-Αφιέρωμα στην ποντιακή γλώσσα
Με τον τίτλο «Η Διάλεκτος των Ελλήνων του Πόντου«, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνδιοργανώνει εκδήλωση την Δευτέρα 27 Σεπτεμβρίου και ώρα 19.00 στο κτίριο του 3ου Λυκείου Αιγάλεω (Αγ. Βασιλείου και Λακωνίας 52, Αιγάλεω). Η εκδήλωση συνδιοργανώνεται από την Γενική Διεύθυνση Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 5ο Γυμνάσιο Αιγάλεω, το 3ο Γενικό Λύκειο Αιγάλεω και τον Ποντιακό Σύλλογο «Ο Καύκασος».
‘Οπως μας ενημερώνουν στην ιστοσελίδα τους: «Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ημέρας Γλωσσών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνδιοργανώνει εκδήλωση με θέμα «Η Διάλεκτος των Ελλήνων του Πόντου», η οποία είναι η πλέον ομιλούμενη ελληνική διάλεκτος.
Στο επίκεντρο της εκδήλωσης είναι η εργασία της «Ομάδας Μελέτης Ποντιακού Ελληνισμού», ομάδας μαθητών που υπό τον συντονισμό του φιλολόγου τους, Χρίστου Δάλκου, κατέγραψαν προφορικές μαρτυρίες στην ποντιακή, προσφέροντας έτσι πολύτιμο γλωσσικό υλικό για τη μελέτη της εν λόγω διαλέκτου.
Η εκδήλωση θα περιλαμβάνει ομιλία του γλωσσολόγου και πρώην διευθυντή του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών, Ν. Κοντοσόπουλου, με θέμα «Ποντιακή διάλεκτος : Γιατί και για ποιον;» ενώ ο ιστορικός Β. Αγτζίδης θα αναφερθεί στο ρόλο των προφορικών μαρτυριών ως στοιχείου για την κατανόηση της ιστορίας.
Θα ακολουθήσουν ποντιακοί χοροί και τραγούδια από το συγκρότημα της Μουσικοχορευτικής και Πνευματικής Εστίας Ποντίων και Φίλων Αιγάλεω «Ο Καύκασος»….
Από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μιλήσει ο Στράτος Μεϊντανόπουλος, υπεύθυνος γλωσσικών θεμάτων στην Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα με θέμα: Ευρωπαϊκή Ημέρα Γλωσσών
Για την ποντιακή γλώσσα δείτε παλιότερες αναρτήσεις μας:
-Ποντιακά και Μαριουπολίτικα… Μια χρήσιμη βιβλιογραφία
5 Σχόλια »
Σχολιάστε
[Μια αριστεροποντιακή διαδικτυακή κολεχτίβα]
“Ξέρω πως ποτέ δε σημαδεύουνε στα πόδια.
Στο μυαλό είναι ο Στόχος,
το νου σου ε;”
-”ΠΟΝΤΟΣ και ΑΡΙΣΤΕΡΑ”: Ποιοί και Γιατί……….
ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ: Αθώωσαν τους υπεύθυνους της Μικρασιατικής Καταστροφής….
ΑΝΑΘΕΜΑ!
Το πρωτοσέλιδο τουρκικής εφημερίδας (Αύγουστος ’22) με τις φωτογραφίες των Γούναρη και Στράτου και τον τίτλο:
«ΓΟΥΝΑΡΗΣ-ΣΤΡΑΤΟΣ: ΟΙ ΣΩΤΗΡΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ»
Η Διεθνής στα ποντιακά
(από την ΕΣΣΔ του Μεσοπολέμου)
Η Διεθνής (κ.ά) στα ποντιακά ,
όπως τραγουδήθηκε στην Ελλάδα,
σε απαγγελία μπάρμπα Γιάννη Ταμτάκου με συνοδεία didgeridoo
«Σαράντα Μήλα Κόκκινα» από τον Μάνο Κατράκη
ΔΙΑΒΑΣΤΕ:
-Σφαγή της Σμύρνης: ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ!
-H Λούξεμπουργκ, ο Πόντος και το εθνικό ζήτημα
Τα μνημεία των προσφύγων του ’22
Για τις διαφημίσεις της WordPress
ΓΛΥΠΤΟΘΗΚΗ (Πόντος-Μικρά Ασία-ΕΣΣΔ)
Δρόμος της Αριστεράς
Ενα blog για τον Εμφύλιο
Σχόλια
παντελης ορφφανιδης στη -Φέσι το ελληνικόν… Βλάσης Αγτζίδης στη Οι περιπέτειες της ουκρανικής… Αφώτιστος Φιλέλλην στη -Πολυτεχνείο ’73: (όσο κ… Agtzidis Vlassis στη -Ο Φαλμεράιερ και η συνέχεια τ… Ανδρέας στη -Oι Έλληνες στο μαχνοβίτικο… Ανδρέας στη -Καλό ταξίδι παππού Γιώργ… Ανδρέας στη -Στο Σαλάτς του Κιλκίς και άλλ… Ανδρέας στη -Οι Ουϊγούροι, η Κίνα, ο παντο… kostas pagan στη -Περί κράτους. Η άποψη του Νίκ… kostas pagan στη Bye bye «Χρυσή Αυγή»!
Toυ Taner Akçam
Mόλις κυκλοφόρησε
Για τη Μνήμη και το Τραύμα
Σοβιετικός Μεσοπόλεμος
Οι δικοί μας Καυκάσιοι
Πόντος και Αριστερά 
Internationale στα ποντιακά!!!
http://kanali.wordpress.com/2010/09/27/internazionaleapostolidisnikos/
Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 22 Απριλίου 2010
Γλώσσα επαφής, Ελλάδας – Τουρκίας, τα ποντιακά
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ
Αρχαϊκά στοιχεία, τα οποία παραπέμπουν ευθέως στη μορφή της Κοινής, όπως αυτή μιλιόταν στη Μικρά Ασία από τον 3ο αι. π.Χ. και μετά, και κυρίως στη μορφή της Βυζαντινής Κοινής (3ος αι. μ.Χ. – 8ος αι. μ.Χ.) πριν από τη διαλεκτική της διάσπαση διασώζει η Οφίτικη Ποντιακή (Ο.Π.).
Τα στοιχεία αυτά ενισχύουν την υπόθεση ότι η Ποντιακή αποτελεί μια από τις πρώτες διαλεκτικές ομάδες που αποσχίσθηκαν από τη Βυζαντινή Κοινή, διατηρώντας έτσι αρκετά από τα αρχαϊκά της στοιχεία τα οποία εξαφανίστηκαν αργότερα. Παράλληλα, η Ο.Π. αποτελεί μια διάλεκτο γλωσσικής επαφής ελληνικής – τουρκικής. Ως τέτοια παρουσιάζει σημαντικές δομικές παρεμβολές από την τουρκική, όπως η χρήση του ερωτηματικού μορίου -μι. Η εξέταση των παρεμβολών αυτών σε αντιπαραβολή με ανάλογες δομές από διαλέκτους επαφής ελληνικής – τουρκικής και το αντίστροφο ανοίγει ένα παράθυρο στη διερεύνηση των εσωτερικών δομικών χαρακτηριστικών της γλωσσικής επαφής των δύο αυτών γλωσσών.
Η Οφίτικη, μια ποικιλία της Ποντιακής, μιλήθηκε αρχικά στην περιοχή του Οφι και στη συνέχεια, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, σε μικρούς θύλακες της βόρειας Ελλάδας. Η επαρχία του Οφι βρισκόταν ανατολικά της Τραπεζούντας, ανάμεσα στις επαρχίες των Σουρμένων και της Ριζούντας. Ο ποταμός Οφις αποτελούσε το φυσικό σύνορο που διαχώριζε τα χωριά των εξισλαμισμένων ελληνικών πληθυσμών από τα χριστιανικά ελληνικά χωριά Χάλτ’, Ζουρέλ, Κουρίτσ’, Κρηνίτα, Κοφκία, Γίγα, Ζησινό και Λέκκα.
Σήμερα εξακολουθεί να μιλιέται και έξω από τα γεωγραφικά όρια της Ελλάδας σε τριάντα περίπου χωριά της επαρχίας του Οφι. Πρόκειται για γλωσσικούς θύλακες δυτικά της Τραπεζούντας όπως η περιοχή της Τόνγιας και η επαρχία Caykara. Οι ομιλητές αυτής της ομάδας είναι απόγονοι εξισλαμισθέντων Ποντίων που παρέμειναν στις εστίες τους.
Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, η Ο.Π. περιορίστηκε στις περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν οι Πόντιοι πρόσφυγες, όπως, για παράδειγμα, στην περιοχή του Παρανεστίου της Δράμας (στα χωριά Πολυνέρι, Καλλίκρουνο, Πάστροβα, Περίβλεπτον, Μελισσοχώρι, Μεσοχώρι και Ντούκοβο), στο χωριό Παντοκερασιά του νομού Κιλκίς και στην κωμόπολη Φιλώτα της Κοζάνης. Το 1928 μια ομάδα Οφιτών από την περιοχή του Παρανεστίου μαζί με Οφίτες από το χωριά Παντοκερασιά Κιλκίς και Φιλώτα Κοζάνης αγόρασαν μια έκταση 6.820 στρεμμάτων και ίδρυσαν τη Νέα Τραπεζούντα Πιερίας (αρχικά με την ονομασία Κάτω Αϊ-Γιάννης-Οφις). Το χωριό αριθμεί περίπου 700 κατοίκους και αποτελεί ένα από τα ελάχιστα αμιγώς οφίτικα προσφυγικά χωριά της Ελλάδας.
Τον Μάιο του 2003 και του 2006 ομάδα γλωσσολόγων από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, με επικεφαλής τους Ανθή Ρεβυθιάδου και Βασίλειο Σπυρόπουλο, ξεκίνησε με τη βοήθεια του Πολιτιστικού και Μορφωτικού Συλλόγου «Αλέξανδρος Υψηλάντης» έρευνα πεδίου με σκοπό τη γλωσσολογική μελέτη της Ο.Π. όπως μιλιέται σήμερα στο χωριό της Νέας Τραπεζούντας Πιερίας. Η έρευνα πεδίου συνεχίστηκε τον Μάιο του 2009 στο πλαίσιο του προγράμματος «Μελέτες 2009» του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση. (Μέλη ερευνητικής ομάδας: δρ. Α. Ρεβυθιάδου, δρ. Β. Σπυρόπουλος, δρ. Κ. Κακαρίκος και οι φοιτητές: Σ. Λουίζου, Γ. Μαρκόπουλος, Ε.-Κ. Χαϊμέλη.)
Τυπολογική περιγραφή
«Βασικός σκοπός της συγκεκριμένης ερευνητικής δραστηριότητας είναι να παρουσιαστεί μια όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη τυπολογική περιγραφή της διαλέκτου με βάση τις υπάρχουσες, δημοσιευμένες και αδημοσίευτες, πηγές της», τονίζει η Ανθή Ρεβυθιάδου, σήμερα επίκουρη καθηγήτρια στον Τομέα Γλωσσολογίας, Τμήμα Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. «Επιπλέον, η έρευνα έχει ως στόχο να εξετάσει τον βαθμό στον οποίο κάποιες από τις δομές της διαλέκτου εξακολουθούν να επιβιώνουν και στη σημερινή της μορφή. Απώτερος στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στο ευρύ κοινό που ενδιαφέρεται για θέματα γλωσσικής επαφής, διαλεκτολογίας, αλλά και ιστορίας της ελληνικής γλώσσας να γνωρίσει μια διαλεκτική ποικιλία της Ποντιακής όπως αυτή αναδύεται μέσα από αρχειακό υλικό, κείμενα, αφηγήσεις, ηχητικά αρχεία και γραμματικές περιγραφές».
Ο Βασίλης Σπυρόπουλος, λέκτορας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, προσθέτει: «Με την αρωγή του Προγράμματος «Μελέτες» δόθηκε η ευκαιρία να συγκροτηθεί μέσα από έρευνα πεδίου ένα πολύτιμο ηχητικό αρχείο της διαλέκτου το οποίο ήρθε να συμπληρώσει και να εμπλουτίσει παλαιότερες αντίστοιχες καταγραφές όπως, για παράδειγμα, τα ηχητικά αρχεία της έρευνας του Σ. Λιανίδη της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών».
Οι δύο γλωσσολόγοι σημειώνουν ότι «σημαντικό αποτέλεσμα αυτής της ερευνητικής προσπάθειας είναι αναμφισβήτητα και η δημιουργία των προϋποθέσεων για την ένταξη της διαλέκτου σε προγράμματα και δράσεις γλωσσικής αναβίωσης με σκοπό τη διάσωση επαπειλούμενων γλωσσικών ποικιλιών ή ποικιλιών που βρίσκονται σε καθεστώς εξαφάνισης, όπως η Ο.Π. στην παλαιότερη μορφή της. Κάτι τέτοιο είναι εφικτό αρχικά μέσω της δημιουργίας δικτύων νέων χρηστών και νέων χρήσεων της γλώσσας, αρχικά στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον (μεταβίβαση μεταξύ γενεών) και στη συνέχεια σε υψηλότερα επίπεδα (π.χ. εκπαίδευση, ΜΜΕ, κ.ά.)».
Προκλήσεων συνέχεια…
του Θεόφιλου Κωτσίδη
Πριν από ένα μήνα περίπου στην ιστοσελίδα της «Ανοιχτής Διακυβέρνησης» http://opengov.gr την οποία χειρίζεται το πολιτικό γραφείο του πρωθυπουργού και συγκεκριμένα στην υπηρεσία της ιστοσελίδας όπου αναρτώνται οι προσκλήσεις ενδιαφέροντος για την πλήρωση καίριων θέσεων ευθύνης στον κυβερνητικό και στον κρατικό μηχανισμό (Γενικοί και Ειδικοί Γραμματείς Υπουργείων, Διοικήσεις δημόσιων οργανισμών και φορέων, επιστημονικό προσωπικό κ.α.) και συγκεκριμένα στην Φόρμα Υποβολής υπήρχε η κατηγορία «ΓΛΩΣΣΕΣ», όπου ο ενδιαφερόμενος – υποψήφιος όφειλε να επιλέξει για τη «ΜΗΤΡΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ», τη «ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΗΤΡΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ» και για άλλες «ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ» που ομιλεί και χειρίζεται. Η επιλογή σε κάθε μία από αυτές τις υποκατηγορίες επρέπε να γίνει από μία λίστα που διατίθεται από τον διαδικτυακό τόπο.
Στη λίστα των γλωσσών από τις οποίες πρέπει να επιλέξει ο ενδιαφερόμενος – υποψήφιος συμπεριλαμβάνονται δεκάδες γλώσσες από ολόκληρη την υφήλιο με πρώτη τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ.
Μέχρι εδώ όλα καλά!
Ωστόσο σοβαρότατα ερωτηματικά προκάλεσε μεταξύ άλλων η καταγραφή στην κατηγορία των ξένων γλωσσών και των εξής επιλογών: «ΠΟΝΤΙΑΚΑ, ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΑ, ΒΛΑΧΙΚΑ»!
Το θέμα ανέδειξε ο βουλευτής της Ν.Δ. κ. Γρηγόρης Αποστολάκος με ερώτηση προς τον πρωθυπουργό κ. Γιώργο Παπανδρέου, τον τέως πλέον υπουργό Εσωτερικών κ. Γιάννη Ραγκούση και τον τέως πλέον υπουργό Επικρατείας κ. Χάρη Παμπούκη τους οποίους μεταξύ άλλων ρωτούσε αν «Γνωρίζουν και εγκρίνουν τις επιλογές των ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ, ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΩΝ και ΒΛΑΧΙΚΩΝ γλωσσικών ιδιωμάτων στην καταγραφή τους στην κατηγορία των ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ του διαδικτυακού τόπου http://opengov.gr «Ανοικτή Διακυβέρνηση»;
• Με ποια λογική και αιτιολογία συμπεριλήφθηκαν τα ΠΟΝΤΙΑΚΑ, ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΑ και ΒΛΑΧΙΚΑ ως επιλογές για ΜΗΤΡΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ, ΔΕΥΤΕΡΗ ΜΗΤΡΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ και ιδίως ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ;
• Ειδικότερα για τα ΠΟΝΤΙΑΚΑ με ποια αιτιολογία θεωρούνται διαφορετική ή ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ ως προς τα ΕΛΛΗΝΙΚΑ;
• Αναγνωρίζονται ως ξένες γλώσσες τα ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΑ και ΒΛΑΧΙΚΑ από την Ελληνική πολιτεία;
• Αναγνωρίζονται ως μειονότητες Πόντιοι, Αρβανίτες και Βλάχοι στην Ελλάδα που ομιλούν την αντίστοιχη ξένη προς την Ελληνική γλώσσα;
Μπορούν να διασφαλίσουν ότι τα παραπάνω δεν θα χρησιμοποιηθούν ως επιχειρήματα για την υποστήριξη της θέσης περί ύπαρξης εθνοτικών ή εθνικών μειονοτήτων στην Ελλάδα;»
Την απάντηση ανέλαβε να δώσει τη Δευτέρα 4 Ιουλίου 2011 στο Ελληνικό κοινοβούλιο ο υφυπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης κ. Ν. Ρόβλιας.
Ο κ. Ρόβλιας για όσους εύκολα ξεχνούν ήταν ο πρώτος υπουργός στον οποίο ζητήθηκε η παραίτηση το Δεκέμβριο του 2009 (2 μήνες μετά τις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009) όταν σύμφωνα με δημοσιεύματα φέρεται το γραφείο του να μεσολαβούσε ώστε να προβληθούν αιτήματα – ρουσφέτια για μεταθέσεις και μετατάξεις αστυνομικών και στρατιωτικών.
Ο κ. Ρόβλιας βέβαια επανήλθε στην κυβέρνηση!!!
Στη σύντομη τοποθέτηση-απάντηση προς την επερώτηση που κατατέθηκε λίγες μέρες αργότερα από 15 πλέον βουλευτές της Ν.Δ. ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης με ύφος ειρωνικό και αλαζονικό ισχυρίστηκε ότι η επερώτηση πιθανόν να έγινε, παρόλη τη διόρθωση από μεριάς της κυβέρνησης, για καθαρά αντιπολιτευτικούς λόγους καθώς και άκουσον άκουσον για το παραπάνω θέμα με τις γλώσσες στο site του πρωθυπουργού χρησιμοποιήθηκε ο κατάλογος γλωσσών και διαλέκτων που υπάρχει στην ελεύθερη ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια WikiPedia!!!!!!!!!!!
Δείτε εδώ την απάντηση
κ. Ρόβλια, μια και ήσασταν εσείς αυτός που αναγκαστικά έπρεπε να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα στο παραπάνω θέμα, είναι δυνατόν η Ελληνική κυβέρνηση για ένα τόσο σημαντικό θέμα να συμβουλεύεται διάφορες σελίδες του διαδικτύου;
Ακόμα και σήμερα κ. Ρόβλια και λοιποί, αν δείτε τη σελίδα της WikiPedia όσον αφορά την Ποντιακή Διάλεκτο για το τι είναι και τι χαρακτηριστικά έχει (δεν μπαίνω σε λεπτομέρειες για το κατά πόσο όλα όσα αναγράφονται στη σελίδα αυτή είναι σωστά για την Ποντιακή Διάλεκτο) θα δείτε ότι η Ποντιακή Διάλεκτος, ακόμα και για όσους δεν ξέρουν, είναι μία ΕΛΛΗΝΙΚΗ Διάλεκτος!
Δανειζόμενοι την Ποντιακή παροιμία «Που κι νουνίζ’ όντας κάθεται, θαμάεται όντες σκούται» πολύ φοβόμαστε με όλα αυτά που κάνετε και γίνονται καθημερινά γύρω μας το «σκούται» θα είναι πολύ δύσκολο για ορισμένους!
Δείτε εδώ όλη τη συζήτηση
Λέξεις και φράσεις από την Αγία Γραφή στην Ποντιακή διάλεκτο
Λέξεις και φράσεις από την Αγία Γραφή στην Ποντιακή διάλεκτο
Λέξεις και φράσεις από την Αγία Γραφή στην Ποντιακή διάλεκτο
Πλησιάζοντας προς την μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης θεώρησα σκόπιμο να αντιγράψω και να κοινοποιήσω το παρόν κείμενο. Στον Πόντο, με τις ελληνικές πόλεις και τα χωριά, τους Έλληνες και τους εξελληνισμένους κατοίκους του, οι Πατέρες της εκκλησίας βρήκαν πρόσφορο έδαφος και πολιτισμένα ήθη ώστε να κηρύξουν και να διαδώσουν το Ευαγγέλιο. Απομονωμένοι αιώνες ολάκερους από τον υπόλοιπο κορμό του Βυζαντινού κόσμου φύλαξαν και ενσωμάτωσαν στην καθομιλουμένη γλώσσα τους λέξεις του Ιερού Ευαγγελίου, απαράλλακτες σχεδόν, όπως τις ακούγανε στην Εκκλησία. Η Ποντιακή διάλεκτος βρίσκεται ολόκορμη μέσα στην αρχαία μας γλώσσα.
Ας δούμε μερικές.
Άναλος, άναλον=ανάλατος, ανάλατο.
«Νύφε, το φαϊν πολλά άναλον εποίκες α’», «Φέρον κι άλλο ζάχαρην, νύφε, το τσάϊ ολίγον άναλον ερρούξεν» έλεγαν οι γριούλες, ίσως για να κάνουν πνεύμα. «Χαθ’ απ’ατουκέσ’, ανάθεμα σε, άναλε», «Αναλος κι’ας σην Σιναλούν».
Η Αγ. Γραφή: «Καλόν το άλας. Εάν δε άλας άναλον γένηται, εν τίνι αυτό αρτύσητε;» Μάρκος παρ.9 εδ 50.
Αλίζω, αλισμένον = αλατίζω, αλατισμένο.
«Το φαγίν βαρέα μ’ αλί’εις α», «θ’ αλίζ’ ατο».
Ματθαίος 5/13: « Εάν δε το άλας μωρανθή, εν τίνι αλισθήσεται;»
Αλυκόν, αλυκά – αλμυρό, αλμυρά.
«Θαγατέρα, το φαγι σ’ πολλά άλυκον ερρούξες α’. Εκάαν τα τζικάρα μ’», «Αλυκά χαψία έχετε ;- Γιοκ, οφέτος μελίπαστα εποίκαμ’ ατα», «Βαρέα σ’ αλυκασέας μη κρούς, κόφ’ νε τη ματί το φώς»
Επιστολή Ιακώβου 3,12: «…ούτως ουδεμία πηγή αλυκόν και γλυκύ ποιήσαι ύδωρ (δύναται)».
Αφορίζω = θέτω κάποιον έξω από τον κύκλο της ανθρωπιάς, της τιμής, απομονώνω, εξωκκλησιάζω.
«Ναι παι, εσύ άνθρωπος κι θα ίνεσαι, α φτάς με και αφορίζω σε», «Χάσον ατόν τον σκύλλον, ατόν ο Δεσπότ’ς εφώρτσεν ατόν», «Ν’ αηλί εμάς γάρη. Το παιδίν εμούν να νόμον έχ να πίστ’, αφωρισμένον εξέβεν».
Με τον καιρό η λέξη «αφορισμένος» πήρε και τις έννοιες: ικανός, τετραπέρατος.
«Αφορισμένος, σκύλλ’ υιός εν ο γαμπρό μ’, όλα εβγαίνε ας’ σο χερ’ν ατ’», «Αφωρισμένος τραγωδάνος εν»
Η Γραφή: «Και αφοριεί αυτούς απ’ αλλήλων, ώσπερ ο ποιμήν τα πρόβατα από των εριφίων» Ματθαίος
«Ότε δε ήλθον, υπέστελλε και αφώριζεν εαυτόν…», Παύλος προς Γαλάτας 2/12.
Δάρτι, γιάρτι, γιάρτικαν – προ ολίγου, τώρα δά
«Δάρτι εδήβεν απ’αδά μερεα», «Γιάρτι είδα το…» «Γιάρτικαν έφαεν, κι’ ατόρα ξαν εγκ’ ώθει ψωμίν»
Ιωάννης 16/24: «Έως άρτι ούκ ητήσατο ουδέν» . «Ού με ίδητε απ’ άρτι» Ματθαίος 23/39.
Έθηκα, εθέκα = έβαλα, τοποθέτησα και θήκον –θέκον, αν θέκω, αθήκω
«Έστρωσεν και εθέκεν κα τα μωρά», «Θήκον κα την εντροπήν και σύρον ψαλάφα το δίκαιο σ’», «Το καθέναν το πράμαν, σον τόπον αθε θέκον ατό».
Η Γραφή: «… ει συ εβάστασας αυτόν, ειπέ μοι που έθηκας αυτόν». Ιωάννης 20/15
Έγκα = έφερα (ήνεγκα) και εσέγκα, εξέγκαν
«Αχατοχάς, έγκα τον (τον γαμπρό), για μ’ κι θέλετ’ ατον», «Ναι παί, καλωσόρισες, το κιφάλι σ’ πα έγκες με
Μάρκος 9/20: «Φέρετε αυτόν προς με και ήνεγκαν αυτόν προς αυτόν».
Εκάνεσα, εκάν’σα = κατόρθωσα, στάθηκα ικανός αλλά και κανεί, κανείται=αρκεί,
«Αραεψείν – αραεψείν εσκοτώ’α και κ’ εκάν’σα ευρήκω το βούδ’», «Ναι παί, θέπεκα, ερήμαξες τον άνθρωπον, αρ’ κ’ εκανέθεν σε..».
«Και ικάνωσεν ημάς διακόνους καινής διαθήκης ου γράμματος, αλλά πνεύματος» Παύλος προς Κορινθίους .
Ένι, εν’ = είναι
«Το καλόν και το κακόν το ίδιον ‘κ ένι», «Τα λόγια μεγάλα κ’εκείνο ένι αλυπόντον» (ανυπόδητος), «Άλλο έν’ ο φέγγον και άλλο ο ήλον», «Όλα τα ψύα έναν είναι»
Ιάκωβος 1/17: «…από του Πατρός των φώτων, παρ’ω ουκ Ένι παραλλαγή η τροπής αποσκίασμα».
Ιμνώ, κατιμνώ – ορκίζομαι, ομνύω, ομώνω.
Φαίνεται ότι ξέπεσε το αρχικό (Ο) και έμενε (‘μνύω) στον Δυτικό Πόντο. Αλλού έγινε ΙΜΝΩ.
«Ιμνεί και κατιμνεί, εγώ ‘κ εποίκα το λέει»,« Αρ μη τειρανί’ εις με, α φτάς με και Ιμνώ»,
«Ομνώ και κατορκίουμαι σ’ομματόπα μ’ τα δύο, σο κρέμασμαν να φέρ΄νε με, εσέν κι παραδίω», «Μετά κ’ εσείς πα, ιμνείτε και κατιμνείτε, τον όρκον άμοιν σουρβάν εποίκετ΄ατο», «Εποίκαν όρκον κι όμνυσμαν…»
Η Γραφή: «Ο ούν ομόσας εν τω θυσιαστηρίω, Ομνύει εν αυτώ και εν πάσι τοις επάνω αυτού» Ματθαίος 23/
20. «Μη ομνύετε μήτε την γην μήτε άλλον τινά όρκον» Ιακώβου επιστολή 5/12
Κακάς, κακάσσα = άρρωστος, άρρωστη.
Ίσως από την φράση «οι κακώς έχοντες»
«Ο κακάς εσουν πως πάει;», «Η κάκασσα η Κανή», «Πως πάει ο Μήτον, ακόμαν κακά εν;»
«Αν κακαδεύω, αβούτα τα μωρά μ’ τσι θα τερεί ατα;»
Ματθαίος 9/12: «…ου χρειάν έχουσιν, οι ισχύοντες, ιατρού, αλλ’ οι κακώς έχοντες».
Μειζέτερος, μειζότερος = τρανός, πρόκριτος.
«Ήνταν αποφασίζ’ νε οι μειζετέρ’», «Οι μειζότεροι έκατσαν σον Σύνοδον»
Η Γραφή: «Μειζοτέραν τούτων ουκ έχω χαράν….» Ιωάννου επιστολή Γ’ εδ.4
Ξαβουρεύω = ξομολογώ
«Δυνατός ξημολόγος εν, έναν καλά ξαβουρεύ’ – ξάϊ μέρωτάς», «Εγώ άμον ξαβούρεμαν γενεάν είπα σ’ατα.
Αμαρτίαν –ξημολογίαν. Ατόρα εσύ πα όπως θέλτς ποίσον».
Δαβίδ –ψαλμός λα: «Εξαγορεύσω κατ’εμού την ανομίαν μου τω Κυρίω».
Πολλά = πολύ, πολλά.
«Παρακαλεί ατον πολλά, Θεού παρακαλίας», «Πολλά λαός επήεν ση Γιάσονος την Παναγϊαν». «Πολλοί Αρμενάντ εφουρκίαν οψεκέσ’», « Εσύ κ’ εξαίρτς, το ταβίζ’ α μη τερείς, πολλά αγαπώ ατο – τα΄αφώτιστον».
Μάρκος 5.23: « Και παρεκάλει αυτόν πολλά». Και 3,12 : «Και πολλά επετίμα αυτοίς».
Ρούζω =πέφτω, ρίχνω καταγής
«Αετσ’ πως ερρούξεν, άλλο να σκούται κ’εν», «Ναίπαι, μη φογάσαι,ντος, ρούξον ατόν κα». «Είδα τον, πολλά ρουγμένος εν’ σην είαν ατ’».
Η Γραφή: «Όπου αν καταλάβη ρήσσει αυτόν και αφρίζει και τρίζει τους οδόντας αυτού» Μάρκος, 9,12.
Σκοτία = σκοτάδι, σκοτίδα.
«Σκοτία – πίλαση έτον», « Την ευλοϊα σ’ Δέσποινη, της νυχτός σκοτία, την ημέρα πα΄σκοτίαν, κανείς κ ‘εμοιάζ’ μας, να σαν εμάς». (Ευτράπελη προσφώνηση προς γυναίκα άσχημη και μαύρη).
Αντίθετα: «Φως ποίσον», λάμψε με τα κάλλη σου.
Ιωάννης 6.17: «Σκοτία ήδη εγέγονει και ουκ εληλύθει προς αυτούς Ιησούς».
Φωτίζω, φωτίσια, αφώτιγον, νεοφώτιστον =βαπτίζω, βαφτίσια, αβάπτιστο, νεοβάπτιστο
«Άξιον το νεοφώτιστον, να ζεί», «Τα φωτίσια τη μωρί πότε θα γίνταν», «Ακόμα αφώτιγον εν’το κορτσόπον;», «Πολλά αφώτιστος παιδάς εν, τα μυτία ατ’ και τα σιτία τ’ παίζβε. ¨Ηνταν λες ατον, αμάν παιρ’ α σον καρπόν ατ’».
Κατά την βάπτιση: «Εδικαιώθης, εφωτίσθης, εβαπτίσθης», «Αλλά, συ Δέσποτα άγιε, ανάδειξον το ύδωρ τούτο εις φωτισμόν ψυχών…».
Ωτίν, ωτία =αυτί , αυτιά.
«Εγέρασεν και ξαν τ’ωτία τ’ς άμον ώρας δουλεύνε», «Σκυλλ’ κουτάβ’ εν, τ’ωτία θε πα ελέπνε», Το δεξόν τ’ωτί σ’ αν ξάφτ – καυχιζ’νε σε, το ζερβόν αν ξαφτ’ κατακλαίνε σε».
Ματθαίος 26/51: Και πατάξας τον δούλον του Αρχιερέως, αφείλεν αυτού το ωτίον»
Άραθα – μάραθα (αφτάγ’ ατον) = θα τον κάνω άνω-κάτω, θα τον συντρίψω, θα τον εξοντώσω.
Είναι η εβραϊκή φράση, «μαραν – αθά». Παύλου προς Κορινθίους Ε’. «Ει τις ου φιλεί τον Κύριον Ιησούν Χριστόν, ήτω ανάθεμα, μάραν – αθά» 16,22.
Από το νυ η αποτονύ = από τώρα και στο εξής.
«Αρ’ εγώ το έρρουζε με είπα σε, αποτονύ ήνταν θελτς ποίσον», «Εσύ αέτς κ’εποίκες με; Αποτονύ άλλο κανάν κι πιστεύω»”. «Συχώρα με, αποτονύ ήνταν λές με θα φτάω, άλλο ας‘ σην βουλή σ’ κ’εβγαίνω».
Πρόκειται για την φράση της ευχής «…από του νυν και έως του αιώνος».
Βάφτω το ψωμίν (σο ζωμίν, σο γάλαν…) = βουτώ το ψωμί.
«Τ’ευλογημένον το χαψοζώμ’, βάψον –βάψον το ψωμίν, φα – γόμωσον την κοιλία σ’».
Ιωάννης 13/26 «Εκείνος έστιν ω εγώ βάψας το ψωμίον επιδώσω».
Εβγάλλω τ’όνομαν… = βγάζω τ’ όνομα…κακοφημίζω.
«Μ΄εβγάλλετε τη κοριτσί τ’όνομα, αμαρτίαν έν’». «Αδικα και παράβουλα έβγαλαν τ’ όνομαν τη παιδά».
Λουκάς 6,22: «Μακάριοι έστε, όταν μισήσωσιν υμάς και… εκβάλωσι το όνομα υμών ως πονηρόν…».
Ευδία εν’ = κάνει καλωσύνη (ο καιρός), απανεμιά, γλυκό καιρό
«Οσήμερο ευδία εν. Πάμε σο ρασίν;» Η Γραφή: «…οψίας γενομένης λέγετε Ευδία πυρράζει γαρ ο ουρανός…»
Ματθαίος 16/2.
Εί (η) το όνομα Κυρίου = Θεέ μου, βοήθα.
«Ει το όνομα Κυρίου, μη φογούστουν παιδία, σύρτε το κωπίδ’ θα ευρήκομε το λιμάν».
Αρχή της ευχής « Είη το όνομα Κυρίου…».
Επείπα το η επείπατο = το ξελέω, το ξείπα, δεν το ξαναλέω, το απαρνούμαι.
«Επείπατο πέει, α βάλλ’ πιπέρ’ σην γλώσσα σ’», «Επείπατο, άλλο κι’ λέγ’ α , μητέρα».
Παύλου προς Κορινθίους Β-4,2. «Δια τούτο… απειπάμεθα τα κρυπτά της αισχύνης, μη περιπατούντες εν πανουργία…».
Εξ όλιας καρδίας = με την ψυχή μου..
«Εξ όλιας καρδίας λεγ’ατο, εμέν την ορφανέσσαν ποίος κλαινίζ’ να κλαίει η ψη ατ’», «Εξ όλιας καρδίας παρακαλώ σε Θε’ μ’ δος ατον την είαν ατ’ και το καλόν την καρδίαν ατ’».
Μάρκος 12/30: « ..και αγαπήσας Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της καρδίας σου…».
Η τιμή τον τιμημένον = η τιμή σε κείνον που κάνει έργα τιμής.
«Είδες; Έρθεν ο αφέντα μ’ ο Χατζη –Γιώργης ας σο Πουλανζάκ, και όλ’ αν’ επήραν ατον. Η τιμή τον τιμημένον, πουλί μ’ αέτσ’ έν».
Ματθαίος 27/9 : «Και έλαβαν τα τριάκοντα αργύρια, την τιμήν του τετιμημένου…».
Να σαν (εμέν, εσάς, την μάνναν’ ατ)= Χαρά σε μένα, ποιος τη χάρη σας, δόξα στην μάννα του.
«Όλον η ζωή ατ’ς καλωσύνην εν, να σαν την ψήν ατ’ς», Ευλογημένον, ευχής παιδίν, να σαν τη μάνναν π’ εποίκεν α», και ειρωνικά «Να σαν εμάς, αμόν εμάς πα ποίος εν…».
Είναι το πασίγνωστο διθυραμβικό της Γραφής «Ωσαννά τω υιώ Δαυίδ…».
Προς ώρας = για την ώρα, κατά την ώρα, προς το παρόν.
«Α πάτε σην γιαϊλέν; -Προς ώρας σκοπόν κ’ έχομε», «Προς ώρας πορεύκουμες, ύστερα πα οίδεν ο Θεός».
Παύλος προς Φιλήμονα, εδ 15: «Τάχα γαρ δια τούτο εχωρίσθη προς ώραν, ίνα αιώνιον αυτόν απέχης…».
Χώμαν φα και μηλαλείς, χώμα θα τρώτε και κι θα λαλείτε η χώμαν θα έτρωγα και κι θα ελά’ να.
Παραλλαγή της φράσης «χουν λέίξουσι»= θα πέσουν μπρούμυτα, με τα χείλη στο χώμα ώσπου να περάσει ο κίνδυνος η θα πέσουν επίστομα, νεκροί στο χώμα.
Δαβιδ Ψαλμός 71: «Και οι εχθροί αυτού χουν λείξουσιν».
Ωδίνα σην ψήν ατ’ = Χαλασμός, αντάρα στο κεφάλι του.
«Ερήμαξεν κ’ εκόλτσεν το τζάκι μ’ τη σκύλλ’ ο γυιόν. Ωδίνα σην ψήν ατ’».
Μάρκος 13/8: « … και έσονται λιμοί και ταραχαί, αρχαί ωδίνων ταύτα».
Αγκαλώ = καλώ σε δίκη, καταγγέλω, κατηγορώ.
«Μίαν κ’εν, δύο κ’ εν, πάντα κλαινίζ’ ατον σην λογαρίαν καικά. Επήεν εγκάλεσεν ατον, να ευρήκ’ το δίκαιον ατ’», «Άχρεια λόγια λες ατουκά, α πάω αγκαλώ σε ας σην μητέρα σ’»
Παύλος προς Ρωμαίους 8/33: «Τις εγκαλέσει κατά εκλεκτών Θεού; Θεός ο δικαιών».
Ευλαβίσκουμαι, ευλαβίστα = κάνω, έκανα πράξη ευλάβειας.
«Ενούντσα, επενούντσα, έφτυσα τον δάβολον, ευλαβίστα κ’ επήγα σα ποδάρ’ ατς εψαλάφεσα συγχώρησιν», «Είπαμε απ’ αδά, είπαμε απ’ εκεί, ευλαβίστεν ο παιδάς κ’ εκλώστεν επήρεν την ορφανέσσαν».
Πάυλος προς Εβραίους 11/7: «Πίστει χρηματισθείς Νώε περί των μηδέπω βλεπομένων ευλαβηθείς κατεσκεύασε κιβωτόν εις σωτηρία του οίκου αυτού».
Θαλλύνω, εθάλλυνα =κάνω, έκαμα με επιμελημένη καλλιέργεια το δενδρί να φέρει κλωνάρια ζωηρά, λουλούδια , κτλ (μεταφορικά : με τις φροντίδες μου μεγαλώνω το παιδί μου σε σωματική ανάπτυξη, ακμή…)
«Ετράνυμα κ’ εθάλλυνα κι’ α διγ’ ατεν τον ξένον»,
Προς Φιλιππησίους 4/10: «Εχάρην δε εν Κυρίω μεγάλως ότι ήδη ποτέ ανεθάλετε το υπέρ εμού φρονείν¨».
Κι, ού, ούτς= δεν
«Κι θέλ’ ατον, κι παιρ’ ατον, κυλίξτ’ ατον κι’ ας έρται», «Σύντεκνε κι α έρχουσνε, αμα ας τ’ ερθες, καθ’ κα ας τρώγομε», « Ού θέλω, ούτς έρχομαι».
Παύλος προς Κορινθίους Α 9/1. «Ούκ ειμί ελέυθερος;», «Ουχί Ιησούν Χριστόν ημών εώρακα;».
Μεγαλύνω = αναδείχνω, εξυψώνω, ανωτερίζω.
«Λελεύω τη ψην σ’ αοίκον παιδίν. Πολλά άξιον εξέβεν. Είδες, εμεγάλυνεν τη κυρού ατ’ τ’ όνομαν».
Λουκάς 1/46: «Και είπε Μαριάμ. Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον».
Τ’ εμόν, τ’ εμά, τ’ εσόν, τ’ εσά = ο δικός μου, τα δικά μου, το δικό σου, τα δικά σου
«Τ’ εμόν ο κυρ’ και τ’ εσόν η μάννα αδελφοπαίδα είναι», «Τ‘ εμά τ’ εσά και τ’ εσά τ’ εμά, θα πορεύκουμεσ’, ξάϊ μη φοάσαι». (το σον στην ποντιακή έγινε τα’ εσόν…)
Ιωάννης 17/10: «Τα εμά πάντα σα εστί και τα σα εμά», « Ο λόγος ον ακούετε ουκ εστίν εμός»14/24,
«Ο λόγος ο σος η αλήθεια εστίν» 17/17.
Τ’ εμέτερον, τ’ εμετέρ’, τ’εσέτερον, τ’ εσέτερα= το δικό μου, οι δικοί μας, το δικά σας, τα δικά σας.
«Ηχή, τ’ εμέτερα και τ΄εσέτερα τα κορίτσα ους να σκών’ νε τα’ έναν το ποδάρ’, τ’ άλλο τρώει α ο λύκον», «Εσύ λες, και τ΄εμέτερον η Παλάσσσα πέραν βρέχ’»,.
Πράξεις Αποστόλων2/11 : «…ακούομεν λαλούντων αυτών ταις ημετέραις γλώσσαις τα μεγαλεία του Θεού».
Πηγή: Περιοδικό Εστία (1957), Ι. Σάλτσης.
Ρωμανίδης Ν. Θεόδωρος
http://epontos.blogspot.gr/2014/04/Pontiaki-Dialektos10.html
Ο ΠΌΝΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΓΆ
Σον παλό τον ταρό, α φορά πόνεσεν ζόρα ‘νος καργά η τσοιλία, τζ΄είπεν ‘τι ση μαν του: «Ω νιμά, σαντζιλάνσα! Παρακάλεσ’ το Θεό να μ’ αρρώσει».
Είπεν ‘τι τζ’ η μα του κι: «Τα ποίο το Θεό να παρακαλέσω; Με συ τζιπ του Θεούν τα κρέτε έκλεψές τα. Με ‘φήτζες με τζαι χαραή; Να παρακαλέσω στις Θεοί τόιναν τουν, ‘φ’ ότες τζιπ του Θεΐουν τα κρέτε έκλεψές τα».
Τεμέκ, μη ‘υρέφ καοσύνη τσάπου φταίνεις κιοτουλούκι.
αφηγητής: παπα Θόδωρος Θεοδωρίδης.
από «Καππαδοκικά Παραμύθια και Λαϊκές Παραδόσεις»
του Ιορδάνη Παπαδόπουλου
————
Δέσποινα Βιτούνη
Δέσποινα Βιτούνη Ο πόνος του κόρακα.
Στον παλιό τον καιρό, μια φορά πονούσε φοβερά η κοιλιά ενός κόρακα, κι είπε της μάνας του: «Μάνα, κοιλοπονώ! Παρακάλεσε το Θεό να με γιάνει». Είπε και η μάνα του: «Ποιον από τους Θεούς να παρακαλέσω; Μα συ όλων των Θεών τα κρέατα τα έκλεψες. Με τί πρόσωπο, να παρακαλέσω έναν από τους Θεούς; Εσύ όλων των Θεών τα κρέατα τα άρπαξες».
Σα να λέμε, μη ζητάς καλοσύνη εκεί όπου έκανες κακό.
Αφηγητής: Παπά Θόδωρος Θεοδωρίδης.
——————————-
Δέσποινα Βιτούνη
Δέσποινα Βιτούνη Παρόμοιος μύθος του Αισώπου:Κόραξ νοσών έφη τη μητρί: «Εύχου τοις θεοίς και μή θρήνει.» Η δ’ υπολαβούσα έφη: «Τίς σε, τέκνον, των θεών ελεήσει; Τίνος γαρ κρέας υπό σου γε ουκ εκλάπη;»
Ο μύθος δηλοί, ότι οι πολλούς εχθρούς εν βίω έχοντες ουδένα φίλον εν ανάγκη ευρήσουσιν.
Ένας άρρωστος κόρακας λέει της μάνας του: «Ζήτα βοήθεια από τους θεούς και μην κλαις». Και αυτή απάντησε: «Παιδί μου ποιος από τους θεούς θα σε ελεήσει; Ποιανού το κρέας δεν έκλεψες;»
Ο μύθος δηλώνει πως όποιος έχει πολλούς εχθρούς στη ζωή του, δεν βρίσκει κανένα φίλο στην ανάγκη.