούμε να αποτρέψουμε τις αρνητικές τους επιπτώσεις και βάλουμε τα θεμέλια για μια ευοίωνη προοπτική για το μέλλον. Σήμερα ισχύει λόγω σύγχυσης και αποπροσανατολισμού αυτό που λέει ο λαός: Ο πνιγμένος από τα μαλλιά του πιάνεται. Ζητάει δηλαδή απεγνωσμένα λύσεις, εκεί που δεν υπάρχουν. Έτσι ο φαύλος κύκλος ανακυκλώνεται χωρίς να υπάρξει διέξοδος από τα αδιέξοδα. Ο ένας, για να δείξω την τραγικότητα της κατάστασης, πιστεύει ότι θα μας σώσει η Ρωσία, ως από μηχανής θεός, ο άλλος πιστεύει ότι θα μας σώσουν οι προφητείες του Αγίου Παϊσίου, ο άλλος ρίχνει τις ευθύνες στους ξένους , ως άλλοθι για τις δικές του ευθύνες, ό άλλος τα ευχολόγια, μέσα στην απελπισία του, τα βλέπει ως λύσεις. Και λοιπά και λοιπά. Που βρίσκεται η αλήθεια, αλήθεια;Συνέχεια →
Ένα εξαιρετικό βίντεο ανέβασε ο Ανδρέας Αθανασιάδης εξαιρετικός ερευνητής της ιστορίας των Ελλήνων του Καυκάσου:
«Ο λυράρης Γιόσκας (Ιωσήφ) Αθανασιάδης, γεννήθηκε το 1934 στον Καύκασο (οι γονείς του κατάγονταν από το Τσαπίκ Καρς Ρωσίας), ήρθε στην Ελλάδα το 1939 και κατοικεί στην Κλέστινα (Κάτω Κλεινές) Φλώρινας (μεικτό χωριό σλαβοφώνων γηγενών και Καυκασίων προσφύγων)»
Patria ο muerte! Venceremos! (Πατρίδα ή θάνατος! Θα νικήσουμε!) Ο συνηθισμένος ληκτικός χαιρετισμός λόγων και επιστολών του Τσε Γκεβάρα. Σαν αχώριστα παιδιά ορμούσαν οι δυο διαβεβαιώσεις στα ανθισμένα ξέφωτα της χειραφέτησης. Κι αναριγούσαν οι αγρότες κι οι εργάτες της Κούβας και όλων των χωρών που δυναστεύονταν από βαριούς χιονιάδες.
Στη σημερινή ελλαδική Αριστερά είναι πολλοί που έχουν ζεστοτυλίξει, σε αφίσες και μπλουζάκια με σιδηροτυπίες του Τσε, μόνο το δεύτερο παιδί. Το Venceremos. Όποιος καταφέρνει χρόνο για Facebook, σκοντάφτει πάνω στις αμέριστες ηλεκτρονικές φροντίδες πολλών πατεράδων και μανάδων.
Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ημερίδα πραγματοποιείται στην Άγκυρα με θέμα : «Ο Νομός Τραπεζούντας και το Ποντιακό Ζήτημα Στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά» στις 9 Απριλίου 2016.
Την διοργανώνει η «Πρωτοβουλία για την Ελευθερία Σκέψης της Άγκυρας»(Ankara Düşünceye Özgürlük Girişimi) και η εφημερίδα «Newroz» .
Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της ημερίδας έγκειται στο γεγονός ότι οι συμμετέχοντες είναι από Τουρκία και Ελλάδα.
Στην Ημερίδα θα απευθύνουν χαιρετισμό οι : Fikret BAŞKAYA καιSinan ÇİFTYÜREK
Οι εισηγητές είναι οι εξής:
Ahmet DEMİREL:Οι Διασκέψεις για τον Πόντο στο Πρώτο Κοινοβούλιο
Attila TUYGAN :Από τη Μεταρρύθμιση στην Γενοκτονία
Baskın ORAN :Η ριζική Εκκαθάριση των Ρωμιών από την Ανατολή, η Ανταλλαγή Πληθυσμών του 1923 από το Α μέχρι το Ω και η Ολοκλήρωση της το 1964
İsmail BEŞİKÇİ :Η Καταστροφή της Εγγύς Ανατολής και το Ποντιακό Ζήτημα Συνέχεια →
Κατάληψη του Ελληνοτουρκικού Επιμελητηρίου στη Νέα Ερυθραία από την αναρχική ομάδα “Ρουβίκωνας”
Σε κατάληψη του Ελληνοτουρκικού Επιμελητηρίου προχώρησαν το μεσημέρι, μέλη της αναρχικής ομάδας Ρουβίκωνας.
Τα μέλη της ομάδας εισέβαλαν αιφνιδιαστικά στο κτίριο που βρίσκεται επι της οδού Κ. Βάρναλη στη Νέα Ερυθραία και ανήρτησαν πανό που γράφει: «Αλληλεγγύη στους Τούρκους και Κούρδους Αγωνιστές».
Οι παππούδες σας μας αποκαλούσαν τουρκόσπορους και έκαιγαν τους προσφυγικούς καταυλισμούς
Οι πατεράδες σας μας έλεγαν «εαμοβούλγαρους» και μας έσερναν για επιμόρφωση στα Μακρονήσια
Εσείς τους ξεπεράσατε όλους, ευλογώντας και
δοξάζοντας τους δολοφόνους μας
Αυτά μας ήρθαν αυθόρμητα στο νου, καθώς διαβάσαμε το κείμενο «έχει η ελλάδα «νεότουρκους»;» του Αντώνη Λιάκου στο ηλεκτρονικό περιοδικό της ομάδας του με τίτλο chronosmag.eu…. Πηγαίνετε να το διαβάσετε. Είναι απόλαυση (sic!) γιατί αποκαλύπτει το βάρβαρο πρόσωπο μιας αντιπροσφυγικής παλαιοελλαδίτικης αντίληψης της ιστορίας που σπάνια την βλέπεις να εκφράζεται τόσο απροκάλυπτα: http://chronosmag.eu/index.php/ls-lle.html
Ίσως η τελευταία φορά που τόσο συμβολικά, αλλά και φυσικά, μας αποκαλύφθηκε ήταν το 1938, όταν ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς -αντικομμουνιστής, εθνικιστής και φασίστας- μετονόμασε την Οδό Αποστόλου Παύλου στη Θεσσαλονίκη σε Οδό Κεμάλ Ατατούρκ.
Ο Λιάκος αποτελεί ίσως τον πιο χαρακτηριστικό τύπο αυτής της νοτιοβαλκανικής εκδοχής μεταμοντέρνας ιστοριογραφίας, που με αυθαίρετο τρόπο ορίζει τις ιστορικές κατηγορίες και τις δίνει τέτοιο περιεχόμενο, ώστε να αιτιολογούνται οι εξαρχής ιδεοληπτικές προσλήψεις.
Δήλωση για τα γεγονότα που σημάδεψαν την διήμερη παραμονή τους στην Οδησσό, έδωσαν στη δημοσιότητα την Πέμπτη, κατά την επιστροφή τους, τα μέλη της ελληνικής αποστολής στην Ουκρανία. Οι πρώην βουλευτές Ν. Βαλαβάνη, Κ. Ήσυχος και Β. Χατζηλάμπρου, που συνοδεύονταν από τους δημοσιογράφους Άρη Χατζηστεφάνου και Άρη Χιωτέλη, περιγράφουν τις προκλήσεις της νεοναζιστικής οργάνωσης «Δεξιός Τομέας», αλλά και στιγματίζουν τις «αντιδημοκρατικές και φασίζουσες πρακτικές της κυβέρνησης του Κιέβου».
Η ιστορία επαναλαμβάνεται: Η κακομεταχείριση των γυναικών των Γιεζίντι θυμίζει τη συστηματική κια προγραμματισμένη βία που άσκησαν οι Τούρκοι εθνικιστές κάνοντας ισλαμιστικό Τζιχάντ την περίοδο 1914-1923 κατά των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων της Ανατολής.
Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος που οι απόγονοι των προσφύγων του 1922 (Ελλήνων, Αρμενίων, Ασσυρίων) θα πρέπει να εκφράσουν έμπρακτα την αλληλεγγύη τους
Διεθνής Αμνηστία: Εθνοκάθαρση οι ωμότητες των τζιχαντιστών κατά των Γεζίντι
Νεαρές γυναίκες της εθνότητας των Γεζίντι που περιήλθαν σε καθεστώς σεξουαλικής δουλείας από το Ισλαμικό Κράτος, επέλεξαν να αυτοκτονήσουν για να μην υφίστανται τη βία, σύμφωνα με ανακοίνωση της Διεθνούς Αμνηστίας.
Μια γυναίκα πρόσφυγας από τη μειονότητα των Γεζίντι –
φωτ. από τον Σεπτέμβρη του 2014
Οι Γεζίντι έπεσαν θύματα ωμοτήτων των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους, οι οποίοι κατέλαβαν τεράστια τμήματα του βορείου Ιράκ, ανάμεσά τους τον Αύγουστο και την περιοχή του Σιντζάρ, που κατοικείται από τη μειονότητα που θεωρείται αιρετική από την εξτρεμιστική σουνιτική οργάνωση.
Οι δολοφονίες, τα βασανιστήρια και οι απαγωγές που διαπράχθηκαν από το Ισλαμικό Κράτος κατά των Γεζίντι συνιστούν εθνοκάθαρση, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία.
Στις 11 Δεκεμβρίου συμπληρώνονται 50 χρόνια από την ομιλία του Che Guevara στα Ηνωμένα Έθνη [1]. Πρόκειται για μία ιστορική τοποθέτηση, η οποία δείχνει ξεκάθαρα το πώς τοποθετείτο σε καίρια ζητήματα ο μεγαλύτερος επαναστάτης του περασμένου αιώνα. Η σύγχρονη Αριστερά έχει αναμφίβολα πολλά διδάγματα να αντλήσει από τη σκέψη του.
Ο τρόπος με τον οποίο κλείνει την ομιλία του είναι εμφατικός. «Patria o muerte» (πατρίδα ή θάνατος) αναφωνεί, και οι περισσότεροι αντιπρόσωποι ξεσπούν σε ενθουσιώδη χειροκροτήματα. Ο Che δεν ήταν, φυσικά, κάποιος «πυροβολημένος» εθνικιστής. Ούτε εκστόμισε τυχαία αυτήν του τη φράση. Όλη του η ομιλία, αλλά και το έργο που άφησε, εξηγούν πλήρως το σκεπτικό του, το οποίο, μαζί με το θάρρος και την αυταπάρνηση του, τον οδήγησε στο Πάνθεον των χιλιοτραγουδισμένων λαϊκών ηρώων.
Η τοποθέτηση του αποτελεί καταπέλτη ενάντια στον ιμπεριαλισμό, στην αποικιοκρατία και στη νεοαποικιοκρατία, λέγοντας πως «ο «δυτικός πολιτισμός» κρύβει πίσω από την επιβλητική πρόσοψη του ένα κοπάδι από ύαινες και τσακάλια». Τάσσεται αναφανδόν υπέρ του δικαιώματος για ειρηνική συνύπαρξη όλων των χωρών, ειδικά των μικρότερων, που είναι συχνότερα θύματα του ιμπεριαλισμού. Έτσι, καταγγέλλει την κυβέρνηση της Τουρκίας και το ΝΑΤΟ για τις πιέσεις που ασκήθηκαν με «κτηνώδη τρόπο» εναντίον της Κύπρου, η οποία υποχρεώθηκε να «υπερασπιστεί ηρωικά την αυτοκυριαρχία της» (σημείωση: το 1964, όπου έγινε αυτή η ομιλία, δεν είχε ακόμη πραγματοποιηθεί η τουρκική εισβολή και κατοχή στην Κύπρο). Συνέχεια →
Ο 19ος αιώνας σε παγκόσμιο επίπεδο υπήρξε η περίοδος της μετάβασης από τα πολυεθνικά κράτη στα έθνη-κράτη με την ιδεολογία της Γαλλικής Επανάστασης. Ως συνέπεια αυτής της τάσης, άρχισαν να εμφανίζονται έθνη-κράτη και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Σε συνθήκες καταπίεσης και διωγμών άρχισαν να επαναστατούν οι λαοί της Βαλκανικής και παράλληλα το αραβικό έθνος στις περιοχές του Λιβάνου, της Συρίας, της Υεμένης, της Αιγύπτου, της Σαουδικής Αραβίας και της Ιορδανίας. Ιδιαίτερα, η απόκτηση ανεξαρτησίας από τους βαλκανικούς λαούς και η συρρίκνωση της Αυτοκρατορίας είχε εξοργίσει όλους και περισσότερο τους Ενωτικούς (του Κομιτάτου «Ένωση και Πρόοδος»). Είχε εμφανιστεί ένας μιλιταριστικός εθνικισμός, που είχε υιοθετήσει ριζοσπαστικούς και βίαιους τρόπους για τη λύση των ζητημάτων που ανάφερα. Καθ’ όσον έρχονταν στρατιωτικές ήττες και χάνονταν εδάφη, για να σωθεί το κράτος έπρεπε να δημιουργηθεί στη βάση του ρατσιστικού, μιλιταριστικού εθνικισμού ένα αίσθημα «ανωτερότητας». Το αίσθημα αυτό, όπως έγραφε ο Husein Tzahit στην εφημερίδα «Tanin», διατυπωνόταν ως εξής: «Το τουρκικό Έθνος (millet) είναι το κυρίαρχο έθνος και έτσι θα μείνει για πάντα».
Πριν από μένα, μόνο μια γενιά Τζανών/Πετράντων γεννήθηκε στη σύγχρονη Ελλάδα. Όλες οι προηγούμενες γενιές των προγόνων μου, γεννήθηκαν στον Πόντο.
Στη σύγχρονη Ελλάδα βρίσκονται τα οστά και τα ταφία του πατέρα μου Βασιλείου και του πάππου μου Νικόλα. Τα οστά του λυκοπάππου μου Μανουήλ, του αρκοπάππου μου Γρηγορίου και όλων των υπολοίπων προπατόρων, βρίσκονται στον Πόντο.
Εκεί δηλαδή που διάφοροι λαοί, από αρχαιοτάτων χρόνων, αναμίχθηκαν, ζυμώθηκαν, πολέμησαν, παντρεύτηκαν, γέννησαν και πλήθυναν.
Από τον αρχαιοελληνικό αποικισμό, την εξάπλωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την Ελληνιστική εποχή, τη Ρωμαϊκή επέκταση, τον εκχριστιανισμό και τη μετεξέλιξη σε Ελληνορωμαϊκή Αυτοκρατορία, την ημετέρα Ρωμανία.
Στο πέρασμα τόσων αιώνων, προστέθηκαν πολλοί στο έθνος των Ρωμαίων και πολλοί επίσης αποκόπηκαν απ` αυτό. Κύριο χαρακτηριστικό η ορθόδοξη πίστη. Horom μας έλεγαν οι Αρμεναίοι κι αυτό έλεγαν επίσης οι παππούδες μας: «Εμείς Ορωμαίοι είμες».
Τέκνα μαρτύρων και ομολογητών, στο διάβα των αιώνων, μάτωσαν, δεινοπάθησαν, πιέστηκαν, αλλά άντεξαν. Δεν «μανίχαιψαν», δεν «αρμένεψαν», δεν «τούρκεψαν», δεν «προτεστάντεψαν». Παρέμειναν Ρωμιοί. Περήφανοι, άκαμπτοι, αλύγιστοι και πραγματικοί κληρονόμοι της Ρωμανίας, της ψυχής και των συμβόλων της.
Ένα από τα σύμβολα αυτά, ίσως το σημαντικότερο, είναι η Μονή της Παναγίας Σουμελά. Η Μονή που γνώρισε μεγάλη άνθηση από τα μέσα του 19ου αιώνα, με τις κτιριακές προσθήκες και την ευνοϊκότερη αντιμετώπιση θρησκευτικών δραστηριοτήτων των «απίστων» από τις αρχές, μετά τις μεταρρυθμίσεις.
Εκτός από το ευρύτερο ενδιαφέρον που έχει το θέμα του αφιερώματος για κάθε φιλίστορα που ενδιαφέρεται για την ιστορία αυτού του τόπου, υπάρχει και διαπραγμάτευση μιας πλευράς της ιστορίας που σχετίζεται με αυτή την ίδια τη φυσική υπόσταση όλων ημών που προερχόμαστε από τις πατρίδες της καθ’ ημάς Ανατολής. Αυτό αφορά τα όσα διαδραματίστηκαν στη Μικρά Ασία (του Πόντου συμπεριλαμβανομένου) και ειδικότερα τη στάση και τη δράση του ΣΕΚΕ-ΚΚΕ αυτήν την περίοδο. Το ζήτημα αυτό καλύπτουν με πολύ ενδιαφέροντα κείμενα που αναδεικνύουν και τις διαφορετικές οπτικές και προσεγγίσεις ο τ’εμέτερον ιστορικός Βλάσης Αγτζίδης με το κείμενο: «Η πολιτική του ΣΕΚΕ στο Μικρασιατικό Ζήτημα» και ο ιστορικός Γιώργος Πετρόπουλος -και μέχρι πρότινος μέλος της Επιτροπής Ιστορίας της Κ.Ε. του ΚΚΕ- με το κείμενο «Η Μικρασιατική Εκστρατεία και το ΣΕΚΕ (Κ)«…
Σας συστήνουμε ανεπιφύλακτα το τεύχος αυτό, το εξώφυλλο του οποίου κοσμεί ένας εξαιρετικός πίνακας του επίσης τ’εμέτερον Βάλια Σεμερτζίδη. Συνέχεια →
Ο ΠΟΜΑΚΟΣ ΗΡΩΑΣ «ΓΚΙΑΟΥΡ ΙΜΑΜ»! 16 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1920!
Το 1920 οι λαοί της Μικράς Ασίας γνώριζαν καλά ότι το κεμαλικό κίνημα στην Τουρκία είναι συνέχεια του Νεοτουρκικού κινήματος και ότι έτσι δεν θα αντέξει καμιά άλλη γλώσσα ή διαφορετική εθνική ταυτότητα. Οι Πομάκοι, όταν αντιλήφθηκαν πόσο επικίνδυνο ήταν για αυτούς το κίνημα του Κεμάλ Μουσταφά, προσπάθησαν να ξεσηκωθούν. Αρχηγός τους ήταν ένας Πομάκος ιμάμης, τον οποίο οι Τούρκοι υποτιμητικά αποκάλεσαν «Γκιαούρ Ιμάμ».
.
Στην προσπάθειά τους οι Πομάκοι είχαν συμμάχους τους μουσουλμάνους Τσερκέζους (Κιρκασίους) και τον αρχηγό τους, Αχμέτ Ανζαβούρ. Ο Ανζαβούρ γύριζε τα χωριά των Τσερκέζων καλώντας τα να ξεσηκωθούν κατά των Τούρκων. Η επανάσταση των Πομάκων και των Τσερκέζων επικεντρώθηκε στην περιοχή των Δαρδανελίων.
.
Στις αρχές του 1920, ο Πομάκος Καρά Αχμέτ μάζεψε χρήματα από τα πομακικά χωριά της περιοχής για την οργάνωση των ανταρτών. Ο κεμαλιστής Χαμδή Μπέη, ο οποίος είχε συγκεντρώσει στρατό και κλεμμένα πολεμοφόδια από τους Γάλλους, τον φυλάκισε στην πόλη Μπίγκα (ελλ. Πηγές). Ο Χαμδή Μπέη φερόταν βάναυσα προς τους Πομάκους και τους πίεζε να … προσφέρουν φαγητό και ρούχα στους κεμαλιστές στρατιώτες του.
Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΣΛΑ*
από http://kars1918.wordpress.com/2014/03/13/crimea-marioupolis/
ΣΤΑ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΟΛΟΙ ΑΠΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ «ΓΡΑΙΚΟΙ».
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΔΙΑΙΡΟΥΝΤΑΙ ΣΕ ΔΥΟ ΠΕΡΙΠΟΥ ΙΣΕΣ ΟΜΑΔΕΣ,
ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΤΑΤΑΡΟΦΩΝΟΥΣ
Η ιστορία των Ελλήνων της Αζοφικής είναι αντικείμενο μελέτης από το 19ο αιώνα. Ομως έως σήμερα κρύβει πολλά αινίγματα. Είναι γνωστό ότι οι πρόγονοί τους ζούσαν στην Κριμαία από τα βυζαντινά χρόνια. Κάποιοι επιστήμονες, όπως οι Θ. Χαρατχάι και Α. Μπιελιέτσκι, θεωρούν ότι τα λαογραφικά δεδομένα οδηγούν πιο πίσω, στον 6ο αιώνα π.Χ. Στην Κριμαία ζούσαν μέχρι και το 1778, όταν με πρωτοβουλία της Μεγάλης Αικατερίνης 18.394 Ελληνες μεταφέρθηκαν στις βόρειες ακτές της Αζοφικής Θάλασσας.
Εκεί, στις εκβολές του ποταμού Κάλμιους, ίδρυσαν προς τιμήν της Παναγίας την πόλη Μαριούπολη και στη γύρω περιοχή είκοσι ελληνικά χωριά. Με τον καιρό, ο αριθμός των χωριών αυξάνεται και αρχίζουν να βαφτίζονται με ονόματα που προέρχονται από την ελληνική ιστορία: Αθήνα, Χερσόνησος, Μακεδόνοφκα, Βυζάντιο.
Στα επίσημα έγγραφα όλοι αποκαλούνται «Γραικοί». Πολιτισμικά διαιρούνται σε δύο περίπου ίσες ομάδες, τους ελληνόφωνους και τους ταταρόφωνους. Οι ελληνόφωνοι με τη σειρά τους διαιρούνται σε πέντε γλωσσικές υποομάδες και αυτοαποκαλούνται «Ρουμέοις» και «Γραικοέλληνες». Οι ταταρόφωνοι μιλούν διάφορες διαλέκτους της κριμαιοταταρικής γλώσσας και ονομάζουν τον εαυτό τους «ουρούμ», «Γραικοτάταρους» και «Παζαριώτες».
Σε συνθήκες οξύτατης οικονομικής κρίσης, εμφανούς αποτυχίας του εγχειρήματος ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και παρακμής των κυρίαρχων ιδεολογικοπολιτικών μορφών διαχείρισης της αστικής κοινωνίας (φιλελευθερισμός-σοσιαλδημοκρατία) σημαντικές δυνάμεις του αστισμού στην Ευρώπη στρατεύονται εσπευσμένα και ανοικτά με τον εθνικισμό και τους πολιτικούς εκφραστές του, συμπεριλαμβανομένων και ακραιφνώς νεοφασιστικών εκδοχών αυτού. Στην ήπειρο που είχε εκατόμβες θυμάτων εξαιτίας του φασισμού οι ορδές του τελευταίου κάνουν και πάλι την απειλητική εμφάνισή τους.
New York Review of Books, 1995. (…) Παρά την ασάφεια αυτή, νομίζω πως μπορούμε να σκιαγραφήσουμε έναν κατάλογο χαρακτηριστικών, τα οποία είναι αντιπροσωπευτικά αυτού που ονομάζω «πρωτοφασισμό» ή «αρχέγονο φασισμό». Αυτά τα χαρακτηριστικά δε μπορούν να οργανωθούν σε ένα ενιαίο σύστημα -πολλά απ’ αυτά αλληλοαναιρούνται, και είναι επίσης αντιπροσωπευτικά και άλλων μορφών δεσποτισμού ή φανατισμού. Η παρουσία ενός και μόνο απ’ αυτά, όμως, αρκεί για να επιτρέψει στο φασισμό να συμπτυχθεί γύρω του.
1. Το πρώτο χαρακτηριστικό του πρωτοφασισμού είναι η λατρεία της παράδοσης. Η παραδοσιαρχία, βέβαια, είναι πολύ παλαιότερη από το φασισμό. Δε χαρακτήριζε μόνο την αντιεπαναστατική σκέψη των Καθολικών μετά τη Γαλλική Επανάσταση, αλλά γεννήθηκε στους ελληνιστικούς χρόνους ως αντίδραση στον κλασικό ελληνικό ορθολογισμό. Στη λεκάνη της Μεσογείου, λαοί διαφόρων θρησκειών (που οι περισσότερες απ’ αυτές είχαν γίνει δεκτές στο ρωμαϊκό πάνθεο) άρχισαν να ονειρεύονται κάποια αποκάλυψη που είχε συμβεί στην αυγή της ανθρώπινης ιστορίας. Αυτή η αποκάλυψη, σύμφωνα με τη μυστηριακή αίγλη που καλλιεργούσε η παραδοσιαρχία, είχε παραμείνει για πολύ καιρό κρυμμένη κάτω από το πέπλο γλωσσών που ήταν πια ξεχασμένες στα αιγυπτιακά ιερογλυφικά, στους κέλτικους ρούνους, στους παπύρους των σχεδόν άγνωστων θρησκειών της Ασίας.
Το Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας διοργανώνει το διήμερο 27 (13.30 – 20.15) και 28 Σεπτεμβρίου 2013(10.00 – 20.30) στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (Αμφιθέατρο Σάκη Καράγιωργα) επιστημονικό συνέδριο με θέμα “Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου και η ελληνική κοινωνία. Ένα πείραμα εκφασισμού;”.
Πρόκειται για το τρίτο επιστημονικό συνέδριο που γίνεται με πρωτοβουλία του Φόρουμ μετά την επιτυχή διοργάνωση δύο ακόμη συναντήσεων, με θέμα τη δεκαετία του 1940 (“Η Εποχή των ρήξεων”, 2011) και το Μεσοπόλεμο (“Νέες Προσεγγίσεις στην ελληνική κοινωνία του Μεσοπολέμου”, 2012) αντίστοιχα.
Η κατάλυση της δημοκρατίας το καλοκαίρι του 1936 από τον Ιωάννη Μεταξά αποτελεί ένα σημείο τομής στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Για χρόνια, τόσο στον ευρύτερο δημόσιο χώρο όσο και στο πλαίσιο της επιστημονικής κοινότητας, η αναφορά στο καθεστώς της 4ης Αυγούστου περιοριζόταν στις, αναμφισβήτητα σκληρές, κατασταλτικές του πρακτικές, στην αναζήτηση των ιστορικών καταβολών του, και στη διερεύνηση των ισορροπιών ανάμεσα στο δικτάτορα, το βασιλιά και τη Βρετανία. Ως εκ τούτου, οι συγκεκριμένες μεθοδολογικές επιλογές έχουν αφήσει στην ουσία αδιερεύνητη τη σχέση του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου με την ελληνική κοινωνία. Τα ζητήματα των κοινωνικών και πολιτισμικών αλλαγών που συμβαίνουν στη διάρκεια της δικτατορίας και η συνολικότερη πολιτική του καθεστώτος απέναντι στην ελληνική κοινωνία παραμένουν σχετικά άγνωστα.
Σε αυτήν την κατεύθυνση το συνέδριο επιχειρεί μια «κοινωνική στροφή» στη μελέτη της περιόδου και επιδιώκει να θέσει νέα ερευνητικά ερωτήματα που να αφορούν εξίσου τις τομές, αλλά και τις συνέχειες που παρατηρούνται τόσο σε σχέση με τα προγενέστερα χρόνια του ελληνικού Μεσοπολέμου όσο και με τις ανατροπές που συντελούνται στη δεκαετία του ’40. Επιπλέον, αναπόφευκτα, αναζητούνται αναλογίες ανάμεσα στη δεκαετία του 1930 και τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα.
Μπορεί η συμμετοχή κάποιου στο Πολυτεχνείο του 1973 να αποτελεί επιχείρημα, για να αποσείσει από πάνω του κατηγορίες για διαφθορά;
Κι όμως, αυτό είναι δυνατόν στην Ελλάδα της μίζας, της ρεμούλας και των λαμογιών.
Ο Γιάννης Σμπώκος, το δεξί χέρι του Άκη Τσοχατζόπουλου, χρησιμοποίησε αυτή τη συμμετοχή για να αποδείξει ότι είναι απλώς μια αθώα αδικαίωτη περιστερά. Κι ας χρωστάει στον Άκη αρκετά «τούβλα»!!!!! (Ο Άκης αναφέρει στο ημερολόγιό του ότι από τον Σμπώκο «ζητά επίμονα να του δώσει 1 εκ. ευρώ που του χρωστάει«.)
Να και η ανταπόκριση, που μας υποκίνησε να γράψουμε αυτό σημείωμα:
Απολογία στο δικαστήριο
Ανήκω στην αδικαίωτη γενιά του Πολυτεχνείου είπε ο Γ.Σμπώκος
Με μια μαντινάδα άρχισε την απολογία του ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων την Πέμπτη ο πρώην γενικός διευθυντής Εξοπλισμών του υπουργείου Αμυνας Γιάννης Σμπώκος, ενώ έκανε πλήρη αναφορά στα παιδικά του χρόνια στα Ανώγεια Κρήτης.
Ο κ. Σμπώκος δήλωσε ότι ανήκει στην αδικαίωτη γενιά του Πολυτεχνείου, ενώ τόνισε: «Δεν επωφελήθηκα της ευπιστίας των ανθρώπων να με εμπιστευθούν στην πολιτική μου ζωή».Συνέχεια →
Ο Μιχαήλ Χωνιάτης ή Ακομινάτος γεννήθηκε περίπου το 1138 στις Χώνες της Φρυγίας (σ.τ.Π&Α: Μικρά Ασία). Νεαρός ακόμα πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου μορφώθηκε στην κλασική παιδεία Το 1175 χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος Αθηνών και το 1182 έγινε μητροπολίτης Αθηνών.
.
Έρχεται λοιπόν στην Αθήνα ανύποπτος ο νεοχειροτονηθείς Μιχαήλ, αρχαιομαθής και λάτρης του ελληνικού πολιτισμού, με πολλή χαρά και πολύ ενθουσιασμό που θα είναι τώρα ο μητροπολίτης μιας τόσο ένδοξης πόλης που γέννησε τα γράμματα και τον πολιτισμό και φώτισε την Οικουμένη. Με τέτοιες γλυκές προσδοκίες κατεβαίνει στην Αθήνα ο λόγιος από τη Μικρά Ασία.
.
Εγκαθίσταται στο κτήριο της Επισκοπής, στην Ακρόπολη, εκεί που βρίσκεται και ο καθεδρικός ναός της Παρθένου Μαρίας, και με την ευκαιρία της ενθρόνισής του εκφωνεί ένα θερμότατο λόγο στους Αθηναίους που μαζεύτηκαν στον Παρθενώνα για να τον ακούσουν.
.
Στο λόγο αυτό υπενθυμίζει στους Αθηναίους την παλιά δόξα της πόλης τους και εκφράζει την πεποίθησή του ότι η γενεαλογική συνέχεια από την αρχαιότητα ως εκείνη τη στιγμή δεν έχει διακοπεί. Τους συμβουλεύει να συνεχίσουν τον ευγενικό τρόπο ζωής των προγόνων τους και τους φέρνει ως παράδειγμα τον Αριστείδη, τον Περικλή, τον Θεμιστοκλή και άλλους σπουδαίους Αθηναίους.
.
Μετά την ομιλία του πρέπει να υποθέσουμε ότι αποσύρθηκε στην Επισκοπή πολύ ευχαριστημένος και ότι ξεκίνησε με ζήλο την αποστολή του. Πολύ σύντομα όμως βγήκε από τις αυταπάτες του. Ο ενθουσιασμός του έσβησε και τον διαδέχθηκε μια βαθιά απογοήτευση.
Επανειλημμένα έχουμε τονίσει από αυτήν εδώ την ψηφιακή γωνιά ότι είναι αδιανόητο να μην μπορούμε να συζητάμε τις διαφορές μας εντός ΚΑΙ της Αριστεράς αλλά ΚΑΙ της κοινωνίας. Να ΜΗΝ συζητάμε αυτά που θεωρούμε ότι μας χωρίζουν και μας οδηγούν σε σκληρές συγκρούσεις για τα ζητήματα της Μνήμης και της Ιστορίας. Πιθανότατα αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουμε την κουλτούρα του διαλόγου. Γιατί δεν έχουμε συζητήσει ποτέ, ούτε και έχουμε ενδιαφερθεί για τις παραμέτρους εκείνες που αναιρούν-ή έστω, αμφισβητούν- τις μεταφυσικές μας βεβαιότητες..
Θεωρούμε ότι η αδυναμία αυτή αποτελεί την καλύτερη απόδειξη ότι «κάτι τρέχει στη Δανιμαρκία»!
Όμως φαίνεται ότι υπάρχουν θετικές πρωτοβουλίες που αποδεικνύουν ότι παρόλη την αρνητική παράδοση, τελικά ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΣΥΝΑΝΤΙΟΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΝΑ ΣΥΖΗΤΑΜΕ.
Αναδημοσιεύουμε αυτούσια τη σχετική ανάρτηση από το μπλογκ ενός καλού μας φίλου:
Μια συνάντηση των διαφορετικών προσεγγίσεων για τα Μικρασιατικά….
Posted 28/01/2013
Μια όχι συνηθισμένη συνάντηση διαφορετικών -ίσως και συμπληρωματικών- ερμηνευτικών προσεγγίσεων για ένα θέμα που ακόμα διχάζει την επιστημονική κοινότητα και αποτελεί μέρος των “Πολέμων για την ιστορία” (μαζί με τον Εμφύλιο, τις σταλινικές διώξεις κ.ά).
Ιστοριογραφικό -και όχι μόνο- ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι οι οι διαφορετικές προσεγγίσεις (κάποιες αντιδιαμετρικές μεταξύ τους) για την περίοδο του μετασχηματισμού της Εγγύς Ανατολής (1908-1923) συναντιούνται και συνομιλούν με εξίσου διαφορετικά ρεύματα της τουρκικής ιστοριογραφικής κοινότητας:
-Τρίτη, 29 Ιανουαρίου (7.00-9.00 μ.μ.), ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ«ερμηνεύοντας τη Μικρασιατική Καταστροφή» με τη συμμετοχή των: Άλκη Ρήγου, Θανάση Καμπαγιάννη, Βλάση Αγτζίδη και συντονιστή τον Στέργιο Θεοδωρίδη,
Θεωρήσαμε αδιανόητο αυτές τις κρίσιμες ημέρες, που θεοί και δαίμονες έχουν πέσει επάνω στον ΣΥΡΙΖΑ να τον κατασπαράξουν, συνιστώσες του που εκφράζουν μειοψηφικές απόψεις , να ανακινούν θέμα ονομασίας των Σκοπίων με αυτόν τον τρόπο (διαδήλωση κλπ) Εξ ου και το ανάλογο ύφος του παρόντος άρθρου.
Το θέμα σηκώθηκε αυτές τις μέρες σε δεκάδες δεξιές , ακροδεξιές και όχι μόνο ιστοσελίδες παρουσιάζοντάς το ως σημερινό γεγονός με τον γνωστό υστερικό τρόπο.
Όμως την «πατήσαμε» κατά το κοινώς λεγόμενο και για αυτό ζητούμε την κατανόησή σας.. Δεν ελέγξαμε τις πηγές και τις ημερομηνίες. Το γεγονός συνέβηπριν 4 χρόνια 17-5-2008 .
Ο ΣΥΡΙΖΑ αυτόν τον καιρό θα δεχθεί και άλλες παρόμοιες επιθέσεις από κρυφούς υπηρέτες του σάπιου πολιτικού συστήματος και των ξένων τοκογλύφων που εκμεταλλεύονται παλιές «αμαρτίες» και απολύτως μειοψηφικές απόψεις που υπάρχουν εντός του.
Παραθέτουμε το άρθρο όπως ακριβώς το δημοσιεύσαμε.
————————————————————————————————–
«Καπελώνοντας τον ΣΥΡΙΖΑ» ή «Ποιός ρίχνει νερό στο μύλο της ακροδεξιάς;»
Δυσκολευτήκαμε να αποφασίσουμε να κάνουμε αυτή την ανάρτηση! Βλέποντας όμως την άγρια χρήση ενάντια στον ΣύΡιζΑ, από την ακροδεξιά, της ανόητης πολιτικής του αυτοακκιζόμενου ψευτο-αντιεθνικιστικού μόνοφθαλμου χώρου , αποφασίσαμε να θίξουμε το θέμα, πιστεύοντας ότι είναι εγκληματική η ανοχή της νέας εθνικιστικής κατασκευής που βρίσκεται σε εξέλιξη και λέγεται «μακεδονικό έθνος», μαζί με το αντίστοιχο κράτος της κατασκευής αυτής που λέγεται «Δημοκρατία της Μακεδονίας» (και στέλνει το
αναπόφευκτο μήνυμα στους Αλβανούς της χώρας ότι είναι παρίες εφόσον δεν είναι «Μακεδόνες»)….
Έτσι λοιπόν, το Σάββατο 17 Μαΐου η «περήφανη» ΔΕΑ («διάσπαση» του «ηρωικού» ΣΕΚ -αστική πρωτοπορία της εργατικής τάξης- που θα έφερνε την ταξική λευτεριά…. αλλά διασπάστηκε!!!) μαζί με τα εξίσου ηρωικά και περήφανα τμήματα της μικράς πλην εντίμου χώρας μας [Αντιεθνικιστική Αντιμιλιταριστική Πρωτοβουλία, Σύνδεσμος Αντιρρησιών Συνείδησης, Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, μέλη της πρώην Αντιπολεμικής Αντιεθνικιστικής Συσπείρωσης, Νεολαία Συνασπισμού, ΟΚΔΕ (Σπάρτακος), πολιτική οργάνωση Κόκκινο, ομάδα Αυτονομία ή Βαρβαρότητα]… μαζί με Σλαβομακεδόνες συντρόφους τους θα διαδηλώσουν στο κέντρο των Σκοπίων για το δικαίωμα των Σλαβομακεδόνων να λέγονται «Μακεδόνες», για το δικαίωμα του κράτους του να λέγεται «Δημοκρατία της Μακεδονίας» με αντάλλαγμα να απαιτηθεί η «απόσυρση των μακεδονικών στρατευμάτων από το Ιράκ».
Βέβαια για να πούμε την αλήθεια, από την ιστορία γνωρίζαμε ότι όντως κάποτε είχαν βρεθεί μακεδονικά στρατεύματα στο σημερινό Ιράκ, αλλά αυτό είχε συμβεί το 333 π.χ. όταν με τη μάχη της Ισσού, κάπου στο Βόρειο Ιράκ, οι (ελληνόφωνοι τότε) Μακεδόνες κατενίκησαν πλήρως και οριστικά τους Πέρσες.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα παρέμβαση διαβάσαμε πολύ προσφατα στο σάιτ της Κατάληψης της ΥΦΑΝΕΤ στη Θεσσαλονίκη που φέρει την υπογραφή της ομάδας «Μπάσταρδες με Μνήμη».
.
Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι το αντεξουσιαστικό πνεύμα ήταν κατ’ εξοχήν ουμανιστικό, τοποθετημένο εντελώς κατά των κρατών ως εξουσία ανεξαρτήτως διαχειριστή, εθνικού ή θρησκευτικού. Ότι δεν ενοχοποιούσαν μαζικά πληθυσμούς, ότι δεν έκαναν καμιά εκχώρηση σε κανένα εθνικισμό ούτε και αποσιωπούσαν τις πρακτικές του ενός αναδεικνύοντας μόνο τα του άλλου.
.
Δυστυχώς το κείμενο των «μπάσταρδων» κάνει αυτό ακριβώς το πράγμα, καθώς είναι απελπιστικά μονόπλευρο και προκατειλημμένο προς όφελος κάποιων εθνικισμών που καθόρισαν εξίσου -αν όχι και περισσότερο- τη μοίρα της Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης, όπως ο ελληνικός.
.
Το κείμενο είναι μονομερές και συγκαλύπτει τη βία του τουρκικού και βουλγαρικού εθνικισμού που ήταν οι κατ’ εξοχήν υπεύθυνοι που οι λαοί σύρθηκαν στους Βαλκανικούς Πολέμους και σε μια φοβερή δεκαετία που τελείωσε 10 χρόνια μετά, με τη σφαγή και την καταστροφή της Σμύρνης.
.
Από το κείμενο -που παρατίθεται μετά το δικό μας σχολιασμό- λείπουν βασικά στοιχεία ιστορίας, που μας εμποδίζουν να καταλάβουμε το πόσο τελικά είναι αντεξουσιαστική και φεμινιστική η ματιά των συγγραφέων
.
Να ξεκαθαρίσουμε όμως ότι η κριτική μας είναι συντροφική και αφορά τα ιστορικά στοχεία του κειμένου, το οποίο ούτως ή αλλέως χαρακτηρίζεται από μια ευρηματική δομή. Να δηλώσουμε επίσης ότι συμφωνούμε απολύτως με την παρουσίαση της βίας της εξουσίας κατά του λαού και του κινήματος στα χρόνια που ακολούθησαν…
Με αφορμή την ανάρτηση από το καλό ιστολόγιο του Raskolnikov ενός ενδιαφέροντος άρθρου της Βίκυς Καραφουλίδου με τίτλο: Έθνος εναντίον τάξης, Η ιδεολογική αυτονομία του ελληνικού «σοσιαλισμού» του 19ου αιώνα και οι «εθνικές» του ερμηνείες, καταθέσαμε κάποιους προβληματισμούς, θεωρώντας ότι το αντικείμενο του «ελληνικού σοσιαλισμού» που καλείται να μελετήσει η συγγραφέας περιωρίζεται στα όρια του ελληνικού Βασιλείου, το οποίο -λίγο πολύ- θεωρείται ως ο όλος κόσμος των Ελλήνων.
Παραθέτουμε στη συνέχεια το σχόλιό μας, το οποίο απηχεί ευρύτερους προβληματισμούς βασικούς για την υπόσταση της ίδιας της αριστεροποντιακής μας κολεχτίβας -όπως γνωρίζουν οι τακτικοί μας φίλοι…
Να σημειώσουμε απλώς ότι το άρθρο της Β. Καραφουλίδου αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης μελέτης της («Η γλώσσα του σοσιαλισμού. Ταξική προοπτική και εθνική ιδεολογία στον ελληνικό 19ο αιώνα», εκδ. Βιβλιόραμα) που μόλις κυκλοφόρησε και την οποία επιφυλασσόμαστε να τη σχολιάσουμε κάποια στιγμή ολοκληρωμένα:
«Πάντως, αυτό που δεν έχει μελετηθεί, αλλά αντιθέτως έχει υποβαθμιστεί δραματικά, είναι η σοσιαλιστική ιδεολογία στον ελληνισμό της Ανατολής, τόσο στους Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όσο και στους Έλληνες της Ρωσίας. Από τα αποσπασματικά στοιχεία που γωρίζουμε, πρέπει να υπήρχε ένα πολύ ενδιαφέρον σοσιαλιστικό κίνημα, που συνομιλούσε με τα πλέον προχωρημένα στοιχεία των άλλων εθνικών ομάδων σ’ ένα περιβάλλον μετασχηματισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γνωρίζουμε επίσης ότι για ιστορικούς λόγους η βιομηχανική εργατική τάξη απαρτιζόταν σε πολύ μεγάλο βαθμό από Έλληνες, οι οποίοι εξοντώθηκαν μαζικά είτε κατά την έναρξη της Γενοκτονίας μετά το 1914 (στα Αμελέ Ταμπουρού κ.λπ.) είτε με τη νίκη του κεμαλικού εθνικισμού το ’22. Χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση είναι η εκτέλεση των 700 μεταλλωρύχων στη Μπάλια (Βιθυνία) από τα κεμαλικά στρατεύματα το Σεπτέμβριο του 1922.
Προεκλογικό σύνθημα της βασιλο-κομμουνιστικής, αντιμικρασιατικής συμμαχίας του 1920
Αφού αναφερθήκαμε στην προηγούμενη ανάρτηση στις περί τα Μικρασιατικά θέσεις της ημιμαθούς και κυνικής Αλέκας Παπαρήγα, ας καταπιαστούμε σήμερα με το ακροδεξιό ιδεολογικό αδελφάκι της -περι τα Μικρασιατικά πάντα- το οποίο έχει σηκώσει επικίνδυνα το βρωμερό του κεφάλι, εγκωμιάζοντας την πολιτική της εθνοπροδοσίας που οδήγησε στο δραματικό ‘22 και στην οριστική εκδίωξη του ελληνισμού της Ανατολής. Ή αλλέως, εγκωμιάζοντας την πολιτική της «Μικράς πλην εντίμου Ελλάδος» του Κωσταντίνου Γλύξμπουργκ, του Ιωάννη Μεταξά, του Δημητρίου Γούναρη, του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη και πολλών άλλων καθαρμάτων εκείνης της εποχής – ελάχιστα κεφάλια των οποίων έπεσαν με την περίφημη Δίκη των Εξι. Και αυτά για να εκτονωθεί απλώς η λαϊκή οργή των προσφύγων, αλλά και των οικογενειών των άτυχων στρατιωτών που έχασαν τη ζωή τους στο Μικρασιατικό Μέτωπο και στους περί την Αλμυρά Έρημο ανορθολογικούς σχεδιασμούς…
Έτσι λοιπόν χθες και σήμερα τα ακροδεξιά αυτά κυκλώματα διοργάνωσαν ένα διήμερο στην Αθήνα (9 και 10 Δεκεμβρίου 2011) για να υποστηρίξουν ότι «για όλα φταίνε οι ξένοι» και ότι οι πολιτικοί τους ή φυσικοί τους πρόγονοι δεν έχουν καμιά απολύτως ευθύνη για την τρομακτική Μικρασιατική Ήττα. Εξαπατώντας παράλληλα και αποκρύπτωντας τις πραγματικές τους διαθέσεις από σοβαρότατους μελετητές όπως οι Ιάκωβος Μιχαηλίδης, και Sir Michael Liewellyn Smith…
«Αν ο εθνικισμός δημιουργεί το έθνος και όχι το έθνος τον εθνικισμό, τότε ποιο είναι αυτό που δημιουργεί τον εθνικισμό;»
Ο Σβορώνος και η διαμάχη των ιστορικών
Tου Νάσου Βαγενά
Ηροπή μας προς τη μυθοποίηση είναι ακατάσχετη. Αυτό δείχνει η εμφύλια σύγκρουση πολιτισμών που μαίνεται τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στα δύο μέτωπα του ελληνικού ιστοριογραφικού φονταμενταλισμού: στους εθνικιστές και στους αντιεθνικιστές.
Τη σύγκρουση καθιστά φαινόμενο μοναδικό η ιδιοτυπία της. Διότι στην πρώτη γραμμή των δύο παρατάξεων βρίσκονται δύο ομάδες φανατικών εντελώς ανόμοιες μεταξύ τους:
-οι μουτζαχεντίν της λαϊκής εθνικοθρησκευτικής πρόσληψης της ελληνικής ιστορίας, αφενός, και -οι ζηλωτές της υπερμοντέρνας θεωριοκρατούμενης ιστοριογραφίας, αφετέρου.
Χαρακτηρίζω φανατικούς και τους δεύτερους όχι μόνο για την ιδεολογηματική τους αντίληψη της πριν από το 1800 ελληνικής ιστορίας, που τους έχει οδηγήσει στην κατασκευή νέων μύθων, ανάλογων με τους μύθους των αντιπάλων τους, που δεν είναι ιστορικοί, αλλά και για το πάθος με το οποίο τους αντιμάχονται, πάθος ανάρμοστο σε ιστορικούς, που έργο τους είναι η ψύχραιμη και αμερόληπτη μελέτη της ιστορίας.
Σε αυτή τη σύγκρουση δύο είναι τα κύρια θύματα: η ιστορική πραγματικότητα και η σοβαρή ιστοριογράφησή της.
Επειδή αυτά τα δύο είναι ένα, οι απόψεις του Νίκου Σβορώνου για τη διαμόρφωση του νέου ελληνισμού ας δούμε τι έχουν υποστεί.
Ένα νέο εξαιρετικό βιβλίο παρουσιάζεται την ερχόμενη Τετάρτη στην Αθήνα…
Το βιβλίο αυτό διαπραγματεύεται τη σημασία της Μνήμης στο τέλος της Νεωτερικότητας και τον τρόπο που τη διαχειρίζονται τόσο τα θύματα όσο και οι θύτες. Τρεις ιστορικοί επιχειρούν να φέρουν στο φως τις πολιτικές αντιμετώπισης των επίμαχων και τραυματικών γεγονότων που σημάδεψαν την Ιστορία του 20ου αιώνα.
Με ενδεικτικές μελέτες από όλο σχεδόν τον κόσμο -Γαλλία, Γερμανία, Πολωνία, Ιαπωνία, Κίνα, ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση (σοβιετικός ελληνισμός και σταλινικές διώξεις),Ελλάδα και Τουρκία(γενοκτονία Ποντίων και ενσωμάτωσή τους στην ελληνική κοινωνία)- επιχειρούν να συμβάλλουν στην κατανόηση των πολλαπλών τρόπων αναμέτρησης των σύγχρονων κοινωνιών με τις “σκοτεινές σελίδες” της Ιστορίας τους και ως εκ τούτου στην κριτική διαβούλευση με στόχο την ιστορική αυτογνωσία. Συνέχεια →
Μια παλιά ιδέα που γεννήθηκε από την κοινή διαπίστωση (από τη σημιτική εποχή) ότι ο χώρος των κοινωνικών επιστημών κυριαρχείται από μειοψηφικές ομάδες φονταμενταλιστών, που κολλημένες στην εξουσία με πρόσχημα τον «αντιεθνικισμό», έχουν επιβάλλει έναν ιδιότυπο αποκλεισμό όσων θεωρούν διαφορετικούς, τους οποίους και συμπεριέλαβαν στις αυθαίρετες Μαύρες Λίστες τους….
Φυσικά τα κέρδη τους ήταν (και είναι) πολλά! Εκτός από την προνομιακή συνδιαλλαγή με την εξουσία, κερδίζουν θέσεις και αξιώματα αποκλειστικά λόγω αυτής της σχέσης, προσπορίζονται πόρους κ.λπ.
Στη δημιουργία αυτού του περιοδικού οδήγησε η ανάγκη να υπάρξει η δυνατότητα έκφρασης όσων έχουν αποκλειστεί, καθώς και η ανάγκη να υπονομευτεί ο αυταρχικός και εξουσιαστικός τρόπος με τον οποίο οι συγκεκριμένοι κύκλοι επιβάλλονται στο δημόσιο λόγο.
Έτσι πραγματώθηκε η πρώτη απόπειρα άρθρωσης ενός εναλλακτικού επιστημονικού λόγου με το νέο περιοδικό «Λόγιος Ερμής¨. Το μέλλον θα δείξει εάν θα ευοδωθεί τελικά η πρόθεση όσων το εμπνεύστηκαν και το πρότειναν, για να υπάρξει στο δημόσιο χώρο μια πλατφόρμα ανοιχτής επιστημονικής συζήτησης χωρίς αποκλεισμούς και φανατισμούς… Για να εκδοθεί αυτό το περιοδικό προηγήθηκε η δημιουργία μιας μη κερδοσκοπικής εταιρείας με το όνομα Εταιρεία Μελέτης Ελληνικού Πολιτισμού (Ε.Μ.Ε.Π).
Πάντως οι κίνδυνοι να εξωκοίλει το εγχείρημα είναι πολλοί. Επικρέμαται η απειλή στο περιοδικό, να χρησιμοποιηθεί η ιστορία και οι κοινωνικές επιστήμες με λαϊκιστικό τρόπο. Θα μπορούσε, ακόμα χειρότερα, να λάβει εμφυλιοπολεμικό προσανατολισμό, κάτι που ευνοούν οι πονηροί καιροί που ζούμε. Δυστυχώς ο βολικός φανατισμός χαρακτηρίζει την εποχή μας, επιφέρει αποκλεισμούς, «μπετονάρει» τον οποιοδήποτε χώρο και εξασφαλίζει την κηδεμονία από τίνες.
Θα ήταν όμως ήττα πρώτου μεγέθους, εάν η νέα αυτή εκδοτική απόπειρα πορευτεί σε αυταρχικούς δρόμους περιορισμένους από ιδεοληψίες, δομικά αντίστοιχες μ’ αυτούς της «ομάδας Λιάκου» και λοιπών συναφών τάσεων. Δρόμους που δοκιμάστηκαν και ευτέλισαν το δημόσιο λόγο, που ενόχλησαν τα μάλα και επέφεραν πλείστα όσα προβλήματα στη επιστημονική σκέψη…
Ας ελπίσουμε ότι ο «Λόγιος Ερμής» θα πορευτεί στα ήρεμα νερά του ορθού λόγου και θα αποφύγει τους σκοπέλους του εύκολου λαϊκισμού και της απλοϊκής σχηματοποίησης.
Ένα νέο εθνικό δράμα ζει αυτό τον καιρό ο νεοελληνικός μας κόσμος!
….σε λίγο θα πάθουμε ότι δηλοί ο μύθος για τον βοσκό που έκανε πλάκα με τον λύκο, και όταν εμφανίστηκε ο πραγματικός λύκος δεν τον πίστευε κανένας. Ο μύθος αυτός ταιριάζει ακριβώς στα όσα κινδυνολογικά και υπερβολικά γράφονται για τη μέτρια σειρά του Σκάι για το 1821.
Δεν μπορούμε να κρύψουμε βέβαια -επειδή στον ίδιο κόσμο ζούμε- και το γεγονός ότι επηρεαστήκαμε και μεις και αρχίσαμε να αναρωτιόμαστε μήπως όντως κάποιοι πουλημένοι στους σημερινούς εχθρούς προσπαθούσαν να μας πείσουν ότι οι πρόγονοί μας έκαναν λάθος να φορέσουν και πάλι τις χλαμύδες, να πάρουν τα άρματα και να διώξουν τον κακό «Πέρση» από τα περήφανα εδάφη του Λεωνίδα και του Μιλτιάδη, μήπως η 25η Μαρτίου είναι παραμύθι για παιδιά όπως και το Κρυφό Σχολειό και μήπως ήταν καλύτερα το σαρίκιον του Οθωμανού από το φακιόλιον του Δυτικού!!!! Μήπως τελικά δε φταίει μόνο το ξυνό ύφος του Βερέμη, που σου έρχεται να τον αρχίσεις στις σφαλιάρες με το που ανοίγει το στόμα του;
Ζητήσαμε λοιπόν και μεις με αγωνία από ένα δικό μας άνθρωπο να μας πει την άποψή του. Από έναν ιστορικό που του έχουμε λιγάκι περισσότερο εμπιστοσύνη από ότι έχουμε στους ανησυχούντες συμπατριώτες μας. Μας έστειλε την απάντηση στα αγωνιώδη ερωτήματά μας, την οποία και σας την παρουσιάζουμε:
«Εάν αντιμετωπίζουμε την Επανάσταση του 1821 όχι ως ένα τοπικό γεγονός αλλά ως πανελλήνιας και παγκόσμιας σημασίας, η μόνη σωστή και έγκυρη ημερομηνία είναι η 22α Φεβρουαρίου του 1821, όταν ο Αλ. Υψηλάντης πέρασε τον Προύθο, ύψωσε στη σημαία της Επανάστασης και δύο μέρες μετά εξέδωσε την προκήρυξη-κάλεσμα «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος». Αυτό ήταν το γεγονός που πυροδότησε τις ελληνικές εξεγέρσεις σε διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με πιο πετυχημένη απ’ όλες αυτή του Μωριά…
Η συζήτηση για το τι σημαίνει έθνος, πότε πρωτοεμφανίζεται, αν υπάρχει συνέχεια στον ιστορικό χρόνο και πολλά τέτοια ερωτήματα βασανίζουν τις αναζητήσεις μας. Διαρκώς τα θέματα αυτά επανέρχονται σε συζητήσεις και σε ακραίες περιπτώσεις εμπλοκής φανατικών (κι απ’ τις δυό πλευρές) γίνεται κυριολεκτικά χαμός.
Μια από τις πλέον νηφάλιες και καθαρές τοποθετήσεις που έχουμε δει στις διαδικτυακές συναντήσεις, είναι αυτή που κατατέθηκε από τον σχολιαστή με το ψευδώνυμο «Π2» στου Σαραντάκου σε μια σχετική συζήτηση. Συνέχεια →
Ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο για το δικομματικό παρακράτος, τη διαφθορά, τις γενεσιουργές αιτίες, το ρόλο του Ανδρέα Παπανδρέου, τη σταση της Αριστεράς, δημοσίευσε στο ιστολόγιό του ο εκπαιδευτικός Δ. Βασιλειάδης, ιδρυτικό, ηγετικό στέλεχος του ΠΑΚ (Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος) και του ΠΑΣΟΚ (Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος)1
Ανδρέας Παπανδρέου: Ο αρχιτέκτονας της διαφθοράς
Του Δαμιανού Βασιλειάδη,
Η σημερινή διαφθορά στην Ελλάδα δεν προέκυψε από παρθενογένεση. Έχει βαθιές τις ρίζες της στο παρελθόν.
Η σημερινή δραματική κατάσταση της πατρίδας μας είναι άμεσα συνυφασμένη με την πολιτική που εφάρμοσε ο Ανδρέας Παπανδρέου, όσο απίστευτο και φανταστικό και αν φαίνεται αυτό. Έχω γράψει πολλά βιβλία και πολλές αναλύσεις για να εξηγήσω το φαινόμενο αυτό, αλλά συνήθως βρίσκομαι μπροστά σε ένα απροσπέλαστο τείχος, που έχτισαν οι διαπλεκόμενοι εξωθεσμικοί παράγοντες (οι λεγόμενοι κατά το λαϊκόν «νταβατζήδες», εντός και εκτός Ελλάδας). Συνέχεια →
ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΣΤΡΕΦΟΜΕΝΟ ΓΙΑ ΝΑ «ΒΛΕΠΕΙ» ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ!
Ένα ενδιαφέρον σχόλιο του Τηλ. Κόκκου μας έφερε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Μετά τον Μέγα Αλέξανδρο, την Κλεοπάτρα τώρα και ο… Φίλιππος. (Μάλλον βουλγαρόφωνου σύμφωνα με τους Σλαβομακεδόνες εθνικιστές! Τι σημασία έχει εάν οι Σλάβοι έφτασαν στη Μακεδονία οκτώ αιώνες μετά τον Φίλιππο. Ας όψεται η εθνικιστική παράνοια των γειτόνων μας και όσοι Νεοέλληνες τους συμπαραστάθηκαν…)
Η απόφαση για τοποθέτηση γιγάντιου αγάλματος του βασιλιά Φιλίππου στο κέντρο του Μοναστηρίου έχει γίνει γνωστή από καιρό.
Κανείς, όμως, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι στην ΠΓΔΜ αυτή την φορά αποφάσισαν να ξεπεράσουν τον εαυτό τους. Όπως προκύπτει από το τοπογραφικό σχέδιο που πρώτη φορά βλέπει το φως της δημοσιότητας, οι Σκοπιανοί ετοιμάζουν μια… υπερπαραγωγή.
Σεπτεμβριανά, 1955: Η Κωνσταντινούπολη στις φλόγες
του Στέλιου Ελληνιάδη
Οι καταστροφές που προκάλεσε ο όχλος, μέσα σε λίγες μόνο ώρες, ήταν τρομακτικές. Στόχος: Εβραίοι, Αρμένιοι και -με τη μερίδα του λέοντος- Έλληνες. 4.348 επιχειρήσεις, χίλια σπίτια, 110 ξενοδοχεία, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 5 αθλητικά κέντρα, 21 εργοστάσια και 73 εκκλησίες με σημαντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία, ιερά σκεύη και εικόνες μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας καταστράφηκαν εν μέρει ή ολοσχερώς. Η Πόλη έχανε οριστικά ένα μεγάλο μέρος από την σπουδαία πολιτιστική της κληρονομιά.
Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Αντνάν Μεντερές, βασικός υπεύθυνος του πογκρόμ, το οποίο πραγματοποιήθηκε με τους μηχανισμούς του κόμματός του, απέδωσε την ευθύνη στους κομμουνιστές με την κατηγορία ότι οργάνωσαν τα επεισόδια κατ’ εντολήν της Κομμουνιστικής Διεθνούς για να σαμποτάρουν το ΝΑΤΟ!
Ένα εξαιρετικό βιβλίο των Ανδρέα Αθανασιάδη και Χρήστου Μιχαηλίδη είδε το φως, καλύπτοντας το μεγάλο κενό στις γνώσεις μας για τη συμβολή των Ελλήνων του Καυκάσου και κυρίως των Καρσλήδων, στην ανάπτυξη του κομμουνιστικού κινήματος στην ελληνική Μακεδονία, την περίοδο που ακολούθησε τη δραματική τους προσφυγιά.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου εμφανίζεται ένας άγνωστος κόσμος των δεκαετιών του ’20 και του ’30, όταν στην Μακεδονία θα αρχίσουν οι πρώτες μαζικές προσπάθειες οργάνωσης της λαϊκής αντίστασης ενάντια είτε στην κρατική αυθαιρεσία, είτε στους γαιοκτήμονες.
Το Προσφυγικό Ζήτημα εκείνης της εποχής συνδέθηκε άμεσα με το Κοινωνικό Ζήτημα και οι Έλληνες του Καυκάσου, που είχαν έρθει ήδη σε επαφή με τις σοσιαλιστικές ιδέες , θα το μετατρέψουν σε πολιτικό διεκδικητικό κίνημα.
Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει η άποψη των συγγραφέων περί της διαμόρφωσης μιας ιδιαίτερης εθνοτικής ταυτότητας αυτού του τμήματος του ποντιακού προσφυγικού πληθυσμού, που βασιζόταν στην έντονη πολιτισμική, αλλά και πολιτική επιρροή που δέχτηκαν κατά τη σύντομη -μόλις σαράντα χρόνια- παραμονή τους στο ρωσοκρατούμενο τότε Καρς.
Το βιβλίο εκδόθηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ποντοκώμης και τις εκδόσεις Ινφογνώμων.
Παρουσιάζεται παρακάτω ο πρόλογος των συγγραφέων όπως παρατίθεται στο μπλογκΚαυκάσιος-Ποντοκωμίτης:
Η επιστολή του Μίκη Θεοδωράκη προς τη Θάλεια Δραγώνα, θεωρήθηκε ως η καλύτερη κριτική της «πατριωτικής Αριστεράς» προς τις προσπάθειες των «μεταμοντέρνων» να παρέμβουν στις κοινωνικές διαδικασίες, κατασκευάζοντας από τα πάνω μια νέα ταυτότητα.
Η επιστολή αναπαρήχθη από πολλούς και δοξάστηκε από περισσότερους, ακόμα κι απ’ τους παλιούς δεσμοφύλακες και βασανιστές του Μίκη…. Υπάρχει όμως ένα σκοτεινό σημείο στην επιστολή που αφορά εμάς, τους απογόνους των προσφύγων του ’22 και επανέρχεται διαρκώς για να μας θυμίζει ότι στην κυρίαρχη ιδεολογία της Μικράς πλην εντίμου Ελλάδος υπάρχουμε έως σήμερα κάτι ώς «αναγκαίον κακό». Μας θυμίζει επίσης ότι το ιδεολόγημα που ιστορικά εκφράστηκε μ’ εκείνο το άθλιο βασιλο-κομμουνιστικό προεκλογικό (Νοέμβρης του ’20) σύνθημα «Σφυρί δρεπάνι/ ελιά στεφάνι«, ενυπάρχει στο συλλογικό υποσυνείδητο των Νεοελληνων δεξιων και αριστερών, είτε αυτοί είναι φιλομεταξικοί και φασίστες, είτε οπαδοί του «Ιού», της Ρεπούση και της Δραγώνα, είτε «πατριώτες αριστεροί»…. Παρότι στο συγκεκριμένο σημείο, η Δραγώνα μας φαίνεται θετικότερη του Μίκη!
Το ζήτημα αυτό το εντόπισε οΓιώργος Πολυχρονίδης και απέστειλε μια προσωπική επιστολή προς τον Μίκη Θεοδωράκη που δημοσιεύουμε στη συνέχεια:
Η «υπόθεση Δραγώνα», θέλοντας και μη, μπήκε στα μπλογκ και στο μυαλό όλων μας. Οι θεμιτές ή αθέμιτες σκέψεις και απόψεις της, έγιναν αντικείμενο διαλόγου, δημόσιου ψόγου, διαμαρτυριών πολιτικών χώρων κ.λπ. Πίσω απ΄όλα αυτά υπήρξε η ενορχήστρωση από τους κύκλους του «Λάος «, οι οποιοι ενεδύθησαν την λεοντή του πατριώτη, του υπερασπιστή και του σύγχρονου Ρομπέν των Δασών του ελληνικού Λαού. Σαφώς υπήρχαν αρκετα προβλήματα σε κάποιες πλευρές του έργου και της επιστημονικής παρουσίας της κ. Δραγώνα, τα οποία είχαν εντοπιστεί ήδη απο το 2007 από τον Χρ. Μόρφο στις Θεαμαπάτες.
Η συζήτηση πάνω στις διαφορές είναι θεμιτή. Όμως επιστημονικές απόψεις -έστω και αιρετικές- ενός ερευνητή, δεν μπορούν να βγαίνουν απαξιωτικά και στημένα στη γύρα δια χειρός Αδώνιδος και λοιπών μπουμπουκιών της ακροδεξιάς. Ούτε μπορούν να χρησιμοποιούνται στο πλαίσο της πολιτικής τους αντιδικίας με το Σαμαρά, για να αποδείξουν ότι είναι περισσότερο πατριώτες (Ω καιροί, ω ήθη!!!) Συνέχεια →
Μ’ αφορμή την καταστροφή των γραφείων του «Ρεσάλτο»
«Ελευθερία νοείται, η ελευθερία της σκέψης του διαφορετικού»
Ρόζα Λούξεμπουργκ
Η προεκλογική περίοδος ανέδειξε την τρομοκρατική νοοτροπία διαφόρων κύκλων. Οι καταστροφές εκλογικών περίπτερων κομμάτων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς, οι επιθέσεις της «Χρυσής Αυγής» κατά της Σοφίας Παπαζογλου και του υποψ. βουλευτή των Ο-Π, καθόλου δεν διαφέρουν από τη δομή της σκέψης που οδήγησε στην καταστροφή των γραφείων του περιοδικού «Ρεσάλτο« στα Εξάρχεια. Η διαφύλαξη κάποιων κανόνων που κατακτήθηκαν με σκληρούς κοινωνικούς αγώνες και η απαξίωση σωτηριολογικών ιδεολογιών, απ’ όπου αυτές και άν προέρχονται θα πρέπει να είναι καθήκον κάθε δημοκρατικού και αριστερού πολίτη.
ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ: Αθώωσαν τους υπεύθυνους της Μικρασιατικής Καταστροφής….
ΑΝΑΘΕΜΑ!
Το πρωτοσέλιδο τουρκικής εφημερίδας (Αύγουστος ’22) με τις φωτογραφίες των Γούναρη και Στράτου και τον τίτλο: «ΓΟΥΝΑΡΗΣ-ΣΤΡΑΤΟΣ: ΟΙ ΣΩΤΗΡΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ»
Oι διαφημίσεις που βλέπετε στο τέλος των αναρτήσεων και δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με τη θεματολογία του μπλογκ μας, προέρχονται από τη WordPress (προκειμένου να καλυφθούν τα έξοδα του server) και δεν αποφέρουν κανένα οικονομικό όφελος στο ιστολόγιο μας.
Οι υπεύθυνοι της WordPress.com έστειλαν την παρακάτω ανακοίνωση: «The site is one of the free sites hosted on WordPress.com, and we are running ads to cover the costs of operating the site for the user. We run these types of ads sparingly in an attempt to interfere as little as possible with the experience of reading a site and for logged in users we don’t show ads at all».
O Νίκος Πουλαντζάς απορρίπτοντας την άποψη του απολύτως οικονομικού χαρακτήρα των τάξεων και τον μυθολογικό δυισμό τους, θεωρεί ότι οι ιδεολογικοί και πολιτικοί παράγοντες στη συγκυρία επηρεάζουν τη συγκρότηση και δράση των κοινωνικών τάξεων. Οι τάξεις δεν μπορούν να οριστούν ξέχωρα από την πάλη. Έτσι ο Πουλαντζάς απορρίπτει ουσιαστικά μια στενή δομική αντίληψη για τις τάξεις υπέρ μιας πιο ευρείας σχεσιακής δομικής αντίληψης. Οι τάξεις, μόνο κατ’ αρχήν, προσδιορίζονται δομικά, δηλαδή υπάρχουν αντικειμενικά και ανεξάρτητα από τη θέληση ή τη συνείδηση των ατόμων. Στον προσδιορισμό των τάξεων τον κύριο ρόλο τον παίζουν οι κοινωνικές σχέσεις παραγωγής και οι πολιτικές ιδεολογικές σχέσεις αποτελούν μέρος αυτών των σχεσιακών δομικών προσδιορισμών. Συνεπώς, τα κριτήρια είναι οικονομικά, πολιτικά και ιδεολογικά. Στα οικονομικά κριτήρια προτείνει το διαχωρισμό των βιομηχανικών χειρωνάκτων «παραγωγικών εργατών» και των «μη παραγωγικών εργατών» με το κριτήριο της παραγωγής υπεραξίας και όχι με το κριτήριο του αν είναι κανείς μισθωτός ή μη.[1]
τότυπο τρόπο στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο. Στο πρώτο μέρος με τίτλο «Ένας κόσμος σε μετάβαση» έχουμε μια μελέτη για τις εξελίξεις στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και στο δεύτερο μέρος με τίτλο «Ένα ταξίδι στο χωροχρόνο» ταξιδεύουμε μαζί με τον συγγραφέα σε χώρες άμεσα επηρεασμένες από αυτές τις εξελίξεις.
την Επιτροπή Ιστορίας της Κ.Ε., γνωστότερος των οποίων είναι ο φίλτατος Αναστάσιος Γκίκας. Ο οποίος σ’ ένα βιβλίο που έγραψε κατά παραγγελία αφού 
Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ημερίδα πραγματοποιείται στην Άγκυρα με θέμα : «Ο Νομός Τραπεζούντας και το Ποντιακό Ζήτημα Στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά» στις 9 Απριλίου 2016.
Του Attila Tuygan.
Αφιερωμένο στην ιστορία του ελλαδικού κομμουνιστικού κινήματος είναι ο 14ος τόμος του καλού περιοδικού
Το 1920 οι λαοί της Μικράς Ασίας γνώριζαν καλά ότι το κεμαλικό κίνημα στην Τουρκία είναι συνέχεια του Νεοτουρκικού κινήματος και ότι έτσι δεν θα αντέξει καμιά άλλη γλώσσα ή διαφορετική εθνική ταυτότητα. Οι Πομάκοι, όταν αντιλήφθηκαν πόσο επικίνδυνο ήταν για αυτούς το κίνημα του Κεμάλ Μουσταφά, προσπάθησαν να ξεσηκωθούν. Αρχηγός τους ήταν ένας Πομάκος ιμάμης, τον οποίο οι Τούρκοι υποτιμητικά αποκάλεσαν «Γκιαούρ Ιμάμ».
Μπορεί η συμμετοχή κάποιου στο Πολυτεχνείο του 1973 να αποτελεί επιχείρημα, για να αποσείσει από πάνω του κατηγορίες για διαφθορά;
Ο 
Ο Μιχαήλ Χωνιάτης ή Ακομινάτος γεννήθηκε περίπου το 1138 στις Χώνες της Φρυγίας (σ.τ.Π&Α: Μικρά Ασία). Νεαρός ακόμα πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου μορφώθηκε στην κλασική παιδεία Το 1175 χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος Αθηνών και το 1182 έγινε μητροπολίτης Αθηνών.
Εγκαθίσταται στο κτήριο της Επισκοπής, στην Ακρόπολη, εκεί που βρίσκεται και ο καθεδρικός ναός της Παρθένου Μαρίας, και με την ευκαιρία της ενθρόνισής του εκφωνεί ένα θερμότατο λόγο στους Αθηναίους που μαζεύτηκαν στον Παρθενώνα για να τον ακούσουν.
ΜΑΣ΄΄. Στὸ ἄρθρο αὐτὸ ἐπαινεῖται ὁ νῦν Ὑπουργὸς Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων, Πολιτισμοῦ καὶ Ἀθλητισμοῦ, διότι μὲ »ἐπιμονὴ φρόντισε νὰ τυπωθεῖ καὶ νὰ διανεμηθεῖ φέτος στὴν ΣΤ΄ Δημοτικοῦ τὸ 
ἐκφέρει τὴν ἄποψή του ἐπὶ τοῦ θέματος, ὅπως ἔχει ἐξάλλου καὶ κάθε συμπολίτης.
Με αφορμή την ανάρτηση από το καλό 
Η «υπόθεση Δραγώνα», θέλοντας και μη, μπήκε στα μπλογκ και στο μυαλό όλων μας. Οι θεμιτές ή αθέμιτες σκέψεις και απόψεις της, έγιναν αντικείμενο διαλόγου, δημόσιου ψόγου, διαμαρτυριών πολιτικών χώρων κ.λπ. Πίσω απ΄όλα αυτά υπήρξε η ενορχήστρωση από τους 
Πόντος και Αριστερά 
