Εν Πόντω-Συμβολή στη Μνήμη

Την Τρίτη 8 Απριλίου 2014 και ώρα 20:00 εγκαινιάζεται στο Κεντρικό κτήριο του Μουσείου Μπενάκη, έκθεση επιστολικών δελταρίων, εγγράφων κλπ με θέμα τη ζωή των Ελλήνων της περιοχής του Πόντου, το διάστημα 1890-1920, τα οποία προέρχονται από την συλλογή του Στέργιου Π. Θεοδωρίδη.

Πρόκειται για μία συλλογή, που συγκροτήθηκε μετά από επίμονες και επίπονες προσπάθειες είκοσι ετών.

Η έκθεση πρωτίστως είναι μια συμβολή στην Μνήμη, σε καιρούς που η Μνήμη στηρίζει την ζωή και δίνει νέες προοπτικές. Βεβαίως και μια συμβολή στην ιστορική έρευνα και την αισθητική.
Ζούμε μια “ανιστόρητη” πραγματικότητα με τις οθόνες να στάζουν διαστρέβλωση και τους τροϊκανούς υποτακτικούς να κηρύσσουν το τέλος της ιστορίας. Βλέπουμε τις νέες αναλγησίες πάνω στις ζωές των ανθρώπων και τις μνήμες εκείνων των «τουρκόσπορων» και των «παστρικιών» να υποτάσσονται σε ένα κάρο βεβαιότητες. Βεβαιότητες που τάχα μας χάριζε αφ’ ενός η επιφανειακή ενασχόληση με την ιστορία ή η αμήχανη ιδεολογικοποίηση των ιστορικών γεγονότων και αφ’ ετέρου εκείνα τα ψυχαναγκαστικά διαβάσματα στο σχολείο  που έπιαναν την σύγχρονη ιστορία με ένα ξεκομμένο πάντα τρόπο από τη ζωή μας που τα επένδυαν με έναν «εθνικό» μανδύα. Και οι δύο αυτές προσεγγίσεις υποβαθμίζουν την ιστορική εμπειρία, όχι μόνον των Ποντίων αλλά και γενικότερα, των Ελλήνων της Ανατολής αφήνοντας χώρο σε εθνικιστικές απόψεις.
Όλα αυτά τα   μικρά κομμάτια ενός πολιτισμικού μωσαϊκού εκείνου του μεταίχμιου Ανατολής και Δύσης έχουν ξεχωριστές πληροφορίες αλλά και μια συμπυκνωμένη δύναμη, την δύναμη της συνέχειας και ίσως θα μπορούσαν  να αποτελέσουν αντικείμενο ξεχωριστών διαπραγματεύσεων ή και ανατροπών για τα μέχρι σήμερα επιφαινόμενα.
Οι μνήμες μπορεί να περιπλανώνται όμως επιμένουν και έχουν έναν δικό τους τρόπο να αντιστέκονται.
Άλλωστε όπως λέει και ο Μίλαν Κούντερα «Ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια στην εξουσία είναι ο αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη»

Μουσείο Μπενάκη Κεντρικό κτήριο – Κουμπάρη 1

Εγκαίνια: Τρίτη 8 Απριλίου 2014, ώρα 20:00

Διάρκεια έκθεσης : 9 Απριλίου – 25 Μαΐου 2014

http://www.benaki.gr/index.asp?lang=gr&id=202020001&sid=1452

 

 

-O Δούναβης πλημμύρισε

Μπορεί στην Ελλάδα να έχουμε, πλημμυρίσει από οργή και στην Τουρκία από αγανάκτηση, όμως στην Ουγγαρία πλημμύρισαν λόγω…  του Δουναβη.

Η καλή μας φίλη Σάρα Χαλκίδη μας έστειλε κάποιες φωτογραφίες από εκεί, τις οποίες και μοιραζόμαστε μαζί σας, μαζί μ’ ένα κειμενάκι που ακολουθεί :

====================================

Και ο Δούναβης ξεχείλισε ..

                                                                                                           Της Σάρας Χαλκίδη

Ιούνης μήνας και οι σφοδρές βροχοπτώσεις, που σαρώνουν τη κεντρική Ευρώπη, δεν λένε να σταματήσουν. Φουσκώνουν οι υδάτινες αρτηρίες του Δούναβη και των παραποτάμων του. Θυμωμένα  τα νερά τους ανακατώνονται με λάσπη και ξεχύνονται στις όχθες, ξεσπιτώνουν και πνίγουν κόσμο.  Καγκελάριοι, πρωθυπουργοί και οι παρατρεχάμενοι επί ποδός, οι όπως πάντα «προνοητικοί» …δεν την προβλέψανε,  είπανε αυτή τη κρίση.  Μέρες τώρα η Βουδαπέστη ανάστατη. Είκοσι χιλιάδες πολίτες και στρατιώτες εκκενώνουν τις όχθες του ποταμού και στήνουν φράγματα  σε παράλληλα επίπεδα. Με αγωνία περιμένανε τη σημερινή μπόρα. Κατακλυσμός ! Ορμητικός ο Δούναβης ξεχείλισε, πέρασε τα πρώτα φράγματα, κάλυψε τις γραμμές του τραμ και τον παράπλευρο δρόμο. Στο υπερυψωμένο τοιχίο του κεντρικού δρόμου, το ποτάμι ανέκοψε και καθώς η βροχή αραίωνε, άρχισε να χαλαρώνει. Νωρίς το απόγευμα η μπόρα σταμάτησε. Τα σύννεφα άνοιξαν και οι ζεστές ακτίνες του ήλιου ξεχύθηκαν  σε δέσμες ανάμεσα τους, επιτρέποντας στο γαλάζιο του ουρανού να γλυκάνει το τοπίο.

-Αίσιον και ευτυχές το νέον έτος…

Καλαντάρτ’ς καλή χρονία
ντ΄αγνόν έτον η παντρεία
Καλαντάρτ’ς και νέον έτος
κορ’ θα παίρω σε οφέτος…

-Ήρθαν τα Χριστούγεννα της κατάρρευσης

«Ατώρα υείαν και ευλοϊαν και τ’ άλλα σ’ άλλο µίαν» (πρωτοδημοσιεύτηκε το 2011)

Αντιδρώντας στην πρωτοφανή  μελαγχολία των ημερών, σας ευχόμαστε καλές γιορτές με δύο φωτογραφίες με χριστουγεννιάτικες ευχές απ΄τη μαρτυρική Σαμψούντα  του δυτικού Πόντου για να θυμηθούμε ότι υπήρξαν χρόνια δίσεκτα, που όμως ξεπεράστηκαν με αγώνα και με σκληρή δουλειά….. Η πρώτη καρτ ποστάλ αφορά μια λιτανεία και η δεύτερη ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο με σχόλια της Έλσας Γαλανίδου-Μπαλφούσια….

Σύνταγμα 15/6/2011…πρόσωπα..

Όλα γύρω τάσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά…

κι η πλατεία ήταν γεμάτη…

πρόσωπα….και άλλα…

πρόσωπα σκεφτικά….προβληματισμένα…

.

.

.

σκαρφαλωμένα….

.

.

.

.

.

είκοσι μέρες εκεί….στην πλατεία..να κρατά με  το νταούλι του τον ρυθμό χιλιάδων καρδιών….

.

.

-Η γυναίκα στην Μαύρη Θάλασσα

“Kimim ben, Temel’in karısı ya da kızı olmanın dışında bir kimliğim yok mu?”

Fadime

(“Ποια είμαι εγώ, εκτός από του Temel την γυναίκα ή την θυγατέρα δεν έχω άλλη ταυτότητα ? “)

Στην Fadime, την γυναίκα της Μαύρης Θάλασσας (και όχι μόνο) .Την γυναίκα που μπορεί κανείς να  συναντήσει «..σε μια παλιά φωτογραφία,  στα σεντούκια μιας προίκας,  σε μια ανήσυχη μπαλάντα ή  σε σιωπηρές ιστορίες….»

-Η παλιά Σαμψούντα

Από καιρό λέγαμε για μια περιήγηση μέχρι την Σαμψούντα ή Samsun (τουρκιστί). Να που ήρθε ο καιρός… Βέβαια μην περιμένετε να είστε τόσο τυχεροί ώστε να παρευρεθήτε στην εκ μέρους των αρχών της πόλης τελετή υποδοχής του Μητροπολίτη Αμασείας κου Γερμανού Καραβαγγέλη . Όπως βλέπετε στην φωτογραφία  ο Μητροπολίτης έγινε δεκτός με ότι σημαία κυκλοφορούσε στην Σαμσούντα (τούρκικη, αγγλική, ελληνική, ρώσικη κλπ)  επιβαίνει δε  στην μεσαία περίπου υπό τούρκικη σημαία βάρκα.

-Το ύστατο «ΟΧΙ» ενός μικρού ανθρώπου…

«Μικρό Άνθρωπο» ονόμασε τον Ιωάννη Μεταξά ο ακροδεξιός και προσφυγομάχος σύντροφός του Γεώργιος  Βλάχος (της «Καθημερινής«)  όταν αρνήθηκε να αναλάβει την αρχιστρατηγία του ελληνικού στρατού της Μικράς Ασίας, με αποτέλεσμα αυτή να δωθεί στον ανίκανο και προβληματικό  Χατζηανέστη. Ο Χατζήανέστης διέπραξε τα γνωστά απαράδεκτα στρατιωτικά λάθη στο μέτωπο με αποτέλεσμα την νίκη των τουρκικών εθνικιστικών στρατευμάτων του Μουσταφά Κεμάλ και την ολοκλήρωση των Γενοκτονιών των χριστιανικών λαών.  Ο Μεταξάς, άριστος στρατιωτικός, έχοντας την ίδια αντιμικρασιατική άποψη με το ΣΕΚΕ συνήργησε στην τρομερή Ήττα. Ήδη από το 1915, είχε συμβάλλει αποφασιστικά στην κατεύθυνση αυτή. Τη στιγμή που η περιοχή μας βρισκόταν στο μάτι του κυκλώνα, επέλεξε την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του γερμανικού ιμπεριαλισμού προσπαθώντας πάσει θυσία να κρατήσει την Ελλάδα ουδέτερη.

-Αθήνα: Εικόνες από μια πόλη!

 (ίντι)

10 Ιανουαρίου 2007

(μάλλον κάπου στην Πατησίων)

—————————————————————————

Παναγιώτη Τούντα,  «Στην Αθήνα» (1930). Τραγουδάει ο Κώστας Μασσέλος (Νούρος).

Στην Αθήνα, βρε παιδιά, έχει έμορφες κοπέλες.

Στην Αθήνα, βρε παιδιά, έχει έμορφες πολλές.

Ντόπιες κούκλες, μανούλα μου, με μπούκλες,

γλυκειές χωριατοπούλες, νεράιδες λυγερές.

Και κάτι χανουμάκια* με όμορφα ματάκια,

Σμυρνιές προσφυγοπούλες που κάβουν τις καρδιές.

(φωνή Τούντα)

Όπα, μωρέ, τί΄ναι τούτο; Έχασα το μπούσουλα!

Θα τρελαθώ, μανούλα μου! ΄Τι ομορφιές είναι τούτες;

Πώ πω, ένα κοπάδι κοριτσόπουλα πό΄ρχεται!

Στην Αθήνα δεν μπορώ δίχως έρωτα να ζήσω,

στην Αθήνα δεν μπορώ δίχως έρωτα να ζω.

Αχ, τα βράδυα κοριτσόπουλα κοπάδια,

κουκλίτσες παντρεμένες και χήρες στο σωρό!

Με κάνουν να στενάζω, «μανούλα μου», φωνάζω,

αναθεματισμένες, μου πήραν το μυαλό.

(φωνή Τούντα)

Όπα, να ζήσουν οι όμορφες!

*χανουμάκια = έτσι λέγαν συνήθως τα κορίτσια που πουλούσαν το σώμα τους

http://www.fileden.com/files/2008/6/6/1947074/PANOU%20STIN%20ATHINA%20TOUNDA%20NOUROS.mp3

αναρτήθηκε 14-8-2007

-Η παλιά Τραπεζούντα

(από το αρχείο του Στέλιου Θεοδωρίδη)

Σπάνια επιζωγραφισμένη φωτογραφία της Τραπεζούντας, των αρχών του 20ου αιώνα, πριν η διαδικασία διαμόρφωσης των εθνών-κρατών στην Εγγύς Ανατολή καταστρέψει τις πολυθρησκευτικές και πολυπολιτισμικές κοινωνίες.

Και μιας και το αρχίσαμε ας συνεχίσουμε προσθέτοντας μερικές ακόμα παλιές καρτ ποστάλ από τον καιρό που οι φωνές των χοτζάδων μπερδεύονταν με τους ήχους των καμπαναριών, την παλιά Τραπεζούντα – Eski Trabzon…

-Η παλιά Κερασούντα

Εκλογές… πλάκωσαν οι ζέστες κι ο Κύρκος μαζί, άρχισαν να την κάνουν ένας-ένας οι βατοπαιδινοί… καιρός για ένα ταξιδάκι.

Να μέχρι την Κερασούντα ή Giresun. Μπαίνοντας στην πόλη από την ανατολική πλευρά ( από Τραπεζούντα)είναι ακριβώς έτσι όπως στο επιστολικό δελτάριο της εποχής. Σαν να μην πέρασε ο χρόνος από πάνω της. Η πόλη σκαρφαλωμένη στο χαρακτηριστικό βράχο (κέρας) με την Ακρόπολη.

-Εκεί… τότε… στον Πόντο

Ένα εξαιρετικό κείμενο, βασισμένο στην αληθινή οικογενειακή ιστορία και στη ζώσα μνήμη ανάρτησε ο καλός φίλος Γ. Πολυχρονίδης στο μπλογκ του που φέρει το χαρακτηριστικό τίτλο  «Ου παντός πλειν ες Πόντον». Βάση του αφιερώματος οι φωτογραφίες που έφερε ο παππούς του από την Τραπεζούντα, όταν την επισκέφτηκε και πάλι, 40 χρόνια μετά τη Μεγάλη Καταστροφή. 

-Εθνικισμός και τοπωνύμια

Κάθε πόλη , κάθε τόπος έχει τον δικό του χαρακτήρα, την δικιά του ταυτότητα.

Ιστορίες, μύθοι, θρύλοι, δοξασίες που έχουν υπάρξει και δημιουργηθεί στο διάβα των αιώνων γύρω από το όνομά του.

Το όνομά του είναι η ψυχή του. Αν του πάρεις το όνομα του παίρνεις την ψυχή.

Ας κάνουμε λοιπόν μια βόλτα στα κοντινά μας Βαλκάνια και στην Ανατολή, μέσα από παλιές καρτ ποστάλ του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, παρατηρώντας τις διαφορές των τοπωνυμίων που οι κατά τόπους εθνικισμοί επέβαλαν.

Είναι όμως μερικές ιστορίες που αντιστέκονται και επιμένουν.

Πως αλλιώς να πεις : « Πέντε χρόνια δικασμένος μέσα στο Γεντί Κουλέ» ή

κεράσια Βοδενών ή

«Γεντι Κουλέ και Θεραπιά, Ταταύλα και Νιχώρι»

Για πόσο ακόμα άραγε… Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από την Αθήνα.