-Για το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ’ δημοτικού (2)

Η  ΑΛΛΗ ΑΠΟΨΗ 

Για να αποκτήσουμε σφαιρική εικόνα…

…για τους προβληματισμούς που αναπτύσσονται με αφορμή την έκδοση του νέου βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ’ δημοτικού (υπεύθυνη κ. Μ. Ρεπούση)  για το οποίο εκφράστηκε ήδη έντονη -πολύμορφη- αντίθεση…

…αναδημοσιεύουμε (με δικές μας φωτογραφίες) από το Βήμα της Κυριακής, (7-1) το άρθρο της ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ  ΚΟΥΛΟΥΡΗ με τίτλο: «Η ιστορία στην πυρά του φανατισμού. Τα θετικά στοιχεία του βιβλίου της ΣΤ’ δημοτικού είναι ακριβώς εκείνα για τα οποία κατηγορείται». Η άποψή της έχει βαρύνουσα σημασία γιατί η Κουλούρη ανήκει στη νέα γενιά των ταλαντούχων ιστορικών. Στο επόμενο απ’ αυτό άρθρο, που δημοσίευσε στο Βήμα (παρατίθεται στη συνέχεια), ξεκαθαρίζει τη θέση της απέναντι τόσο στην εθνοκεντρική ιστοριογραφία όσο και την ουδέτερη ή την «πολιτικώς ορθή«, (στην οποία, εκτιμούμε ότι, εντάσσεται το «επίμαχο» βιβλίο).

Επίσης, στο τέλος δημοσιεύουμε ενδιαφέροντα αποσπάσματα από ένα κείμενο του Βασίλη Παναγιωτόπουλου στο «Βήμα»

Για το θέμα αυτό, εμείς παρουσιάσαμε τη δική μας άποψη με τίτλο: Η εκδίκηση των ‘αυτοχθόνων’, καθώς και ένα σαρκαστικό σχόλιο του Ισπίρτ -που αλιεύσαμε στη μπλογκοθάλασσα- με τίτλο: Τζάμπα φωνάζετε!

          «Η πατρίς μας είναι ασυγκρίτως γλυκυτέρα και από τα πουγκία σου […] ματαίως κοπιάζεις, επειδή η ελευθερία μας δεν πωλείται, ούτ’ αγοράζεται σχεδόν με όλους τους θησαυρούς της γης, παρά με το αίμα και θάνατον έως  του τελευταίου Σουλιώτου». Το κείμενο αυτό περιέχεται στο νέο βιβλίο της Στ΄ Δημοτικού Στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια, το οποίο έχει ξεσηκώσει πολλές αντιδράσεις με βασικό επιχείρημα ότι «αποεθνικοποιεί» τη σχολική ιστορία διδάσκοντας στα παιδιά μια «ουδέτερη και απονευρωμένη» ιστορία.  Διακινείται μάλιστα και κείμενο που ζητεί την απόσυρση του εν λόγω εγχειριδίου, το οποίο υπογράφεται από πλοιάρχους και κτηνοτρόφους, νοικοκυρές και στρατιωτικούς, από μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΛΑΟΣ και τον πρώην Πρόεδρο της Δημοκρατίας Χρ. Σαρτζετάκη. Δεν είναι βεβαίως τυχαίο ότι μεταξύ των υπογραφών σπανίζουν εκείνες των ιστορικών, εφόσον είναι προφανές από το ίδιο το κείμενο ότι δεν είναι δυνατόν η «housewife» (sic) ή ο εργάτης από τη Γερμανία, που εμφανίζονται να υπογράφουν, να έχουν διαβάσει το βιβλίο και να έχουν διαμορφώσει άποψη περί της επιστημονικής και παιδαγωγικής του εγκυρότητας. Αξίζει όμως να σχολιάσουμε:

α) ότι για το διδακτικό και επιστημονικό περιεχόμενο του εγχειριδίου έχουν γνώμη οι πάντες ανεξαρτήτως ιδιότητας, θεωρώντας προφανώς – στη χώρα όπου όλοι έχουν γνώμη για όλα – ότι ένα σχολικό εγχειρίδιο ιστορίας μπορεί να υποστεί κριτικό έλεγχο και από μη ειδικούς,

[σελ. 101. Σ.τ.μ(πλόγκερ): η Τουρκία ιδρύθηκε το 1923. Το ’19 ήταν ακόμα Οθωμανική Αυτοκρατορία και ο Κεμάλ ένας απλός αποστάτης χωρίς τακτικό στρατό, σε σύγκρουση με το ισλαμικό χαλιφάτο]

β) ότι ενώ το βιβλίο κατηγορείται για «αποσιώπηση, παραποίηση, απόκρυψη της αλήθειας», είναι ακριβώς οι κατήγοροί του που χρησιμοποιούν επιλεκτικά στοιχεία αποκρύπτοντας σκόπιμα την αλήθεια και διαστρεβλώνοντας το περιεχόμενό του και τις ηθικές αξίες που καλλιεργεί,

γ) ότι ένα βιβλίο 136 σελίδων για παιδιά 11-12 ετών, το οποίο καλύπτει πέντε αιώνες ιστορίας, θεωρείται ότι πρέπει να περιέχει μια πλήρη ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης με όλες τις μάχες και όλους τους πρωταγωνιστές. Ας σημειώσουμε πάντως ότι η έκταση των σχετικών κεφαλαίων είναι αρκετά μεγάλη (Τουρκοκρατία 20 σελίδες και Ελληνική Επανάσταση 30 σελίδες),

δ) ότι παρ’ όλο που η ύλη της ιστορίας επαναλαμβάνεται δύο φορές στην υποχρεωτική εκπαίδευση, θεωρείται ότι κάθε εγχειρίδιο πρέπει να περιέχει ακέραιη ολόκληρη τη σχετική ύλη – επομένως η Στ’ Δημοτικού και η Γ’ Γυμνασίου πρέπει να έχουν προφανώς τα ίδια ακριβώς περιεχόμενα και

ε) ότι το σχολικό εγχειρίδιο ιστορίας θεωρείται ότι πρέπει να είναι ένας εξαντλητικός κατάλογος των πάντων εφόσον, ως μοναδικό, έχει την «ιερότητα» του αλάνθαστου και πλήρους.

          Στην πραγματικότητα, τα θετικά στοιχεία του βιβλίου είναι ακριβώς εκείνα για τα οποία κατηγορείται: προσφέρει μια ποικιλία πληροφοριών από διαφορετικές πηγές που φωτίζουν τη ζωή του παρελθόντος σε όλες τις πτυχές της. Επιτέλους, δεν επαναλαμβάνει τις γνωστές προσωπογραφίες του Κολοκοτρώνη και του Καραϊσκάκη αλλά μας μαθαίνει ότι υπήρξαν κι άλλοι, λιγότερο ή περισσότερο γνωστοί, πρωταγωνιστές, οι οποίοι επίσης θυσίασαν τις περιουσίες και τη ζωή τους για την πατρίδα. Ενόχλησε κάποιους ότι προβάλλει μια άγνωστη (σε εκείνους) γυναίκα από τη Θράκη, τη Δόμνα Βισβίζη, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι ακριβώς αυτό ανατρέπει τις κατασκευές της «παλαιοελλαδίτικης» ιστορίας εναντίον της οποίας οι ίδιοι ξιφουλκούν. Η ενσωμάτωση των «σιωπηλών πρωταγωνιστών» της ιστορίας στην αφήγηση αποτελεί μία από τις μεγάλες αρετές του βιβλίου και επιτρέπει στα παιδιά του δημοτικού να ταυτιστούν με πρόσωπα του παρελθόντος περισσότερο οικεία στη δική τους εμπειρία (όπως π.χ. το κεφάλαιο για την παιδική εργασία). Στοιχεία δημογραφικά, για την καθημερινή ζωή, την κοινωνία, την οικονομία και τον πολιτισμό σε όλες τις ιστορικές περιόδους που καλύπτει το βιβλίο, αποτυπώνουν με εύληπτη δομή την πολυπλοκότητα της ιστορικής πραγματικότητας, η οποία προφανώς – και ευτυχώς – δεν συρρικνώνεται σε μάχες, πολέμους, σφαγές και ήρωες πολεμιστές.

 (από το επίμαχο βιβλίο, σελ. 103.)

          Εν τούτοις, η κύρια αιτία για το ότι τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας τοποθετούνται, κάθε φορά που ξαναγράφονται, στο στόχαστρο μιας δημόσιας κριτικής είναι η μοναδικότητά τους και η παραγωγή και διανομή τους από το κράτος. Το γεγονός ότι υπάρχει ένα και μοναδικό εγχειρίδιο το κάνει εξαιρετικά ευάλωτο στην κριτική, εφόσον οι προσδοκίες είναι αυξημένες και αντιμετωπίζεται ως ένα είδος αυθεντίας. Εξ αυτού του λόγου, τα εγχειρίδια ανανεώνονται με πολύ αργούς ρυθμούς: η αδράνεια είναι ασφαλέστερη της καινοτομίας. 

 (από ελλαδική εφημερίδα της εποχής)

          Από την άλλη πλευρά, το κρατικό μονοπώλιο οδηγεί την κάθε κυβέρνηση και ειδικά τον υπουργό Παιδείας να λογοδοτεί για το περιεχόμενό τους, στοιχείο παράλογο σε μια δημοκρατική πολιτεία που κατοχυρώνει στο Σύνταγμά της την ελευθερία της διδασκαλίας, της επιστήμης και της έρευνας (στο περίφημο άρθρο 16). Δεν είναι βεβαίως τυχαίο ότι το σύστημα του κρατικού μονοπωλίου των σχολικών εγχειριδίων αποτελεί δημιούργημα της δικτατορίας του Ι. Μεταξά, οπόταν και ιδρύθηκε, το 1937, ο Οργανισμός Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων. 

 (Κερασούντα. Μνημείο προς τιμήν του Τοπάλ Οσμάν, που έκανε «απελευθερωτικό αγώνα» -σύμφωνα με την τουρκική οπτική- και «εξολόθρευσε τους Ρωμιούς της Μαύρης Θάλασσας και τους πέταξε στην Άσπρη Θάλασσα», όπως αναγράφεται επ’ αυτού)

          Είναι καιρός να απελευθερώσουμε τα σχολικά βιβλία από τον δυσβάστακτο ρόλο της επιτομής κάθε επιστημονικής γνώσης και της ιστορικής «αλήθειας» και να ανακουφίσουμε το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα από τις ψευδαισθήσεις του. Η σύγχρονη ιστορική εκπαίδευση οφείλει να μεταδίδει δημοκρατικές αξίες και όχι να εκτρέφεται από κάθε μορφής φανατισμούς.

Η κυρία Χριστίνα Κουλούρη είναι καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

_______________________________________________

——————-

Κείμενα που κριτικάρουν το νέο βιβλίο δημοσιεύονται στη σελίδα του Αντίβαρου.

Επίσης το σύνολο των δημοσιευμάτων στον Τύπο για την διαμάχη υπάρχει εδώ 

———————

_______________________________________________

Πώς γράφεται η Ιστορία;   Ησυχία!    Κοιμάται…

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΟΥΛΟΥΡΗ

«Η Ιστορία είναι καθρέφτης» δήλωσε πριν από μερικές εβδομάδες ο βρετανός ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ. Φαίνεται όμως πως δεν βλέπουν όλοι το είδωλό τους στον καθρέφτη με τον ίδιο τρόπο. Γεγονός φυσικό, όταν μάλιστα γίνεται λόγος για την Ιστορία και τον τρόπο που διδάσκεται στα σχολεία. Στην Ελλάδα, από καταβολής του σύγχρονου κράτους, η ιστορική αντίληψη για γεγονότα όπως η Επανάσταση του 1821 και οι εθνικές καταστροφές του 20ού αιώνα παρουσιάζονταν πάντα με συναισθηματικά φορτισμένο τρόπο και με την πρόθεση διαφύλαξης των επονομαζόμενων οσίων της φυλής. Οι ιστορικές απόψεις που αμφισβήτησαν αυτή τη θέαση συναντούν μόνιμες και εκτεταμένες αντιδράσεις. Είναι όμως η Ιστορία θέμα κυβερνητικής πολιτικής; Τι δεν μας δίδαξαν τα ιστορικά βιβλία; Υπάρχει αντικειμενική Ιστορία; Ενα ιδιότυπος διάλογος, που αρχίζει από την απλή αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας και φτάνει ως τη διατύπωση υπαρξιακών προβληματισμών, εξελίσσεται τις τελευταίες εβδομάδες μέσω των προσωπικών ιστοσελίδων (blogs) που σχολιάζουν τη διαμάχη για τα νέα σχολικά βιβλία της Ιστορίας. Χιλιάδες μηνύματα ανταλλάσσονται καθημερινά μέσω του Internet από ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών και μορφωτικού επιπέδου που αναρωτιούνται ανοικτά πώς γράφεται σήμερα η Ιστορία. Αφορμή, οι αντιδράσεις που προκάλεσε στην Εκκλησία αλλά και σε κύκλους πολιτών που υπερασπίζονται την ανάγκη ενίσχυσης των πατριωτικών αντανακλαστικών μας, απέναντι στην προσπάθεια των επιστημόνων-ιστορικών να την παρουσιάσουν με διεπιστημονικό τρόπο, αποστασιοποιημένο από «εθνικούς συναισθηματισμούς». Οι αντιδράσεις που έχουν σημειωθεί αφορούν κυρίως το νέο βιβλίο Ιστορίας της Στ´ Δημοτικού, ενώ σχετικά με το θέμα έχουν παρέμβει πανεπιστημιακοί και πολιτικοί. Αντιδράσεις που στην πλειονότητά τους, όσον αφορά τον τρόπο εκφοράς τους, φαίνεται να μη λαμβάνουν υπόψη ότι η συγγραφή των σχολικών βιβλίων υπακούει σε μεθοδολογικούς κανόνες που ανανεώνονται με βάση ερευνητικά δεδομένα, ενώ δεν παραδέχονται την Ιστορία των ιστορικών και δεν θέλουν να στηρίζεται σ’ αυτήν η σχολική Ιστορία. Στο σημερινό αφιέρωμα οι καθ’ ύλην αρμόδιοι, οι ιστορικοί, δίνουν την απάντησή τους στο ερώτημα «πώς γράφεται η Ιστορία;».

————————————————

Στη συμβολική μάχη που έχει ξεσπάσει γύρω από το βιβλίο ιστορίας της Στ´ Δημοτικού φαίνεται πως αναμετριούνται περισσότερο πολιτικές και ιδεολογικές θέσεις παρά επιχειρήματα σχετικά με την ίδια την Ιστορία (όπως ορθά παρατήρησε ο Β. Παναγιωτόπουλος). Γι’ αυτόν τον λόγο υπάρχουν σκόπιμες και μη παρανοήσεις σχετικά με το επιστημονικό και αξιακό περιεχόμενο των «αντίπαλων» θέσεων, παρανοήσεις που στερεοτυπικά αναπαράγονται μέσα από ένα ευρύ, όπως φαίνεται, δίκτυο ανθρώπων. Η σύγχυση αυτή επιβάλλει να ξεκαθαρίσουμε ποια Ιστορία υπερασπιζόμαστε και ποιες αξίες θέλουμε να καλλιεργήσουμε μέσα από τη γνώση του παρελθόντος. Η Ιστορία αυτή, όπως πρέπει να διδάσκεται σε μικρά παιδιά, δεν περιέχει ωμή βία αλλά δεν είναι ουδέτερη· αρνείται τη μανιχαϊστική ερμηνεία των γεγονότων αλλά δεν κρύβεται πίσω από πέπλα εξωραϊσμού· δεν καταγράφει μόνο τους πολέμους αλλά και δεν αποσιωπά τις συγκρούσεις. Η Ιστορία αυτή αποστρέφεται τις σιωπές. Και αυτό έρχεται σε αντίθεση τόσο με την «παραδοσιακή» όσο και με την «πολιτικώς ορθή» ιστορία.

Πράγματι, η Ιστορία γράφεται με τη σιωπή. Οσο παράδοξη και αν μοιάζει αυτή η θέση, αποτελεί κοινό τόπο του τρόπου με τον οποίο διδάχτηκε και εξακολουθεί να διδάσκεται η Ιστορία σε πολλά – ίσως στα περισσότερα – μέρη του πλανήτη. Μάλιστα, παρατηρείται ένα επιπλέον παράδοξο: η αναθεώρηση της «παραδοσιακής» ιστορίας προτείνει επίσης τη σιωπή. Στις σιωπές λοιπόν της εθνικής ρομαντικής ιστοριογραφίας, που διαμόρφωσε τον κανόνα της τον 19ο αιώνα, αντιπαρατίθενται σήμερα οι σιωπές μιας «πολιτικώς ορθής», ουδέτερης και «εναρμονίζουσας» τις εθνικές αντιθέσεις ιστορίας. Και στις δύο περιπτώσεις, η διδασκαλία της Ιστορίας αποτελεί μέσο για την επίτευξη πολιτικών στόχων, ρητών ή υπορρήτων.

Στην πρώτη περίπτωση, η σιωπή της παραδοσιακής εθνικής ιστορίας αφορούσε την απόκρυψη των αρνητικών όψεων του εθνικού παρελθόντος ώστε να μην επισκιάζεται η συλλογική αυτο-εικόνα. Η προσέγγιση αυτή εξαρτάται από την πεποίθηση ότι η αγάπη για την πατρίδα μπορεί – και οφείλει – να στηριχθεί μόνο σε μια εξιδανικευμένη εικόνα του έθνους. Μελανές και τραυματικές στιγμές της εθνικής Ιστορίας εξωραΐζονται για απολογητικούς λόγους, γεμίζοντας την Ιστορία με «λευκές σελίδες». Οι ήρωες αυτής της Ιστορίας είναι επίσης αψεγάδιαστοι: γενναίοι, ενάρετοι, χωρίς ανθρώπινες αδυναμίες, αιώνια πρότυπα των επόμενων γενεών. Περιστατικά του βίου τους που μπορεί να αμαυρώνουν αυτή την αστραφτερή εικόνα παραλείπονται και αφήνονται στην περιέργεια των επίμονων ερευνητών. «Της Ιστορίας τα συναξάρια», για να θυμηθούμε τον ποιητή Κ. Παλαμά, έχουν και αυτά τις «λευκές σελίδες» τους.

Στη δεύτερη περίπτωση, της «ουδέτερης» ιστορίας, ο στόχος της σιωπής είναι διαφορετικός: στην προοπτική μιας φιλειρηνικής εκπαίδευσης, κρίθηκε ότι είναι σκόπιμο να αποσιωπηθούν οι συγκρούσεις και τα αισθήματα εχθρότητας που ανέπτυξαν δύο έθνη στο παρελθόν. Μετατοπίστηκε λοιπόν το κέντρο βάρους από την πολιτική και διπλωματική ιστορία στην κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ιστορία, η οποία δεν περιέχει αιματηρές συγκρούσεις και εντοπίζει το ενδιαφέρον σε άλλες πτυχές του παρελθόντος. Ιδιαίτερα στο σχολείο κρίθηκε ότι ήταν απαραίτητο να «αφοπλιστεί η ιστορία» (σύμφωνα με τον τίτλο ενός συνεδρίου που διοργάνωσε η UNESCO), της οποίας η εθνικιστική διδασκαλία είχε γεννήσει εθνικά μίση και πολέμους. Σε πολλές περιπτώσεις η διδασκαλία περιορίστηκε συνεπώς στην καθημερινή ζωή, όπου τα παιδιά μάθαιναν για ένα παρελθόν χωρίς μάχες και ήρωες. Ταυτόχρονα, έγινε προσπάθεια να εξοβελιστούν επίθετα ή χαρακτηρισμοί αρνητικοί για γειτονικούς λαούς, συνήθως για εκείνους με τους οποίους υπήρχε ιστορικά εχθρική σχέση.

Στην προσέγγιση αυτή ελλοχεύει ο κίνδυνος να κατασκευαστεί μια ψευδής εικόνα ενός αρμονικού παρελθόντος και να υποτιμηθούν οι συγκρούσεις που αποτέλεσαν ουσιαστικό στοιχείο του κοινού για γειτονικούς λαούς παρελθόντος. Είναι προφανές ότι, τουλάχιστον για την περιοχή των Βαλκανίων, η σύγκρουση αποτέλεσε στοιχείο της συνύπαρξης. Η Ιστορία θα πρέπει λοιπόν να κοιτάξει με ειλικρίνεια και γενναιότητα στον καθρέφτη της, χωρίς εξιδανικεύσεις και αποσιωπήσεις. Η πρόκληση της διδασκαλίας της εθνικής ιστορίας έγκειται στον τρόπο διαχείρισης των συγκρούσεων και μάλιστα όταν οι συγκρούσεις αυτές έχουν νωπά αποτυπώματα στη συλλογική μνήμη. Στην περίπτωση της ελληνικής εθνικής ιστορίας, κεντρικό ρόλο κατέχει η ελληνοτουρκική σύγκρουση, με τρία τουλάχιστον σημεία καμπής: την Ελληνική Επανάσταση, τη Μικρασιατική Καταστροφή και το Κυπριακό. Τα δύο τελευταία διατηρούν ζωντανή τη μνήμη του πόνου και της σύγκρουσης και συμβάλλουν στη διαμόρφωση πολιτικών θέσεων σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που η συζήτηση περί Ιστορίας εντοπίζεται κυρίως στα σημεία εκείνα που δίνουν πολιτικό περιεχόμενο στην ιστορική αφήγηση της ελληνοτουρκικής σύγκρουσης.

Οσοι ζητούν τη λεπτομερή αφήγηση των δεινών που υπέφεραν οι Ελληνες από τους Τούρκους θυματοποιούν το έθνος και επιδιώκουν την ιστορική νομιμοποίηση της σύγκρουσης ώστε να είναι πάντα παρούσα. Είναι ωστόσο λάθος η άποψη ότι μόνο η αφήγηση των δεινών του έθνους καλλιεργεί την εθνική συνείδηση. Ούτε όμως η ουδέτερη αφήγηση συνεισφέρει στη συμφιλίωση με το παρελθόν ούτε άλλωστε συμβάλλει με βεβαιότητα στην ανάπτυξη της ανοχής προς τους ιστορικούς εχθρούς. Η σύγκριση με τον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία σε όλες τις δυτικές χώρες δείχνει ότι έχει πάψει πριν από πολλές δεκαετίες να «ρέει αίμα» στις σελίδες των σχολικών βιβλίων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι για αυτόν τον λόγο έχουν πάψει να αγαπούν την πατρίδα τους οι Γάλλοι, οι Ιταλοί ή οι Γερμανοί. Συνεπώς, η ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης δεν μπορεί να βασίζεται ούτε στη δραματοποιημένη απεικόνιση ενός ζοφερού παρελθόντος ούτε σε μια ψευδή, εξιδανικευμένη εικόνα για το παρελθόν, αλλά στην ικανότητα να συμφιλιωθούμε με το οδυνηρό παρελθόν μέσα από μια προσέγγιση χωρίς στερεότυπα, προκαταλήψεις και αποσιωπήσεις. Η Ιστορία αυτή μόνο μπορεί εξάλλου να συμβάλει στη διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών με κριτική σκέψη, ικανών να αντισταθούν σε απόπειρες χειραγώγησής τους, από όπου και αν προέρχονται.

Η κυρία Χριστίνα Κουλούρη είναι καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Το ΒΗΜΑ, 28/01/2007 , Σελ.: B57

[Βλάσης Αγτζίδης, Κάτοπτρο, (μπατίκ), εμπνευσμένο απο τον Πικάσο]

…………………………………………………………………………

………………………………………………………………………… 

Δεν χρειάζεται και πολύ εξασκημένο μάτι για να διακρίνει κανείς ότι πάνω στον θεμελιώδη ιστοριογραφικό ιστό του βιβλίου διασταυρώνονται οι πιο αντιφατικές κοινωνικές, πολιτιστικές και πολιτικές διαδρομές: Η ταξική πάλη μεταλλαγμένη σε αντιιμπεριαλιστικό εθνικισμό, ο χριστιανο-ορθόδοξος λαϊκός πατριωτισμός, η συντεταγμένη Εκκλησία, ο θρήνος των εστέτ για τη χαμένη δραματικότητα, και ανάμεσα σε πολλές άλλες συνιστώσες, ο λόγος του προσφυγικού πένθους.

Δίπλα στον παλαιο-ελλαδίτικο τοπικισμό, αυτός ο αναβιωμένος προσφυγικός λόγος του πένθους και της διεκδίκησης, έρχεται να διεμβολίσει από μια απροσδόκητη πλευρά το νηφάλιο εθνικό σχήμα της κοινωνικής συνοχής και της πολιτιστικής μας ταυτότητας που με τόσες προσπάθειες πάει να συγκροτηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, μετά τη μεταπολίτευση, στη χώρα μας.

Ποντιακός ελληνισμός, μικρασιατική προσφυγιά, κυπριακός ξεριζωμός κ.ά. τραγικές στιγμές του Νέου Ελληνισμού, δεν διεκδικούν απλά μια θέση στο βιβλίο της ιστορίας της ΣΤ Δημοτικού, αλλά ζητούν ένα εφαλτήριο για ένα διορθωτικό εγχείρημα μέσα στο πεδίο της ιστορίας, προσβλέποντας σε μια αναδρομική διόρθωσή της. Ζητούν να κερδίσουν τη μάχη της μνήμης (που φυσικά δεν έχει χαθεί) ταυτίζοντάς την με τη μάχη των εδαφών και των χαμένων πατρίδων, μια μάχη που κανείς δεν τολμά ωστόσο ούτε να ομολογήσει και ούτε να προτείνει τον τρόπο της διεξαγωγής της.

Αλήθεια, ποιος θα διορθώσει ποιον;

Ο κ. Βασίλης Παναγιωτόπουλος είναι ιστορικός, ομότιμος διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών.

Το ΒΗΜΑ, 17/06/2007

Advertisement