-Το ιδίωμα της αντίστασης

Από το ιστολόγιο του Γιώργου Λαουτάρη

Η νέα ποιητική συλλογή του Κώστα Διαμαντίδη, Το «αχ» το υστερ’νόν, αντλεί την πρώτη της ύλη από τον εκφραστικό θησαυρό της δημοτικής παράδοσης και μιλά στα ποντιακά, επιλογές που συνιστούν ρήξη με το κυρίαρχο πολιτιστικό και πολιτικό πρότυπο.

Όταν οι γλωσσολόγοι εξηγούν τη φύση και τη χρήση των διαλέκτων, τις αντιπαραβάλλουν με την καθιερωμένη γλωσσική μορφή που υιοθετείται από την κρατική εξουσία και χρησιμοποιείται στα δημόσια έγγραφα. Υπάρχουν και ιδιομορφίες, εξηγούν, τοπικές παραλλαγές στο λεξιλόγιο και την προφορά σε σχέση με το κυρίαρχο ιδίωμα, την «κοινή» γλώσσα κάθε εποχής. Η νέα ποιητική συλλογή του Κώστα Διαμαντίδη, Το «αχ» το υστερν’νόν, που κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο των Αδελφών Κυριακίδη, γραμμένη στην ποντιακή, δεν έχει μόνο γλωσσική ιδιομορφία. Είναι και η απόκλιση από το κυρίαρχο πολιτιστικό ιδίωμα, η απόσταση από τον κύκλο των κρατικών εξουσιών και η αντιπαράθεση με το πνεύμα των δημόσιων εγγράφων που κατατάσσει το βιβλίο στις διαλέκτους της αντίστασης με όλες τις μορφές. Σημειωτέον ότι το συγγραφικό έργο του Κώστα Διαμαντίδη περιλαμβάνει άλλη μία ποιητική συλλογή, δύο μυθιστορήματα και μια μετάφραση αρχαίας κωμωδίας, όλα στην ποντιακή διάλεκτο.

-Η κρίση και ο Κοσμέτες…

…ρωτήσαμε τον Κοσμέτε για τη μεγάλη οικονομική κρίση και την πολιτική του Γ. Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ.

Μας απάντησε θυμόσοφα, μ’ ένα παραδοσιακό δίστιχο απ’ τα Γρεβενά:

«Γαμιέσαι κόρη μ’  χαίρεσαι,

στη γέννα θα τα πούμε«

-Εμέν’ ηγεύ’ σα Εξάρχεια (Εμένα μου πρέπουν τα Εξάρχεια)

Από τη νέα ποιητική συλλογή του Κώστα Διαμαντίδη (Κοσμέτες) που εκδίδεται με τίτλο «Το αχ, το υστερνόν«

Εμέν ‘κι΄πρέπ’ καλόγερος
πουλί μ’ σο΄Αγιον Όρος
εμέναν πρέπ’  σα Εξάρχεια
πουλί μ’ κουκουλοφορος.

Να ζώσκουμαι τρυγώνα μου
μολότοφ και γκαζάκια,
να σύρω ταουτεύ’-ατα
και καίω τα σοκάκια.

Ατοίν που σπέρνε αγράνεμους
ντο θέλ’νε να θερίζνε
και πολεμούνε με τα ΜΑΤ
τι νέοις να φοβερίζνε.

Οι νέοι πάντα αέτς είναι
το αίμαν-ατούν βράζει
κανένας νόμος ‘κ’ επορεί
το χούιν-ατούν ν’ αλλάζει.

Ποίος νέος ‘κι ογράσεψε
ν’ αλλάζ’ την κοινωνίαν;
Πάντα οι νέοι έγραφαν
με τ’ αίμαν Ιστορίαν.

Αρ’ για τ’ ατό όσον ντο ζω
πάντα νέος θα είμαι
κι αν αποθάνω σο ταφί μ’
ανάπαος θα κείμαι.

[‘κι, ‘κ‘=δεν (απ’ το ουκί), ταουτεύω=σκορπάω,  ατά=αυτά, ζώσκομαι=ζώνομαι, ατοίν=αυτοί, ντο=τι, αγράνεμους=άγριους άνεμους, αέτς=έτσι, ατούν=αυτών, χούι=συνήθεια, ογρασεύω=προσπαθώ , αρ’=έτσι, άρα, ταφί=τάφος, ανάπαος=ανήσυχος, μη αναπαυμένος]

-Τη Τρίχας το γεφύρ’, ο Σημίτης και η Ματσούκα…

Κώστας Διαμαντίδης – Κοσμέτες Οδοντίατρος, λογοτέχνης , συγγραφέας ποντιακών ἐργων. Απόσπασμα ομιλίας στα πλαίσια του 2ου Πανελλαδικού Συνέδριου Ποντιακού Πολιτισμού ( Γλώσσα- Θέατρο ) που διοργανώθηκε από την Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος στην Καστοριά τον  Απρίλιο 2008

-Μια αντάρτικη ποιητική δήλωση (για τις εκλογές)

Oι εκλογές δεν είναι μόνο αυτή η άχαρη διαδικασία που βλέπουμε γύρω μας, ούτε η προσωπική μας υπαρξιακή αγωνία για το αδιέξοδο… Είναι και ευκαιρία για λογοτεχνική παρέμβαση! Γιατί πώς αλλοιώς θα μπορούσαμε να περιγράψουμε τη δήλωση του Κώστα Διαμαντίδη, του τ’ εμέτερον του Κοσμέτε:  

Να΄μαι  λοιπόν και πάλι εδώ! Γόνος και κληρονόμος προσφύγων από την μαρτυρική γη του Πόντου, μετανάστης στις φάμπρικες της Γερμανίας, πολιτικών προσφύγων στην μακρινή Τασκένδη, εκτοπισμένων στα κολαστήρια της Μακρονήσου και στις μέρες μας πολλαπλά πρόσφυγας στην ίδια μου την πατρίδα πληγωμένος απ΄ το δικό μου χώμα, τυραννισμένος απ΄ το δικό μου πουκάμισο, καταδικασμένος απ΄ τους δικούς μου θεούς»

-Σάκη προχώρα, σε θέλει όλη η χώρα

The girl is going to parhar: Η εξαθλίωση της Eurovision μας θύμισε ένα απολαυστικό κείμενο του Κοσμέτε, που γράφτηκε για μια παλιότερη διοργάνωση, αλλά παραμένει απελπιστικά επίκαιρο. Ας το απολαύσουμε:

Οφέτος άλλο πελλιάν εχτέθαμε. Εγάμεσαν εμας με τη γιουροβίζιον και με το κωλοζούλιγμαν τσή Παπαρίζενας. Αν ερωτάς κάτιναν Ρωμαίον ποίος έτον ο Ελύτης, θα λέει σε , ατός π’ ευτάει φρυγανιές Ελίτ. Για τον Σεφέρην ζατήμ κι ερωτώ, θα λένε, ατός πού έχ σχολήν οδηγών, ή ότι έν του Σεφερλή  ύρ’…..Αοίκον μιλλετ είμες, κι ατό λέγν’ατο εθνικόν περηφάνειαν. Εντραπέστεν ολίγον,εντραπέστεν. Σ’σόν κόσμον έν και θάνατος. Τά δεκάρια και τά δωδεκάρια ντό παίρνε τά παιδία τουν ς’ σό σκολείον εκές κανείς κι κλώσκεται να τερεί. Ρωτάς ατα, ποίος είπεν το ΟΧΙ και λέγν εσε, ο Αλή Πασιάς.

-Ένας θρήνος για τον Χρύσανθο

Πέρασαν ήδη τέσσερα χρόνια από το θάνατο του μεγάλου Πόντιου τραγουδιστή Χρύσανθου Θεοδωρίδη, γόνου Ελλήνων προσφύγων από το Καρς του Καυκάσου.

Με αφορμή το θάνατό του ο Πόντιος ποιητής Κώστας Διαμαντίδης, ο τ’ εμέτερον ο Κοσμέτες, έγραψε έναν συγκλονιστικό θρήνο. Ξεκινά με τους εξής στίχους :

ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΕΧΑΘΑΝΕ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΙΑΝΤ ΕΠΗΓΑΝ,

ΚΑΙ ΜΑΝΑΧΟΝ ΑΘΑΝΑΤΑ Τ’ΕΣΑ ΤΑ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

 (Βασίλεια χαθήκανε και βασιλιάδες πάνε, μονάχα όμως αθάνατα μένουν τα δικά σου τραγούδια)

Και νιά τά λόγια τ’ εύκαιρα πού παίρει ατα η αέρα

Ατά λέγν’ατα εύκαιροι, ν’ ακούγν’ατς ε οι άλλοι

Αν έκουγαν οι αποθαμέν’ θ’ ελάγγευαν κι εσκούσαν.

-Oι πολιτικοί μας και ο …..περήφανος λαός!

Οι πολιτικοί πά εξέρνε πώς ο κοσμον έν αοίκος και άμον ντό θέλνε εφτάγνε και λέγνε ήντιαν θέλνε. Εύραν χωρίον παλλαλόν κι’εφτάγνε ποπαδικήν. Ποία να κρούγνε ς’ σό νού μ’ και ποίαν’ ανασπάλλω. Ο Παπαδόπουλον με τον Πατακόν και κάν πέντε έξ νομάτ’έτεροι παλλαλοί το 1967 τη χρονίας, σεπεπεπί του κομμουνιστικού κινδύνου, εγόμωσαν τά φυλακάς και τά εξορίας. Θ’έρχουσαν τεά οι κομμουνισταί να παίρνε τη κοσμί τ’οσπίτια και τά περιουσίας. Άμαν οι κομμουνισταί εχάσαν τη στράταν και εδελειάγαν ς’σή σκοτείαν και κι εφάνθαν,κι αέτς πά ερούξαν τά τράπεζας και επέραν τ’οσπίτια τουν και τά περιουσίας ατουν.

Ετότε ξάν ο κόσμον άμον ντ’εξέρνε: Ζήτω και ζήτω.

-Πoιός θυμάται τον Καλατράβα;

Οπέρς κεκά εγάμεσαν εμας με την Ολυμπιάδαν, με τ’αρχαίον τεά το πνεύμαν τ’ αθάνατον (αθάνατον κλεφτουριά) και με του Καλατράβα το σκέπαστρον (απάν ατουν να κρεμίεται).

Έφααν ετσερίαν κι επ’ εκεί έλειψαν ατο και ς’σό καμίσν εμουν και άλλο τσιρνίαν κι εξέγκαν κι εσκώθαν εδέβαν πλάν….. Πλερώστεν ατώρα περήφανοι Ρωμαίοι και σουμά ς’εσάς εμείς πά τά βούδια, πού είμες περήφανοι πού ‘κι είμες άμαν εσας Ρωμαίοι.

 

-Οι…. σερσερήδες τη Κοσμέτε!

Όλια εποίκεν το μουνίν, έλεεν η σχωρεμέντσα η γραία η Κοντάβα, θα φυσά και τά σαχτάρια.

Αχά και τ’εμέτερον. Σεπεπί τη γενοκτονίας, έναν σουρίν εύκαιροι, σερσερήδες απαίδευτοι και αβαράδες, πού με το λύκον τρών το πρόβατον και με τον οικοκύρν εθε κάθουνταν και μοιρολογούν ατο, εφέκαν τά μπαράκια και τά μεϊχανάδες κι άμον γουτουρεμέν έτρεχαν σ’σα ράδια και ς’σά τελεοράσεις και έθαψαν κι’άλλο βαθέα τ’ αποθαμένς εμουν. Θα κουρτούν τον κόσμον, αδελφόπο μ’, άλλο μιγκίν κι παίρ’.

-Ο Κοσμέτες στο Π&Α

Σύντομα στις σελίδες του μπλογκ μας θα φιλοξενείται τακτικά ο τ’ εμέτερον ο Κοσμέτες. Ο Κώστας ο Διαμαντίδης, που με την εξαιρετική του πένα,  την άριστη χρήση της ποντιακής, την οξυδερκή ματιά και το καυστικό του χιούμορ έγινε απαραίτητος σε πολλούς. Από ΄δω και πέρα λοιπόν ο Κώστας ο Διαμαντίδης, φίλος και σύντροφος, θα είναι στην παρέα μας στο δρόμο για έναν άλλο Πόντο… ανοιχτό, αντιεθνικιστικό, ερωτικό.